Αναζητείται «γητευτής» του Αμερικανού προέδρου στα εδάφη της
Ακροδεξιός άνεμος πνέει πλέον και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Παρότι η άνοδος της λαϊκίστικής δεξιάς στην Ευρώπη προηγήθηκε της επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ, τα ακροδεξιά κόμματα, οι ηγέτες τους και οι κυβερνήσεις αυτές σε όλη την Ευρώπη -η αλήθεια είναι- ότι ενισχύονται από την επικείμενη επιστροφή του στην εξουσία και φυσικά από την εμπρηστική στάση του στενού του συμβούλου πια, Έλον Μασκ.
Μπορεί οι κίνδυνοι που εγκυμονεί αυτό το δίδυμο, που μονοπωλεί τα φώτα της δημοσιότητας τις τελευταίες εβδομάδες, να ενώσει την Ευρώπη; Σε θέματα άμυνας, ο Guardian σε άρθρο του που υπογράφει η Νάταλι Τότσι, επιχειρηματολογεί πως ναι. Απόδειξη αυτού είναι ότι η φαινομενική αδιαφορία του νέου Αμερικανού προέδρου για το διεθνές δίκαιο, τα εθνικά σύνορα και τους συμμάχους των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και η παράλογη απειλή του, πριν ακόμη αρχίσει η δεύτερη θητεία του, να δηλώσει ότι θα αγοράσει τη Γροιλανδία ή τέλος πάντων ότι θα την αποκτήσει διά της βίας, προκάλεσε την άμεση αντίδραση της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας, που δια στόματος των ηγετών τους ξεκαθάρισαν ότι στέκονται στο πλευρό της Δανίας.
Ωστόσο, όσον αφορά το εμπόριο, την τεχνολογία και το διάστημα, θεωρείται μεγαλύτερη πιθανότητα μια περισσότερο εθνικιστική Ευρώπη, αντιμέτωπη με το διαίρει και βασίλευε των ΗΠΑ, να οδηγηθεί στη διάσπαση παρά να κρατηθεί ενωμένη. Και αυτή ακριβώς πιστεύεται πως είναι η κοινή επιδίωξη των Τραμπ και Μασκ. Το δεύτερο κύμα εθνικιστικού λαϊκισμού στην Ευρώπη είναι σε πλήρη εξέλιξη για πάνω από δύο χρόνια, μετά από μια προσωρινή ύφεση του κατά τη διάρκεια της πανδημίας και του πρώτου έτους του πολέμου στην Ουκρανία. Από τα τέλη του 2022 όμως τα ακροδεξιά κόμματα, είτε έχουν εισχωρήσει σε κυβερνήσεις είτε παρέχουν εξωτερική υποστήριξη στη σύνθεση τους σε χώρες όπως η Σουηδία, η Φινλανδία και η Κροατία. Στην Ιταλία, η Τζόρτζια Μελόνι ηγείται μιας ακροδεξιάς κυβέρνησης, ενώ στην Ολλανδία, αν και ένας τεχνοκράτης πρωθυπουργός ηγείται της εκτελεστικής εξουσίας, το ακροδεξιό Κόμμα για την Ελευθερία του Γκερτ Βίλντερς είναι ο βασικός μέτοχος της.
Στην Τσεχία επίσης, οι εκλογές όλα δείχνουν ότι θα φέρουν πίσω στην πρώτη γραμμή της εξουσίας το λαϊκιστικό κόμμα Δράση Δυσαρεστημένων Πολιτών 2011 (Ano) του Αντρέι Μπάμπις. Αυτή η εξέλιξη θα φέρει σε συμφωνία την Τσεχία με την Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν και τη Σλοβακία του Ρόμπερτ Φίκο. Κάποιοι μάλιστα φοβούνται ότι ίσως και στη Γαλλία η Μαρίν Λεπέν πιει τελικά από το γλυκό ποτό της νίκης και κατακτήσει την προεδρία της χώρας, στην περίπτωση που η τελευταία προσπάθεια του Εμανουέλ Μακρόν να σταθεροποιήσει την κυβέρνηση της χώρας αποτύχει ξανά.
Τα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη έρχονται σε διάφορες μορφές και σχήματα και απέχουν σημαντικά από το να εκπροσωπούν την πλειοψηφία στην ΕΕ. Ωστόσο, αυξάνονται σε δύναμη και αριθμό, έχουν σημειώσει πρόοδο στην συντονισμένη δράση τους εντός των θεσμών της ΕΕ, και γίνονται όλο και πιο αποτελεσματικά στην επιρροή τους προς τα κέντρο-δεξιά, αλλοιώνοντας και διαγράφοντας το υγειονομικό τείχος (cordon sanitaire, όπως λένε οι Γάλλοι) που την κράτησαν εκτός εξουσίας για πολλές δεκαετίες.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Τραμπ επιστρέφει στον Λευκό Οίκο με τον Μασκ στο πλευρό του, χωρίς κανείς εκ των δύο να κρύβει τις πολιτικές προτιμήσεις του για την Ευρώπη. Καθοδόν προς τις εκλογές στη Γερμανία ο Μασκ επαινεί σχεδόν καθημερινά το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), ενώ δεν δίστασε την περασμένη εβδομάδα να φιλοξενήσει σε ζωντανή συζήτηση μαζί του στο δικό του Χ την ηγέτιδα του, Άλις Βάιντελ, για να εκθέσει το πολιτικό όραμα της για τη Γερμανία.
Ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο έχει εξάλλου βρει νέο χόμπι, να ξεκινάει τις μέρες του εκτοξεύοντας απαξιωτικά σχόλια τόσο εναντίον του Όλαφ Σολτς όσο και κατά του Βρετανού Κιρ Στάρμερ. Φυσικά, την απέχθεια των τελευταίων προς το πρόσωπο του Νοτιοαφρικανού επιχειρηματία δεν συμμερίζονται οι «άλλοι» Ευρωπαίοι ηγέτες όπως είναι ο Όρμπαν και η Μελόνι, που πρόσφατα μάλιστα τον χαρακτήρισε την πιο ευφυή προσωπικότητα που είχε την τύχη να γνωρίσει από κοντά.
Όπως είναι λογικό και επόμενο η Ευρώπη ανησυχεί βαθιά για την επιστροφή του Τραμπ στην αμερικανική εξουσία, φοβούμενη τον τερματισμό της στήριξης των ΗΠΑ στην ασφάλεια της με πρώτο σταθμό την Ουκρανία, έναν εμπορικό πόλεμο διατλαντικού χαρακτήρα και την υπονόμευση του πολυμερούς συστήματος. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε στις Βρυξέλλες διενεργείται μια αγωνιώδης προσπάθεια το τελευταίο χρονικό διάστημα για να εκτιμηθεί ποιος θα μπορούσε να είναι ο πιθανός «γητευτής», δηλαδή αυτός που θα κατάφερνε ίσως να οικοδομήσει γέφυρες με την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Ατυχώς για την ώρα δεν υπάρχει κανένας που θα μπορούσε να πείσει τον Τραμπ να προστατεύσει τα συμφέροντα της ΕΕ.
Ο Όρμπαν πιστεύει ότι μπορεί να αναλάβει αυτό τον ρόλο, ύστερα από την 6μηνη προεδρία της Ουγγαρίας στην ΕΕ που έληξε τον Δεκέμβριο και την οποία και χρησιμοποίησε για να αναδειχτεί σε μεσολαβητής μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Κι ενώ δεν αμφισβητείται ότι έχει την προσοχή του Τραμπ βρίσκεται εδώ και καιρό στο περιθώριο της ΕΕ, ενώ ο Μακρόν που θα μπορούσε να προσπαθήσει επίσης δεν έχει πλέον καμιά δύναμη στο εσωτερικό της Γαλλίας. Μια πιθανότητα είναι ο Ντόναλντ Τουσκ της Πολωνίας, που και ισχυρός πολιτικά είναι και την προεδρία της ΕΕ έχει η χώρα του για τους πρώτους 6 μήνες της επιστροφής του Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο, όμως οι επαφές του με τον Αμερικανό μεγιστάνα δεν υπήρξαν ποτέ καλές.
Με απλά λόγια δεν θα δώσει προτεραιότητα στα κοινά ευρωπαϊκά συμφέροντα, σίγουρα σε καμιά περίπτωση εις βάρος των εθνικών επιδιώξεων της. Και με δεδομένο ότι η προσωπική χημεία από μόνη της δεν προβλέπεται να κάνει το θαύμα με τον Τραμπ, η Μελόνι ίσως χρειαστεί να προσφέρει κάτι πιο ουσιαστικό ως αντάλλαγμα για να κερδίσει αυτά που θέλει. Αυτές οι παραχωρήσεις δεν είναι όλες απαραίτητα κακές για την Ευρώπη, σημειώνει ο Guardian. Για παράδειγμα, η αύξηση των δαπανών για την άμυνα ή ακόμη και η αγορά περισσότερου υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ θα είχε νόημα τόσο για την Ιταλία όσο και για την Ευρώπη.
Ωστόσο, κάποιες άλλες κινήσεις μπορεί να αποδειχτούν πιο προβληματικές, όπως για παράδειγμα η πιθανή συμφωνία ύψους 1,6 δισεκατομμυρίων ευρώ που διέρρευσε αυτή την εβδομάδα μεταξύ της Ιταλίας και της SpaceX του Μασκ για την παροχή επικοινωνιακών υπηρεσιών σε ιταλικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένης της άμυνας, μέσω της τεχνολογίας Starlink. Και παρότι το Starlink, ένα σύστημα δορυφόρων για την παροχή δορυφορικού διαδικτύου, είναι ασφαλές, το να εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου σε μια ξένη εταιρεία που ανήκει στον πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο δημιουργεί τεράστιους κινδύνους ασφαλείας, με δεδομένη την επικίνδυνη σχέση εξάρτησης που θα βγει μπροστά.
Αν προχωρήσει μάλιστα η συμφωνία αυτή θα μπορούσε έμμεσα να υπονομεύσει το Iris2, την αποστολή 290 δορυφόρων στο διάστημα αξίας 10 δις. ευρώ με στόχο την αντιμετώπιση των μακροπρόθεσμων προκλήσεων, όπως είναι οι κυβερνοεπιθέσεις, που στηρίζεται από ένα κονσόρτσιουμ ευρωπαϊκών παικτών (συμπεριλαμβανομένων ιταλικών εταιρειών).
Ο φόβος της Ευρώπης για τον Τραμπ οδηγεί τους ηγέτες της σε σπασμωδικές κινήσεις. Δεν υπάρχει στη Γηραιά Ήπειρο κάποιος «γητευτής» του Τραμπ. Το μεγαλύτερο στοίχημα των Βρυξελλών και ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του Ρεπουμπλικάνου μεγιστάνα είναι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να το βρουν μέσα τους και να ενωθούν απέναντι στον νέο (παλιό) αυτό κίνδυνο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού.