Του Πέτρου Παπαπολυβίου*

Η σημερινή επέτειος μας δίνει την επώδυνη αφορμή να αναφερθούμε σε μιαν από τις πιο τραγικές πτυχές της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας, που συνδέεται άμεσα με τις τεράστιες πληγές που προκάλεσε στην Κύπρο το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974:

τους πεσόντες στις μάχες κατά την προσπάθεια επιβολής του πραξικοπήματος και τα υπόλοιπα θύματα –απλούς πολίτες που σκοτώθηκαν τότε.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Εθνικής Φρουράς (ΔΙΕΦ), και τον Κατάλογο που καταρτίστηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 4ης Μαΐου 2000, ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων Κυπρίων και Ελλαδιτών που σκοτώθηκαν κατά τις 15-18 Ιουλίου 1974 ή απεβίωσαν αργότερα από τραύματά τους που αποκόμισαν εκείνες τις μέρες είναι 94.

• Οι πεσόντες ή δολοφονηθέντες αντιστασιακοί (αστυνομικοί, μέλη του Εφεδρικού σώματος ή απλοί πολίτες) είναι 37. Από αυτούς οι 34 σκοτώθηκαν κατά τις 15-17 Ιουλίου και τρεις απεβίωσαν αργότερα, από τα τραύματά τους: οι δύο λίγες μέρες κατόπιν, και ο τρίτος τον Αύγουστο του 1975. Άλλοι τρεις (Δημοσθένης Γεωργίου, Δώρος Λοΐζου και Ηλίας Πελαβάς), δολοφονήθηκαν από ένοπλους παρακρατικούς, κατά τη μεταπραξικοπηματική περίοδο, τον Αύγουστο/Σεπτέμβριο 1974.

Οι πολίτες-θύματα του πραξικοπήματος, που σκοτώθηκαν κατά τις 15-18 Ιουλίου ή απεβίωσαν συνεπεία τραυματισμού τους την ίδια περίοδο είναι 15. Οι 12 σκοτώθηκαν την 15η Ιουλίου (οι εννιά στη Λευκωσία), ένας στις 17 Ιουλίου και ένας στις 18 Ιουλίου. Ένας άλλος, που τραυματίστηκε σοβαρά στις 15 Ιουλίου, απεβίωσε στις 22 Ιουλίου.

Άλλος ένας πολίτης, ο Χρυσήλιος Μαυρομμάτης, απεβίωσε στις 3 Σεπτ. 1974, εξαιτίας τραυματισμού του κατά τη δολοφονική απόπειρα εναντίον του Βάσου Λυσσαρίδη. Ανάμεσα στους νεκρούς αυτής της κατηγορίας είναι ένα κοριτσάκι 7 ετών, ένα αγοράκι 8 ετών, μια 17χρονη κοπέλα και μια γυναίκα 62 ετών.

Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, από όσους υπηρετούσαν τη θητεία τους στην Εθνική Φρουρά σκοτώθηκαν στις 15-16 Ιουλίου 1974 26 κληρωτοί, οπλίτες, υπαξιωματικοί και αξιωματικοί. Άλλοι δύο τραυματίστηκαν στις 15 Ιουλίου και απεβίωσαν από τα τραύματά τους στις 21 Ιουλίου 1974.

Ένας από τους 28 πεσόντες εθνοφρουρούς, που υπηρετούσε στην 31 Μοίρα Καταδρομών και σκοτώθηκε στις 15 Ιουλίου, σύμφωνα με μεταγενέστερη απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου συμπεριλήφθηκε στους αντιστασιακούς πεσόντες, ως δολοφονηθείς επειδή αρνήθηκε να εκτελέσει διαταγή.

Άλλοι 8 πολίτες (ο ένας έφεδρος ανθυπολοχαγός) και ένας αστυφύλακας σκοτώθηκαν τις ίδιες μέρες και περιλαμβάνονται στην ίδια ομάδα, ως συμπράξαντες με τις δυνάμεις που επέβαλαν το πραξικόπημα, ανεβάζοντας το σύνολο των πεσόντων αυτής της κατηγορίας σε 37. (Κατά τραγική συγκυρία ακριβώς ίσος αριθμός με τους πεσόντες αντιστασιακούς…)

Τέλος, στις 15 Ιουλίου 1974 σκοτώθηκαν και πέντε Ελλαδίτες, τρεις αξιωματικοί και δύο υπαξιωματικοί. Από αυτούς οι τέσσερις υπηρετούσαν στην Εθνοφρουρά (οι δύο στους Καταδρομείς) και ένας στην ΕΛΔΥΚ (σκοτώθηκε στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας).

Δεν είναι σκοπός του παρόντος σημειώματος η ανάλυση των συνθηκών που έχασε τη ζωή του καθένας και καθεμία από τους 88 άνδρες και τις έξι γυναίκες που σκοτώθηκαν κατά τις 15–18 Ιουλίου 1974 από αδελφικά πυρά, στην προσπάθεια επιβολής ενός πραξικοπήματος που σχεδίασαν τα ίδια εγκληματικά μυαλά που είχαν επιβάλει τη δικτατορία στην Ελλάδα το 1967. Υπάρχει ήδη αρκετή βιβλιογραφία, στην οποία περιλαμβάνονται αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων, ενώ το άνοιγμα των στρατιωτικών αρχείων ελπίζεται ότι θα δώσει νέα στοιχεία.

Εκτός από τα άτυχα τραγικά θύματα, οι περισσότεροι σκοτώθηκαν σε μάχες (κυρίως στο Προεδρικό). Δεν λείπουν και αυτοί που δολοφονήθηκαν απάνθρωπα (με πιο φρικιαστικό έγκλημα τον φόνο των τεσσάρων φιλομακαριακών νέων στον Άγιο Τύχωνα).

Από την άλλη, πέρα από όσα τραγικά προκάλεσε στην Κυπριακή Δημοκρατία και στον Κυπριακό Ελληνισμό το πραξικόπημα, ο ανθρώπινος πόνος επιβάλλει από στοιχειώδη σεβασμό στις οικογένειές τους, την προσοχή σε κάθε λέξη που γράφεται για αυτούς.

Όμως, αξίζει να υπογραμμίσουμε ένα, μόνο, συμπέρασμα από τους παραπάνω αριθμούς:

• Εάν αθροίσουμε όλους τους νεκρούς κατά την προσπάθεια επιβολής των στρατιωτικών κινημάτων της νεοελληνικής ιστορίας στον 20ό αιώνα, από το 1909 μέχρι και το 1967 δεν φτάνουν τους 94, που καταγράφηκαν κατά τις 15-18 Ιουλίου 1974 στην Κύπρο.

Ακόμη και στην κατάπνιξη του βενιζελικού κινήματος του 1935, όταν ο Γ. Κονδύλης βομβάρδισε με αεροπλάνα, πυροβολικό και πολεμικά πλοία τους επαναστάτες και τις πόλεις των Σερρών και της Καβάλας, δεν χύθηκε τόσο αίμα. Ένα συγκλονιστικό στοιχείο που υποδεικνύει την εγκληματική παράνοια του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974…

*Aναπλ. καθηγητής του Πανεπιστημίου Κύπρου

Δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ο Φιλελεύθερος» στις 14 Ιουλίου 2018

ΠΗΓΗ:https://papapolyviou.com/2018/07/14/oi-pesontes-kai-ta-thimata-tou-praxikopimatos/