Έντονες είναι οι συζητήσεις στην Ουάσιγκτον για έναν “Νέο Ψυχρό Πόλεμο” και την ανάγκη για ένα “ασιατικό ΝΑΤΟ”. Αυτού του είδους η ρητορική έχει γίνει το κυρίαρχο πλαίσιο που χρησιμοποιούν το Κογκρέσο και οι αξιωματούχοι για τη διαμόρφωση της πολιτικής.
Μια έκθεση του Heritage Foundation κήρυξε μάλιστα την έναρξη ενός “Νέου Ψυχρού Πολέμου” κατά της Κίνας. Ο βουλευτής Mike Gallagher δήλωσε ότι η Αμερική βρίσκεται σε έναν “υπαρξιακό αγώνα” εναντίον της Κίνας.
Οι αξιωματούχοι της πρώην κυβέρνησης Trump, Mike Pompeo και Stephen Biegun, οραματίστηκαν τον τετραμερή διάλογο για την ασφάλεια (Quad) ως κάτι που ισοδυναμεί με ένα “ασιατικό ΝΑΤΟ”. Ακόμη και αν ο πρόεδρος Biden δεν χρησιμοποιεί την ίδια ορολογία, η στρατηγική του είναι σχεδόν η ίδια. Στηρίζεται και αυτός στους ίδιους θεσμούς και προσπαθεί να στρατολογήσει τους γείτονες της Κίνας σε έναν μεγάλο συνασπισμό.
Οι ενέργειες του Λευκού Οίκου
Η αμερικανική κυβέρνησή του δεν έχασε χρόνο να εκμεταλλευτεί μια συμφωνία μεταξύ της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας για να ζητήσει “τριμερή δέσμευση” για την αντιμετώπιση “περιφερειακών ζητημάτων και προκλήσεων” που υπερβαίνουν κατά πολύ το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας.
Αλλά θα ήταν ανόητο να προσπαθήσει κανείς να συνδέσει όλες αυτές τις διμερείς και τριμερείς σχέσεις -επεκτάσεις των παλαιών δικτύων κόμβων και ακτίνων- μαζί ως ένα νέο είδος επεκτατικής πρωτοβουλίας που προωθεί τα (αντιληπτά) συμφέροντα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Αυτό θα οδηγούσε μόνο σε αστάθεια και στη διάσπαση των αμερικανικών συμμαχιών. Αυτό που δημιουργούν οι ΗΠΑ δεν είναι μια μεμονωμένη ομάδα όπως ένα “ασιατικό ΝΑΤΟ” καθεαυτό, αλλά πολλαπλές πρωτοβουλίες, συμπεριλαμβανομένης της Στρατηγικής για τον Ινδο-Ειρηνικό, της Quad, του AUKUS και της τριμερούς σχέσης ΗΠΑ-Ιαπωνίας-Κορέας, οι οποίες από κοινού αποσκοπούν στο να αποτρέψουν την Κίνα από το να αμφισβητήσει την αμερικανική θέση στην περιοχή.
Η θέση των ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ κατατάσσονται ως η πιο ισχυρή χώρα στην Ασία, σύμφωνα με τον Δείκτη Ασιατικής Ισχύος του Ινστιτούτου Lowy, και είναι εδώ και χρόνια. Ο G. John Ikenberry, καθηγητής Πολιτικής και Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο του Princeton, έγραψε το 2005: “Τόσο η ατλαντική όσο και η περιφερειακή τάξη της Ανατολικής Ασίας διαμορφώθηκαν από -και φέρουν σήμερα τα βαθιά σημάδια- την άσκηση της μεταπολεμικής ηγεμονικής ισχύος της Αμερικής”.
Η αμερικανική πολιτική ηγεσία θέλει να διατηρήσει τη μεταψυχροπολεμική ισορροπία ισχύος, όπου οι ΗΠΑ μπορούν να ασκούν ανεμπόδιστα την επιρροή τους στην Ασία. Επιπλέον, πολλοί στην Ουάσιγκτον θέλουν να διατηρήσουν τον ρόλο μας ως “η πιο ισχυρή χώρα” για χάρη της ίδιας της εξουσίας.
Ο γερουσιαστής Marco Rubio, ο οποίος μίλησε στην εκδήλωση για την παρουσίαση της έκθεσης “Νέος Ψυχρός Πόλεμος” της Heritage, πρότεινε ότι η ιδέα των Κινέζων ηγετών, ακόμη και “να οραματίζονται έναν κόσμο στον οποίο η Κίνα είναι η πιο ισχυρή χώρα”, αποτελεί από μόνη της απειλή για την Αμερική.
Πιέσεις προς την Κίνα
Οι ενέργειες των ΗΠΑ και οι σχέσεις τους με άλλα μέλη κάνουν επίσης σαφές ότι επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους θεσμούς για να περιορίσουν την Κίνα. Για παράδειγμα η συμφωνία για τα πυρηνικά υποβρύχια που έκαναν οι ΗΠΑ με την Αυστραλία, η οποία βρίσκεται στο επίκεντρο του AUKUS.
Η Αυστραλία ακύρωσε μια μακροχρόνια συμφωνία που βρισκόταν ήδη σε εξέλιξη για ντιζελοηλεκτρικά επιθετικά υποβρύχια γαλλικής κατασκευής και επέλεξε αντ’ αυτού αμερικανικά πυρηνικά υποβρύχια. Τα ελαφρύτερα και πιο αθόρυβα πετρελαιοκίνητα υποβρύχια θα ήταν σε θέση να επιχειρούν στα ρηχά παράκτια ύδατα της Αυστραλίας πιο εύκολα χωρίς να γίνονται αντιληπτά.
Τα πυρηνικά υποβρύχια είναι πιο ακριβά και λιγότερο χρήσιμα για επιχειρήσεις στα περίχωρα της Αυστραλίας, αλλά είναι πιο χρήσιμα σε αποστολές μεγάλων αποστάσεων στις ανοικτές θάλασσες του Ινδικού Ωκεανού, της Θάλασσας της Νότιας Κίνας και της Θάλασσας της Ανατολικής Κίνας. Η συμφωνία έχει επικριθεί από πολλούς πρώην πρωθυπουργούς της Αυστραλίας που ανησυχούν ότι θυσιάζεται η αυστραλιανή κυριαρχία.
Τα λάθη των ΗΠΑ
Ποιο είναι λοιπόν το κακό με τις ΗΠΑ να πείθουν ή να εξαναγκάζουν μια άλλη χώρα να δώσει προτεραιότητα στα δικά της αντιληπτά εθνικά συμφέροντα; Ακόμα και αν δεχτεί κανείς την θέση της Ουάσινγκτον ότι είναι προς το αμερικανικό εθνικό συμφέρον να διατηρηθεί μια ακατάβλητη αίσθηση υπεροχής σε όλο τον κόσμο (μια εξαιρετικά αμφισβητήσιμη πρόταση), η δέσμευση των ΗΠΑ σε μακροχρόνιες σχέσεις με αναξιόπιστους εταίρους μπορεί στην πραγματικότητα να μην βοηθήσει στην προώθηση αυτών των στόχων.
Η συμφωνία μεταξύ της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας, την οποία οι ΗΠΑ προσπαθούν να εκμεταλλευτούν για να συνδέσουν τις χώρες, είναι ένα άλλο τέτοιο παράδειγμα. Φαινομενικά υποτίθεται ότι θα έλυνε μια κορεατική δικαστική υπόθεση εναντίον ιαπωνικών εταιρειών που χρησιμοποιούσαν καταναγκαστική εργασία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά άφησε την Ιαπωνία να ξεφύγει από την υποχρέωση καταβολής αποζημίωσης.
Ο Κορεάτης πρόεδρος Yoon διατύπωσε το αποτέλεσμα ως ένα βήμα προς την τριμερή συνεργασία για την “υπεράσπιση της ελευθερίας, της ειρήνης και της ευημερίας όχι μόνο στις δύο χώρες μας αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο”. Αλλά αν αυτή είναι η βάση για μια συμφωνία που θα φέρει τη Νότια Κορέα και την Ιαπωνία μαζί στον υπό την ηγεσία των ΗΠΑ συνασπισμό του “νέου ψυχρού πολέμου”, δεν θα διαρκέσει πολύ.
Μόνο το 35% των Κορεατών υποστηρίζει τη συμφωνία. Μια παρόμοια συμφωνία για τις γυναίκες το 2015 κατέρρευσε λίγο μετά την ανακοίνωσή της, οδηγώντας στην τρέχουσα αντιπαράθεση.
Ασταθή τα θεμέλια των σχέσεων
Εκεί έγκειται το πρόβλημα με την επεκτατική άποψη της Αμερικής για τα εθνικά της συμφέροντα και την επιδίωξη ηγεμονίας σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Είναι χτισμένη πάνω σε ασταθή θεμέλια. Απαιτεί τη συνεχή διατήρηση ασυνεχών σχέσεων και ευμετάβλητων πολιτικών. Η απόκρυψη της αμερικανικής επιδίωξης της ηγεμονίας πίσω από ανθισμένα λόγια για τη δημοκρατία δημιουργεί υποκριτικές εικόνες: σφίγγοντας τα χέρια με σεΐχηδες πετρελαίου και προαναγγέλλοντας μια ινδουιστική εθνικιστική Ινδία ως υποστηρικτή ενός ελεύθερου και ανοιχτού Ειρηνικού. Δημιουργεί δυσαρέσκεια στις χώρες που υποτίθεται ότι βοηθά.
Τα προβλήματα είναι ακόμη πιο έντονα στην Ασία απ’ ό,τι στην Ευρώπη, λόγω της έλλειψης κοινών ιστορικών συμφερόντων και στόχων. Ο βραχύβιος Οργανισμός Συνθήκης Νοτιοανατολικής Ασίας (SEATO), η εκδοχή του ΝΑΤΟ για τη ΝΑ Ασία, προσέλκυσε μόλις δύο χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας και διαλύθηκε μετά από 23 χρόνια.
Αλλά ακόμη και στην Ευρώπη, υπήρξαν προβλήματα με τις χώρες του ΝΑΤΟ να μην καταβάλλουν το μερίδιο που τους αναλογεί και με την Τουρκία και την Ουγγαρία να χρησιμοποιούν το ΝΑΤΟ ως πολιτικό όπλο. Ένα ασιατικό ΝΑΤΟ, ρητό ή σιωπηρό, θα αποτύγχανε να εκπληρώσει την αποστολή του και θα δημιουργούσε μεγαλύτερη αστάθεια.