Ο Αύγουστος του 1914 ήταν μια κάθοδος στην κόλαση. Ο Μάιος του 1945 ήταν μια διαφυγή από την κόλαση. Ο Ιούλιος του 2015, ο μήνας του σουρεαλιστικού ελληνικού δημοψηφίσματος, χωρίς ξεκάθαρη ερώτηση και με μια απάντηση που είναι αμφισβητήσιμη, θα μείνει στην ιστορία ως συνέχιση της κόλασης – για την Ελλάδα και για την Ευρώπη.
Οι παράγοντες χάραξης πολιτικής σε κάποιες πρωτεύουσες της ευρωζώνης θα χύσουν κροκοδείλια δάκρυα και θα εξηγήσουν πως η νίκη του «όχι» είναι μια στενάχωρη, αλλά αυτόβουλη ενέργεια εξόδου της Ελλάδας από τη νομισματική ένωση της Ευρώπης. Θα ξετυλίξουν μιαν προετοιμασμένη αφήγηση σύμφωνα με την οποία οι ευρωπαίοι πιστωτές της Ελλάδας – ένας πιο ακριβής όρος από το σύμμαχοι ή εταίροι – δεν έχουν καμία ευθύνη σε αυτήν την εξέλιξη.
Κρυφά, ή και όχι τόσο κρυφά, κάποιοι θα θελήσουν το κεφάλι του Αλέξη Τσίπρα, του αρκοαριστερού πρωθυπουργού της Ελλάδας, σε πιάτο. Όμως η ερώτηση στην οποία δε θα έχουν πειστική απάντηση είναι τι σημαίνει η ελληνική καταστροφή για την ευρωπαϊκή ενότητα ή τη σταθερότητα στα Βαλκάνια.
Στην Ελλάδα, η ψήφος υπέρ του «όχι» θα διευρύνει τις πολιτικές ρήξεις σε μία κοινωνία που έχει χάσει τη λογική της από την οικονομική ύφεση. Οι έλληνες που ψήφισαν «ναι» θα εκλάβουν το αποτέλεσμα ως μια καταστροφή συγκρίσιμη με την ήττα από τους τούρκους το 1922 που οδήγησε στον αφανισμό του ελληνικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας. Οι έλληνες που ψήφισαν «όχι» θα μάθουν γρήγορα πως δεν υπάρχει σωτηρία, παρά μόνον δυστυχία μπροστά τους.
Το πρόβλημα στο οποίο κανένας έλληνας δε θα έχει πλέον πειστική απάντηση είναι πώς, επιτέλους, θα τεθεί η χώρα τους σε έναν δρόμο προς τον εκσυγχρονισμό, όπου τα πολιτικά κόμματα, οι ολιγάρχες, τα συνδικάτα και οι απλοί πολίτες θα λειτουργούν, τουλάχιστον κάποιες φορές, προς όφελος όλων. Όπως στο Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσσοβο, η Ελλάδα θα αποτελέσει περιφέρεια της Ευρώπης για πολύ καιρό, μια κατάσταση που δεν ενθαρρύνει ιδιαίτερα την αυτάρκεια και τη δέσμευση για μεταρρύθμιση.
Ο κ. Τσίπρας και το κόμμα του ήταν πολύ πονηροί για να εκφράσουν το ερώτημα του δημοψηφίσματος ως «μέσα ή έξω από το ευρώ», μία σύνταξη που θα επέτρεπε στους έλληνες να καταλάβουν πως αυτό που πραγματικά διακυβεύεται είναι η σύγχρονη ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ως αποτέλεσμα, το αποτέλεσμα δεν απαντά το θεμελιώδες δίλημμα: πως οι περισσότεροι έλληνες θέλουν να παραμείνουν στην ευρωζώνη αλλά απεχθάνονται τη λιτότητα που τους ταλαιπωρεί από το 2010.
Ο κ. Τσίπρας και η κυβέρνησή του ευθύνεται για πάντα που πέταξε τα καλύτερα χαρτιά που είχε, έχοντας κερδίσει τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου, για να διαπραγματευτεί μια συμφωνία διάσωσης με τους πιστωτές. Η Ελλάδα είχε, και έχει ακόμη, ένα ισχυρό επιχείρημα για την ανακούφιση χρέους. Η Ελλάδα είχε, και έχει ακόμη, ένα ισχυρό επιχείρημα για μεταφορά της έμφασης της νέας συμφωνίας από τη λιτότητα προς την οικονομική ανάπτυξη.
Όμως με αυτό που ο Λουκάς Τσούκαλης, έλληνας καθηγητής οικονομικών, αποκαλεί «θανάσιμο συνδυασμό αλαζονείας και διπλωματικής χάρης ενός ελέφαντα», η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αποξένωσε όλα τα υπόλοιπα 19 έθνη της ευρωζώνης. Είναι δύσκολο εγχείρημα να ενώσεις τους πολιτικούς ηγέτες της Ευρώπης – δείτε τις συνεχείς, οξείες αντιπαραθέσεις για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης στη Μεσόγειο – όμως ο κ. Τσίπρας και οι συνεργάτες του το κατάφεραν, φέρνοντας την καταστροφή στο δικό τους έθνος.
Οι υπόλοιποι ηγέτες της Ευρώπης δε θα πρέπει να ανακουφιστούν από αυτό. Η κατά της Ελλάδας ενότητά τους είναι κενή. Στη θεωρία, το ελληνικό δράμα θα έπρεπε να τους εμπνεύσει να αδράξουν την ευκαιρία να φτιάξουν την πιο ενοποιημένη τραπεζική, οικονομική, δημοσιονομική και πολιτική ένωση που είναι απαραίτητη για την επιβίωση της νομισματικής ένωσης που δημιουργήθηκε το 1999. Υπάρχουν, πράγματι, συγκροτημένες προτάσεις πολιτικής για αυτόν τον σκοπό: η αποκαλούμενη αναφορά των Πέντε Προέδρων, που δημοσιεύτηκε από τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κομισιόν, τον περασμένο μήνα.
Στην πραγματικότητα, όμως, κάθε ευρωπαϊκή κυβέρνηση αλλάζει γνώμη ανάλογα με το εθνικό δημόσιο αίσθημα, από το οποία, τελικά, η κάθε μία λαμβάνει την εγκυρότητά της. Αυτό ίσως να μην ήταν τόσο μεγάλο πρόβλημα εάν, όπως το έθεσε ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, το 1994, η ευρωπαϊκή νομισματική ένωση είχε περιοριστεί σε έναν σκληρό πυρήνα με κέντρο τη Γερμανία και μια μικρή ομάδα γειτονικών, προηγμένων χωρών.
Ωστόσο, η επέκταση της ευρωζώνης στην κεντρική, την ανατολική και νότια Ευρώπη έχει αλλάξει την εικόνα. Κάποιες από τις κυβερνήσεις που υποστηρίζουν την πιο αυστηρή γραμμή στην ελληνική κρίση χρέους είναι πρώην κομμουνιστικές χώρες που μπήκαν στην ΕΕ το 2004 και, παραμένοντας μακριά από τα ευρωπαϊκή επίπεδα ευημερίας, εκφράζουν τον θυμό τους στη σκέψη της ιδιαίτερης μεταχείρισης για την Ελλάδα.
Πολλοί παράγοντες χάραξης πολιτικής της ευρωζώνης είναι εφησυχασμένοι με τους κινδύνους πολιτικής και χρηματοπιστωτικής μετάδοσης από τον ελληνικό εφιάλτη. Είναι γεγονός πως αυτοί οι κίνδυνοι δε θα εμφανιστούν άμεσα, με την προστασία του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να είναι αφοσιωμένη σε οποιαδήποτε έκτακτη ενέργεια χρειαστεί για να προστατέψει την ευρωζώνη.
Όμως τα επόμενα χρόνια οι κίνδυνοι θα γίνουν πολύ εμφανείς. Αν δεν χριστεί μια ισχυρή ένωση, με στέρεα δημοκρατικά θεμέλια, η κόλαση της Ευρώπης θα παραμείνει.
«Αντάρτικο»
Αντιμέτωπη με… μίνι αντάρτικο βρίσκεται η Αγκελα Μέρκελ, καθώς περισσότεροι από 100 βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος έχουν συγκεντρώσει υπογραφές κατά ενός τρίτου πακέτου βοήθειας προς την Ελλάδα, όπως αναφέρουν οι Τimes, αλλά και το γερμανικό πρακτορείο ειδήσεων DPA.
Όπως γράφουν τα δημοσιεύματα, οι βουλευτές του CDU ετοιμάζονται να αντιταχθούν στην καγκελάριο, αν φέρει στην Bundestag νέο πακέτο στήριξης υπέρ της Ελλάδας.
Το άρθρο των Times αναφέρει πως αυτή η εξέλιξη δεν επιτρέπει στη Γερμανίδα καγκελάριο να αποκλιμακώσει τη στάση της έναντι της Ελλάδας και σίγουρα της δένει τα χέρια ως προς την πιθανότητα να αποδεχθεί η Γερμανία κάποια πιθανή απομείωση του ελληνικού χρέους που αποτελεί και ένα πάγιο αίτημα της ελληνικής πλευράς.
Την ίδια ώρα, ο Χανς Πέτερ Φρίντριχ της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης (το βαυαρικό κόμμα που συνεργάζεται με το CDU), «oι Έλληνες είχαν το δικαίωμα να πουν «όχι» στο δημοψήφισμα, και τώρα έχουμε εμείς το δικαίωμα να πούμε όχι».
Ένα νέο πακέτο βοήθειας πολλών δισεκατομμυρίων δεν θα λύσει τα προβλήματα στην Ελλάδα, είπε, από την πλευρά του, ο βουλευτής του CDU, Βόλφγκανγκ Μπόσμπαχ: «Υπάρχει έλλειψη οικονομικής ισχύος, ανταγωνιστικότητας και μια πραγματικά αποτελεσματική διοίκηση στην Ελλάδα» σχολίασε ο βουλευτής στο δεύτερο κανάλι της δημόσιας τηλεόρασης ZDF.
Αντιδράσεις όμως εκδηλώνονται και από τους Σοσιαλδημοκράτες, τον άλλο εταίρο της κυβέρνησης συνεργασίας με επικεφαλής τον Αντικαγκελάριο Ζίγκμαρ Γκάμπριελ. Ο ηγέτης της παράταξης πριν από λίγες μέρες χαρακτήρισε «ως πολύ αφελή» την απόφαση που ελήφθη πριν από 15 χρόνια για την εισδοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη και πρόσθεσε ότι η πολιτική των προγραμμάτων διάσωσης δεν λειτούργησαν.
Ο κ. Τσίπρας και η κυβέρνησή του ευθύνεται για πάντα που πέταξε τα καλύτερα χαρτιά που είχε, έχοντας κερδίσει τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου, για να διαπραγματευτεί μια συμφωνία διάσωσης με τους πιστωτές. Η Ελλάδα είχε, και έχει ακόμη, ένα ισχυρό επιχείρημα για την ανακούφιση χρέους. Η Ελλάδα είχε, και έχει ακόμη, ένα ισχυρό επιχείρημα για μεταφορά της έμφασης της νέας συμφωνίας από τη λιτότητα προς την οικονομική ανάπτυξη.
