ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΊΝΑΣ ΣΦΊΤΣΟΥ
Οι διεθνείς σχέσεις ενός κράτους παίζουν μεγάλο ρόλο στην ευημερία των πολιτών του, στη θέση που κατέχει μέσα στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο αλλά και στις προοπτικές του ίδιου του κράτους στο μέλλον.
Μια καλή συμμαχία ή συμφωνία ανάμεσα στα κράτη καθορίζει την έκβαση πολλών πολιτικών γεγονότων, όπως και φανερώνει τους νικητές και τους χαμένους στη διεθνή πολιτική σκηνή.
Για κάθε κράτος είναι άκρως καθοριστικό ποιους θα επιλέξει ως συμμάχους του ώστε να πετύχει τους σκοπούς του, όπως και το να γνωρίζει παράλληλα ποια κράτη υπονομεύουν τα συμφέροντά του.
Συγκρουσιακές σχέσεις μεταξύ χωρών διαμορφώνονται εξαιτίας πολλών παραγόντων – όπως είναι η αντίθετη πολιτική γραμμή, τα συγκρουόμενα γεωπολιτικά, οικονομικά ή και πολιτιστικά συμφέροντα, ή ακόμη και οι ιστορικοί παράγοντες.
Η χώρα μας έχει βρεθεί πολλές φορές στο επίκεντρο τέτοιων συγκρούσεων με γειτονικά της κράτη, λόγω της γεωπολιτικής της τοποθεσίας. Παρ’ όλα αυτά, όσα οφέλη και αν της προσφέρει σε επίπεδο διακρατικών διαπραγματεύσεων -μιας και αποτελεί έναν από τους δυνατότερους γεωπολιτικούς παίκτες του διεθνούς συστήματος, ούσα συνδετικός κρίκος τριών ηπείρων- δεν είναι λίγες οι φορές που έχει γίνει και αποδέκτης επεισοδίων ενάντια στη γεωγραφική της ακεραιότητα.
Ξεκινώντας από τις ιστορικές και πολιτιστικές διεκδικήσεις της ΠΓΔΜ και φτάνοντας στα τελευταία επεισόδια της τουρκικής πλευράς στα Ίμια, γινόμαστε καθημερινά μάρτυρες των εύθραυστων κρατικών σχέσεων στην περιοχή.
Στο παρόν άρθρο καλούμαστε να εξετάσουμε τις σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, με φόντο την τελευταία ένταση στα Ίμια.
Το Χρονικό Του Επεισοδίου
Με προσεγμένη τακτική, τα μεσάνυχτα της προηγούμενης Δευτέρας, τουρκική ακταιωρός χτύπησε με την πλώρη της την πρύμνη του πλοίου ανοιχτής θαλάσσης του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος, το οποίο εκείνη τη στιγμή ήταν ακίνητο. Σύμφωνα με επίσημες δηλώσεις, αποτέλεσε μια οργανωμένη επίθεση ενάντια της ελληνικής ναυαρχίδας, με παραβίαση των χωρικών υδάτων.
Το επεισόδιο δεν κλιμακώθηκε λόγω της ψυχραιμίας της ελληνικής πλευράς, η οποία προτίμησε να βρει υποστήριξη στους συμμάχους της, ώστε με μια πιο δυναμική παρέμβασή τους να μην επαναληφθούν τέτοια επεισόδια στο μέλλον. Πρόσωπο κλειδί αποτελεί ο Υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας, Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος, στηριζόμενος στις διεθνείς συμβάσεις και στο διεθνές
δίκαιο, δήλωσε πως “η τουρκική πλευρά ξεπέρασε τα όρια και ξεσπάει τα εσωτερικά της προβλήματα στο χώρο της Μεσογείου“. Προσπαθώντας να αναδείξει τη συγκρότηση και την διπλωματική στρατηγική της ελληνικής πλευράς, δήλωσε ανοιχτά πως τέτοιες συμπεριφορές δεν είναι επιτρεπτές μέσα σε ένα διεθνές περιβάλλον το οποίο πρεσβεύει τη διεθνή ειρήνη, ασφάλεια και σταθερότητα, και είναι πολέμιο κάθε παραβίασης ανθρωπίνων και κρατικών δικαιωμάτων.
Ο ίδιος έχει αναδείξει ήδη το ζήτημα στα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και του ΟΗΕ, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, θέλοντας να δημιουργήσει έναν ισχυρό διπλωματικό κλοιό γύρω από τα επιχειρήματα της ελληνικής πλευράς, που δεν θα επιτρέψει στο τουρκικό κράτος να προβεί ξανά σε τέτοιες ενέργειες. (Εφημερίδα Πρώτο Θέμα, 2018)
Η ελληνική πλευρά δεν έχασε χρόνο δράσης, και διατήρησε την διπλωματική της “ανωτερότητα” απέναντι στην συνεχιζόμενη τουρκική επεκτατικότητα. Έδειξε σεβασμό στους διεθνείς θεσμούς και στους συμμάχους της -οι οποίοι έχουν και εκείνοι συμφέροντα στην περιοχή-, και τους καλεί για υποστήριξη σε μια ανερχόμενη απειλή ενάντια των ελληνικών συμφερόντων.
Η ελληνική κυβέρνηση προασπίζεται τα συμφέροντα του κράτους εξαντλώντας κάθε διπλωματικό μέσο, ώστε να αποφευχθεί η κλιμάκωση αυτών των επεισοδίων. Ψύχραιμη και αποτελεσματική, κατάφερε να φέρει μια ολιγοήμερη εύθραυστη ισορροπία στην περιοχή, όμως θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο, μιας και ο αντίπαλός της δεν φαίνεται να παίζει το ίδιο έντιμο παιχνίδι, και οι σκοποί του ξεπερνούν τις αρχές και τους κανόνες των διεθνών συνεργασιών.
Παγκόσμιος Διπλωματικός Πυρετός
Από την Ευρώπη έως την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, οι κυβερνήσεις έχουν κινητοποιηθεί για να υποστηρίξουν τα κυριαρχικά δικαιώματα και των δύο χωρών, ώστε να λυθεί το ζήτημα με τη λιγότερη δυνατή ένταση. Στην περιοχή της Μεσογείου διακυβεύονται συμφέροντα πολλών κρατών, τα οποία δεν είναι διατεθειμένα να αφήσουν την κατάσταση ανεξέλεγκτη.
Το State Department της Αμερικανικής κυβέρνησης δήλωσε:
«Η Τουρκία και η Ελλάδα διαθέτουν από καιρό εδραιωμένες διπλωματικές οδούς για την αντιμετώπιση των θεμάτων στο Αιγαίο. Ενθαρρύνουμε όλα τα μέρη να λάβουν μέτρα για την αποκλιμάκωση της κατάστασης. Η Αμερικανική κυβέρνηση, ως θέμα αρχής, υποστηρίζει την κυριαρχία των χωρών στην περιοχή ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία».
Οι Η.Π.Α έχουν αναλάβει το ρόλο του απόλυτου εξισορροπιστή, προσπαθώντας να διατηρήσουν και τις δύο συμμαχίες τους, εφόσον και τα δύο κράτη αποτελούν πολύ βασικά μέρη του γεωπολιτικού άξονα συμφερόντων της Αμερικής.
Οι Η.Π.Α χρειάζονται και τους δύο ώστε να διαφυλάξουν την ισχύ και την επιρροή τους στην περιοχή, γι’ αυτό και δεν μπορούν να διαλέξουν πλευρά. Και τα δύο κράτη αποτελούν μέρη της νατοϊκής συμμαχίας, και μια διαμάχη μεταξύ τους θα έβαζε σε κίνδυνο το μέλλον της. ( Εφημερίδα Πρώτο Θέμα, 2018)
Όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι το μόνο κράτος που παρακολουθεί με αγωνία τις εξελίξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Και η Μόσχα καλεί για την ειρηνική επίλυση του ζητήματος, χωρίς να υπάρξει περαιτέρω κορύφωση των γεγονότων.
Η στάση του ρωσικού ΥΠΕΞ, παρόμοια αλλά λιγότερο παρεμβατική από τη στάση των Η.Π.Α, επιβεβαιώνει τη σημασία ακόμη και αυτής της εύθραυστης ειρήνης στην περιοχή, στην οποία είναι στραμμένα τα μάτια των μεγαλύτερων κρατικών δυνάμεων. (Euronews, 2018)
Εξαιρετικά άμεση απάντηση στις τουρκικές ενέργειες δόθηκε και από το Παρίσι και τη Ρώμη, στέλνοντας τα πολεμικά τους σκάφη. Στόχος είναι η αποτροπή του Recep Tayyip Erdogan να επιβάλλει τη ναυτική του κυριαρχία στην περιοχή των ελληνικών υδάτων και να θέσει εκ νέου ζήτημα αμφισβήτησης της κυπριακής ΑΟΖ.
Ένα τέτοιο γεγονός θα ήταν άκρως καταστροφικό όχι μόνο για τα ελληνικά αλλά και για τα ευρωπαϊκά συμφέροντα, και θα προκαλούσε ένα ντόμινο προβλημάτων, δύσκολο να ελεγχθούν από τις ευρωπαϊκές αρχές. (Τσιγούρης, 2018).
Γι’ αυτό το λόγο, η ελληνική πλευρά προετοιμάζεται για κάθε ενδεχόμενο, ακόμα και για ενεργοποίηση της «ρήτρας κοινής άμυνας» της Ε.Ε, με στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων της. Γιατί σε περίοδο τέτοιων διπλωματικών κρίσεων, οι ισχυροί παίκτες του διεθνούς συστήματος δεν μπορούν να μένουν αμέτοχοι.
Ήδη ο Επικεφαλής της Commission, Jean-Claude Juncker, καταδίκασε τις τουρκικές πράξεις, ενώ και ο Πρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, Antonio Tajani, κάλεσε τη γείτονα χώρα «να σταματήσει τις επικίνδυνες προκλήσεις στα χωρικά ύδατα της Κύπρου» και «να δεσμευθεί σε σχέσεις καλής γειτονίας, ξεκινώντας από την άμεση αποκλιμάκωση στην περιοχή». (Αντωνίου, 2018)
Η Τουρκική Επιμονή
Χωρίς να χάνει καιρό, ο Τούρκος Πρόεδρος έχει περάσει στην αντεπίθεση, αναθερμαίνοντας τη συμμαχική του σχέση με τη Βουλγαρία και προσπαθώντας να υπονομεύσει τις δράσεις της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Στρέφεται ανοιχτά ενάντια στην Αμερικανική κυβέρνηση, απειλώντας με ‘’οθωμανικό χαστούκι’’, ενώ παράλληλα η συνάντηση του Πρωθυπουργού της Τουρκίας Yıldırım με την Γερμανίδα Καγκελάριο Angela Merkel φαίνεται να ναυάγησε τις τουρκικές προσδοκίες για ευρωπαϊκή υποστήριξη. Η πιθανότερη τακτική που θα ακολουθήσει ο Τούρκος Πρόεδρος είναι η
επέκταση της διπλωματικής του επιρροής στην περιοχή των Βαλκανίων, ώστε να εκμεταλλευτεί τα προβλήματα της Ελλάδας με τους γείτονές της, να την “περικυκλώσει” και να αποδυναμώσει τις πολιτικές της ενέργειες.
Το γεωπολιτικό σκάκι του Erdogan παραμένει προσηλωμένο στην επέκταση της τουρκικής κυριαρχίας και, όπως φαίνεται, δεν είναι πρόθυμος να επιτρέψει σε καμία διεθνή συνθήκη και σε καμία συμμαχία να ανακόψουν την πορεία του. Ακόμη κι αν χρειαστεί να αλλάξει τους κανόνες του παιχνιδιού, ο Erdogan φαίνεται πιο αποφασισμένος από ποτέ να κερδίσει αυτή την παρτίδα.
Το ζήτημα είναι η ελληνική πλευρά να μην επιτρέψει την παραβίαση των δικαιωμάτων της, και να βάλει σε εφαρμογή την υψηλή διπλωματική της πολιτική ώστε να διαφυλάξει την ασφάλεια και την ακεραιότητα της.
(Τσιγούρης, 2018).
Πηγές:
1.Euronews. (2018). Ανησυχεί η Μόσχα μετά την ένταση στην ΑΟΖ της Κύπρου.http://gr.euronews.com/2018/02/14/anisixi-i-mosxa-meta-tin-entasi-stin-aoz-tis-kiprou
2.Αντωνίου, Δ. (2018). Σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ στρέφεται η Αθήνα μετά το συμβάν στα Ιμια.http://www.kathimerini.gr/948809/article/epikairothta/politikh/se-ee-kai-nato-strefetai-h-a8hna-meta-to-symvan-sta-imia
3.Εφημερίδα Πρώτο Θέμα. (2018). State Department για Ίμια: Ελλάδα και Τουρκία να λάβουν μέτρα για την αποκλιμάκωση της κατάστασης. http://www.protothema.gr/politics/article/760843/state-department-gia-imia-ellada-kai-tourkia-na-lavoun-metra-gia-tin-apoklimakosi-tis-katastasis/
4.Εφημερίδα Πρώτο Θέμα. (2018). Κοτζιάς: Η Τουρκία έφτασε και προσπέρασε την κόκκινη γραμμή στα Ίμια.http://www.protothema.gr/politics/article/761696/kotzias-i-tourkia-eftase-kai-prosperase-tin-kokkini-grammi-sta-imia/
5.Τσιγούρης, Χ. (2018). Μήνυμα από Παρίσι και Ρώμη στον Ερντογάν για την κυπριακή ΑΟΖ -Γαλλία και Ιταλία στέλνουν πολεμικά πλοία.http://www.iefimerida.gr/news/396530/minyma-apo-parisi-kai-romi-ston-erntogan-gia-tin-kypriaki-aoz-gallia-kai-italia-stelnoyn