Η ανηθικότητα της προληπτικής βίας είναι δεδομένη. Δεν μπορεί να δικαιολογηθεί αμυντική βία εναντίον κάποιου που είναι απλώς δυνητικά επιτιθέμενος.

 

Του Philipp Bagus

Απόδοση στα Ελληνικά: Νίκος Μαρής

Πριν από λίγες εβδομάδες παρουσίασα μια φιλελεύθερη άποψη της ηθικής του lockdown. Ακολουθώντας τον Murray Rothbard στο Ethics of Liberty , υποστήριξα ότι η κυβέρνηση δεν έχει κανένα δικαίωμα να περιορίσει ή να θέσει σε καραντίνα αθώους ανθρώπους, παρ’ όλο που κάτι τέτοιο μπορεί να επιμηκύνει την ζωή μερικών ατόμων. 

 

Η κυβέρνηση δεν είναι ο νόμιμος ιδιοκτήτης των δρόμων. Αντιθέτως οι νόμιμοι ιδιοκτήτες είναι οι πολίτες, ή οι φορολογούμενοι, και κατά συνέπεια έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τους δρόμους που τους ανήκουν.

 Επιπλέον, οποιοσδήποτε άνθρωπος είναι αθώος έως ότου αποδειχθεί ένοχος, και δεν μπορεί αβασάνιστα να υποτεθεί ότι μολύνει σκόπιμα τους γύρω του με έναν θανατηφόρο ιό.

Ωστόσο, υπάρχουν μερικοί που ισχυρίζονται ότι κατέχουν το ηθικό πλεονέκτημα και υποστηρίζουν ότι είναι ανήθικο να βγείτε από το σπίτι σας κατά τη διάρκεια μιας επιδημίας όπως αυτή του κορωνοϊού. Το επιχείρημά τους είναι ότι, βγαίνοντας κάποιος από το σπίτι του θα μπορούσε να συμβάλει στη μετάδοση μιας θανατηφόρου λοίμωξης. Οι άνθρωποι μπορούν να περιοριστούν σε μια πανδημία όπως η τωρινή, επειδή είναι (εν δυνάμει) επιτιθέμενοι. Οποιοσδήποτε θα μπορούσε να μεταφέρει εν γνώσει του τον ιό και να τον μεταδώσει, και ως εκ τούτου αποτελεί πιθανή απειλή για την υγεία των γύρω του.

Η απάντησή μου είναι ότι η προληπτική βία δεν μπορεί να δικαιολογηθεί εναντίον κάποιου που είναι απλώς δυνητικά επιτιθέμενος. Πρέπει να αποδειχθεί πέραν κάθε εύλογης αμφιβολίας ότι κάποιος έχει μολυνθεί και θέλει να μολύνει άλλους. Είναι ανήθικο να χρησιμοποιείται η κρατική αμυντική βία χωρίς να έχει αποδειχθεί επικείμενη επίθεση.

Το ζήτημα της χρήσης του δρόμου σε μια ελεύθερη κοινωνία είναι ευκολότερο. Καθώς σε μια ελεύθερη κοινωνία τα πάντα αποτελούν ιδιωτική ιδιοκτησία, οι ιδιοκτήτες θα καθιερώσουν κανόνες για τη χρήση της περιουσίας τους, συμπεριλαμβανομένων των δρόμων.

Σημειώστε ότι οι άνθρωποι με στοιχειώδη λογική θα εξασφάλιζαν τα δικαιώματα πρόσβασης πριν αγοράσουν ή ενοικιάσουν ένα ακίνητο, και δεν θα μπορούσαν να στερηθούν έτσι εύκολα την πρόσβαση ή την έξοδο από την ιδιοκτησία τους σε μια επιδημία.

Ωστόσο, όσο οι δρόμοι δεν ιδιωτικοποιούνται πλήρως, το ερώτημα παραμένει: Πρέπει να υπάρχει περιορισμός στη χρήση των δρόμων για τους ιδιοκτήτες τους –δηλαδή τους πολίτες; Φαίνεται λογικό να μην επιτρέπεται η αμελής συμπεριφορά όταν θέτει σε κίνδυνο την ιδιωτική ιδιοκτησία άλλων, όπως των άλλων χρηστών ενός δρόμου.

Για παράδειγμα, ένας μεθυσμένος οδηγός που δεν έχει τον έλεγχο του αυτοκινήτου του και δεν διατηρεί ασφαλή απόσταση θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ενεργεί αμελώς, και φαίνεται δικαιολογημένο να τεθεί εκτός δρόμου.

Εφαρμόζοντας αυτό το σκεπτικό στην επιδημία του κορωνοϊού, κάποιος που έχει μολυνθεί από τον ιό και δεν μένει αρκετά μακριά από τους άλλους ή φτερνίζεται στο δρόμο χωρίς να καλύπτει το στόμα του, θα μπορούσε να κληθεί να λάβει προφυλάξεις ή να σταλεί πίσω στο σπίτι του. Αυτό που είναι σαφώς άδικο και δυσανάλογο είναι να απαγορεύουμε σε όλους να οδηγούν εξαιτίας της απλής πιθανότητας αμελούς οδήγησης, ή να θέτουμε τους πάντες σε καραντίνα επειδή υπάρχει ο κίνδυνος της μόλυνσης.

Για να παρουσιάσω το θέμα πιο γλαφυρά, θα εφαρμόσω αυτήν τη συλλογιστική σε ένα χρήσιμο παράδειγμα που μας παρέχει ο Walter Block: φανταστείτε κάποιον να στοχεύει με ένα θανατηφόρο βέλος ένα δέντρο εντός της ιδιοκτησίας του. Η υπόθεση είναι ότι εάν χάσει τον στόχο του, το βέλος θα συνεχίσει την πορεία του προς την ιδιοκτησία του γείτονά του, και πιθανόν να βλάψει αθώους ανθρώπους.

 Είναι η εκτόξευση του βέλους μια περίπτωση αμελούς συμπεριφοράς που πρέπει να σταματήσει; Σε σχέση με τις συγκεκριμένες περιστάσεις, έτσι φαίνεται. Ωστόσο, δεν δικαιολογεί την απομόνωση σε καραντίνα ενός ολόκληρου πληθυσμού. Πρώτα απ ‘όλα, δεν έχουν όλοι τόξα και βέλη. Ομοίως, σήμερα δεν έχουν όλοι τον ιό ώστε να μπορούν να τον «εκτοξεύσουν» σε άλλους. Δεύτερον, όλοι όσοι κατέχουν «τόξο και βέλος» (δλδ οι φορείς του ιού) δεν το «εκτοξεύουν» (δλδ εξαπλώνουν μικρόβια) σκόπιμα προς την κατεύθυνση των γειτόνων τους επιδεικνύοντας αμελή συμπεριφορά.

Εάν στην περίπτωση μιας επιδημίας δικαιολογείται να περιοριστεί ο καθένας επειδή θα μπορούσε να μολυνθεί, και επιπλέον επειδή θα μπορούσε να επιδείξει αμελή συμπεριφορά, μπορεί κανείς να υποστηρίξει ένα ανάλογο επιχείρημα στην περίπτωση του τόξου και του βέλους: ο καθένας θα μπορούσε θεωρητικά να αγοράσει ένα τόξο και ένα βέλος, και θα μπορούσε θεωρητικά να εκτοξεύσει βέλη συμπεριφερόμενος με αμέλεια.

 Ως εκ τούτου, ο καθένας είναι μια εν δυνάμει «απειλή εκτόξευσης βέλους» και επομένως όλοι πρέπει να είναι κλειδωθούν στα σπίτια τους. Ή, εναλλακτικά, η πώληση τόξων και βελών πρέπει να απαγορεύεται. Ωστόσο, αυτό παραβιάζει σαφώς τα δικαιώματα ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Όσοι παραβιάζουν τα δικαιώματα της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, μακράν από το να διατείνονται ότι κατέχουν κάποιο ηθικό πλεονέκτημα, θα πρέπει να θεωρούνται εγκληματίες.

Εάν επιτρέψουμε τη χρήση βίας εναντίον αθώων ανθρώπων, επειδή αποτελούν δυνητικό κίνδυνο ή απειλή για άλλους, τότε ουσιαστικά δεν θα υπάρχει κανένας περιορισμός στους εξαναγκασμούς που θα μπορούν να νομιμοποιηθούν. Για παράδειγμα, κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η κυβέρνηση των ΗΠΑ περιόρισε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης τους Ιάπωνες πολίτες και τους Αμερικανούς πολίτες ιαπωνικής καταγωγής, επειδή αυτοί οι άνθρωποι θεωρήθηκαν ως απειλή. Αναμένονταν να διαπράξουν πράξεις σαμποτάζ σκοτώνοντας αθώους ανθρώπους. 

Ενδεχομένως αυτές οι πράξεις σαμποτάζ θα ενθάρρυναν κι άλλους να μιμηθούν αυτές τις πράξεις, οδηγώντας σε όλο και περισσότερες πράξεις σαμποτάζ και εντέλει στην ήττα στον πόλεμο. Ακόμα κι αν παραδεχτούμε ότι υπήρχε μεγαλύτερος κίνδυνος να διαπράξουν τέτοιες πράξεις οι Αμερικανοί πολίτες ιαπωνικής καταγωγής, αυτό δεν δικαιολογεί τον εγκλεισμό αθώων ανθρώπων.

Το ότι κάποιος σκοπεύει να διαπράξει ένα σαμποτάζ οφείλει να αποδεικνύεται. Η απόδειξη πρέπει να προσκομίζεται για κάθε άτομο ξεχωριστά. Γιατί η ευθύνη είναι ατομική, ποτέ συλλογική. Εάν επιτρέψουμε τη βία βάσει συλλογικής ενοχής, τότε δεν υπάρχει όριο στη βία.

Γιατί, σαν μέτρο πρόληψης, να μην φυλακίσετε εθνοτικές ομάδες που είχαν στο παρελθόν μεγαλύτερη πιθανότητα διάπραξης εγκλημάτων σε σχέση με άλλες ομάδες; Όταν επιτρέπουμε τη βία εναντίον κάποιου που θεωρείται απειλή βάσει στατιστικών, δεν υπάρχει όριο στη βία.

Και τι γίνεται με τις άλλες μολυσματικές ασθένειες; Εάν η μετάδοση του κορωνοϊού σε άλλα άτομα λογίζεται σαν επιθετική πράξη, τι γίνεται με τη μόλυνση ατόμων από γρίπη ή από ένα ήπιο κρυολόγημα; 

Ένα ήπιο κρυολόγημα μπορεί να εξελιχθεί σε σοβαρό πρόβλημα για κάποιον με ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα. Αυτές είναι απλώς διαφορές διαβαθμίσεων. Εάν μία από αυτές τις περιπτώσεις είναι επιθετική και ανήθικη, τότε και οι άλλες είναι επίσης. Ποια είναι η δίκαιη τιμωρία για κάποιον που μεταδίδει ένα κρυολόγημα; Θα θέτουμε σε καραντίνα ολόκληρο τον πληθυσμό κάθε χειμώνα επειδή χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν από τη γρίπη; Εάν ακολουθήσουμε αυτήν την συλλογιστική, δεν υπάρχει όριο στη βία.

Γιατί να μην περιορίζουμε όλον τον πληθυσμό όλη την ώρα; Σώζει ζωές (ή μπορεί να σώσει τουλάχιστον μερικές ζωές βραχυπρόθεσμα). Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος κάποιος να κολλήσει έναν νέο, άγνωστο ιό -ας τον πούμε COVID-20- και να μολύνει άλλους, να γίνει «επιτιθέμενος». Μετά από αυτό το σκεπτικό, ο καθένας μας είναι μια πιθανή απειλή για οποιονδήποτε άλλον – απλώς με το να είναι ζωντανός και σε επαφή με άλλους ανθρώπους, επειδή μπορεί να μεταδώσει βακτήρια και ιούς. Δεν υπάρχει όριο σε αυτήν τη λογική.

Ζούμε στη φύση και με πράγματα που δεν ελέγχουμε εντελώς. Δυστυχώς, συμβαίνουν επίσης ατυχήματα. Η ζωή είναι επικίνδυνη. Ας υποθέσουμε ότι το ελαστικό ενός οδηγού τρυπήθηκε στον αυτοκινητόδρομο, με αποτέλεσμα ένα ατύχημα που έπληξε άλλους. Το άτομο ήταν ένας προσεκτικός οδηγός, του οποίου το αυτοκίνητο είχε περάσει πρόσφατα επιθεώρηση. 

Αυτό που συνέβη δεν οφείλεται στην αμέλεια του οδηγού, αλλά σε ατύχημα. Σίγουρα δεν δικαιολογεί την καθολική απαγόρευση της οδήγησης αυτοκινήτων. Η μετάδοση κρυολογήματος, γρίπης ή κορωνοϊού μοιάζει περισσότερο με ατύχημα παρά με εγκληματική πράξη. Εάν δεν μπορούμε να απαγορεύσουμε την οδήγηση εξαιτίας της πιθανότητας ατυχημάτων, τότε αντίστοιχα δεν μπορούμε να θέσουμε σε καραντίνα άτομα επειδή θα μπορούσαν κατά λάθος να μεταδώσουν ένα κρυολόγημα ή μια γρίπη.

Ας πάρουμε ένα ακόμα σενάριο από την οδήγηση. Τι γίνεται αν κάποιος προσπαθήσει να διασχίσει έναν αυτοκινητόδρομο, πεζός ή σε αναπηρικό καρότσι, και χτυπηθεί από αυτοκίνητο; Είναι λύση να υποχρεωθεί εφ’ εξής ο καθένας να οδηγεί με δέκα χιλιόμετρα την ώρα σε αυτοκινητόδρομους, επειδή υπάρχει η πιθανότητα κάποιος σε αναπηρικό καρότσι να προσπαθήσει να διασχίσει τον δρόμο και να τραυματιστεί;

Πιο λογικό θα ήταν να δημιουργηθεί μια διέλευση για εκείνους που κινδυνεύουν να χτυπηθούν, ή να βρουν οι ίδιοι ασφαλέστερους δρόμους προς τον προορισμό τους. Στην περίπτωση της επιδημίας του κορωνοϊού, τα ηλικιωμένα άτομα με προϋπάρχουσες ασθένειες μπορούν να πάρουν προληπτικά μέτρα και να απομονωθούν, εάν το επιθυμούν. Εάν επιτρέψουμε τη χρήση της βίας εναντίον αθώων ανθρώπων επειδή έτσι μπορεί να επωφεληθούν κάποιοι άλλοι, δεν υπάρχει όριο στη βία που μπορεί να χρησιμοποιηθεί.

Συνοπτικά, η πιθανότητα «επιθετικότητας» δεν δικαιολογεί την παραβίαση των δικαιωμάτων ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Όλοι είναι αθώοι μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου. Η βία εναντίον αθώων ανθρώπων είναι ανήθικη. Μόλις επιτρέψουμε την επιθετικότητα εναντίον αθώων ανθρώπων, όπως ένα απαγορευτικό ή μια γενική καραντίνα, βρισκόμαστε πλέον σε μια ολισθηρή κατηφόρα χωρίς όρια.

***

Ο Philipp Bagus είναι καθηγητής οικονομικών στο Universidad Rey Juan Carlos της Μαδρίτης. Είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Ludwig von Mises, μελετητής του IREF, και συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises