Με μια διαδικασία που θυμίζει περισσότερο τελετουργικό Βατικανού παρά ευρωπαϊκό όργανο, οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης εισέρχονται σήμερα στις 16:00 στο Eurogroup για να εκλέξουν νέο πρόεδρο έπειτα από την αιφνίδια αποχώρηση του Πασκάλ Ντόναχιου προς την Παγκόσμια Τράπεζα.
Η αναμέτρηση ανάμεσα στον Έλληνα υπουργό Οικονομικών Κυριάκο Πιερρακάκη και τον Βέλγο αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Βίνσεντ Βαν Πέτεγκεμ δεν αφορά μια τυπική διαδοχή· εξελίσσεται σε πολιτικό και γεωπολιτικό τεστ αντοχής, τη στιγμή που η Ευρώπη αναζητά προσανατολισμό ενόψει των πιέσεων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας και της διαχείρισης των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων.
Η μυστική ψηφοφορία, που απαιτεί απλή πλειοψηφία 11 από τους 20 υπουργούς, διεξάγεται υπό απόλυτη σιωπή, με τους υπουργούς να σηκώνονται ένας-ένας και να ρίχνουν το ψηφοδέλτιό τους σε κλειστό κουτί, διαδικασία που παραπέμπει σε κονκλάβιο, όπως περιγράφει στέλεχος του Συμβουλίου. Κανένα ενδιάμεσο αποτέλεσμα δεν ανακοινώνεται· μόνο ο τελικός νικητής θα γίνει γνωστός γύρω στις 17:30. Αν δεν υπάρξει πλειοψηφία, οι γύροι συνεχίζονται, με τους υποψηφίους ελεύθερους να αποσυρθούν ώστε να διευκολυνθεί μια ομόφωνη τελική λύση, πρακτική συνηθισμένη στην κουλτούρα της Ευρωομάδας.
Ο Βαν Πέτεγκεμ εισήλθε στην κούρσα ως φαβορί χάρη στη βαθιά εμπλοκή του στους μηχανισμούς οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, έχοντας διατελέσει υπουργός Οικονομικών και πρόεδρος του Ecofin κατά την βελγική προεδρία του 2024.
Στην επιστολή της υποψηφιότητάς του επικαλείται εμπειρία στη γεφύρωση διαφορών και στη σύναψη ισορροπημένων συμφωνιών στον παραδοσιακά δύσκαμπτο βελγικό συνασπισμό, προβάλλοντας μια ατζέντα τραπεζικής ολοκλήρωσης και δημοσιονομικής πειθαρχίας. Ωστόσο, το βασικό πολιτικό βάρος που σύρει είναι η στάση του Βελγίου έναντι του δανείου δισεκατομμυρίων προς την Ουκρανία που θα χρηματοδοτηθεί από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία—θέμα που έχει εξοργίσει ιδιαίτερα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης.
Απέναντί του, ο Πιερρακάκης προβάλλει μια αφήγηση πολιτικής ανατροπής: η Ελλάδα από το χείλος της εξόδου από το ευρώ μια δεκαετία πριν διεκδικεί σήμερα την προεδρία του βασικού οργάνου οικονομικής συντονισμού της ευρωζώνης. Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται μόλις λίγους μήνες στο υπουργείο Οικονομικών, η ευρωπαϊκή του αναγνώριση εδράζεται στον ψηφιακό μετασχηματισμό που υλοποίησε ως υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, με το gov.gr να αποτελεί πλέον ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς.
Με ακαδημαϊκό υπόβαθρο MIT και Harvard και παρουσία στον ΟΟΣΑ, εμφανίζεται ως τεχνοκρατική επιλογή για μια ευρωζώνη που αναζητά συντεταγμένη καινοτομία και βαθύτερη ενοποίηση. Η θετική υποδοχή της υποψηφιότητάς του από γερμανικά ΜΜΕ, όπως η FAZ, αποτελεί ένδειξη πιθανής πρόσβασης στα κέντρα ισχύος της βόρειας Ευρώπης.
Το αριθμητικό σκηνικό είναι πυκνό και ρευστό. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, στο οποίο ανήκουν και οι δύο υποψήφιοι, διαθέτει έως επτά ψήφους, όμως η εσωτερική διάσπαση καθιστά αναπόφευκτη την αναζήτηση στηριγμάτων πέρα από τις κομματικές γραμμές. Οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες ελέγχουν έως επτά ψήφους, ενώ οι κεντρώοι του Renew και οι ανεξάρτητοι παίζουν κρίσιμο ρόλο. Το παρελθόν διδάσκει ότι οι μικρές χώρες συχνά κρίνουν την πλάστιγγα, όπως συνέβη στις εκλογές του 2020 και του 2018 για την ηγεσία του Eurogroup.
Η γεωγραφία των συμμαχιών μοιάζει επίσης καθοριστική. Ο Πιερρακάκης φαίνεται να έχει ισχυρή βάση στον ευρωπαϊκό Νότο —Ισπανία, Πορτογαλία, Κύπρο— με πιθανή στήριξη από Γαλλία και Ιταλία. Ανατολικοευρωπαίοι υπουργοί, δυσαρεστημένοι με τη στάση του Βελγίου στα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, ενδέχεται να δουν στην ελληνική υποψηφιότητα μια ευκαιρία πίεσης. Αντίθετα, ο Βαν Πέτεγκεμ πιθανόν να αντλήσει υποστήριξη από σκανδιναβικές και δημοσιονομικά συντηρητικές χώρες που επιθυμούν πρόεδρο με ξεκάθαρο προφίλ πειθαρχίας και θεσμικής εμπειρίας.
Παρά τη βαρύτητα των συζητήσεων, η εκλογή δεν θεωρείται παράγοντας διακινδύνευσης της ευρωπαϊκής ενότητας. Ωστόσο, το αποτέλεσμα θα αναγνωστεί ως μήνυμα προσανατολισμού της ευρωζώνης: ένας πρόεδρος που συμβολίζει καινοτομία και ευρωπαϊκή συνοχή ή ένας πρόεδρος που εκπροσωπεί την κλασική δημοσιονομική ορθοδοξία και την εμπειρία των βόρειων κρατών. Σε κάθε περίπτωση, το ενδεχόμενο απόσυρσης ενός εκ των δύο στον τελικό γύρο παραμένει ανοικτό, ώστε να επιτευχθεί η συνήθης ευρωπαϊκή «ομοφωνία της τελευταίας στιγμής».
Η σημερινή ψηφοφορία, με όλη τη μυστικότητα και τον τελετουργικό της χαρακτήρα, ξεπερνά πρόσωπα και αξιώματα: λειτουργεί ως πολιτικός βαρόμετρος της Ευρώπης για το αν θα επιλέξει μια πιο δυναμική και ενοποιητική πορεία ή θα παραμείνει προσκολλημένη στη σχολή της συγκρατημένης σταθερότητας. Οι απαντήσεις θα φτάσουν σύντομα — αλλά τα μηνύματά τους θα συζητούνται για πολύ περισσότερο.