Σαν μαγνήτης τραβούν τους παράτολμους εξερευνητές και ειδικούς τα ιστορικά ναυάγια που κρύβουν θρύλους και πραγματικούς ή μυθικούς θησαυρούς.
Η μανία της ανεύρεσης και εξερεύνησης των ναυαγίων φάνηκε στην πρόσφατη δραματική ιστορία του «Τιτάνα», του μικρού υποβρυχίου που ναύλωσαν εκκεντρικοί πλούσιοι για να δουν από κοντά το κουφάρι του «Τιτανικού», το οποίο ακόμη και σήμερα εξάπτει τη φαντασία από τα βάθη του Βόρειου Ατλαντικού.
Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων για τα ναυάγια (Global Maritime Wrecks Database), έχουν καταγραφεί περισσότερα από 250.000 βυθισμένα πλοία, εκ των οποίων τα 179.110 έχουν εντοπιστεί. Μόνο στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, υπολογίζεται ότι βυθίστηκαν 15.000 πλοία και τάνκερ, ενώ μια ανάλυση της Unesco, που βασίζεται σε ιστορικά αρχεία από τα βάθη της Ιστορίας, αναφέρει περισσότερα από 3 εκατομμύρια ναυάγια!
Με αφορμή την καταστροφή του υποβρυχίου «Τιτάν», το BBC κατέγραψε ορισμένα ιστορικά ναυάγια: από το Ναυάγιο των Αντικυθήρων έως τον «Τιτανικό» και το αντιτορπιλικό «USS Johnston».
Ορισμένα κρύβουν ανεκτίμητους θησαυρούς και αντικείμενα, όπως το Ναυάγιο των Αντικυθήρων, που χρονολογείται από τα μέσα του πρώτου αιώνα και ανακαλύφθηκε από σπογγαλιείς το 1900. Στο ναυάγιο βρέθηκε μεταξύ πολλών άλλων πολύ σημαντικών αντικειμένων ο αναλογικός υπολογιστής, γνωστός ως Μηχανισμός των Αντικυθήρων, που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Τον Οκτώβριο του 1900, ένα πλοίο με σπογγαλιείς, κατευθυνόμενο από τη Σύμη προς την Τυνησία, έπεσε σε καταιγίδα κοντά στα Αντικύθηρα. Εκεί έριξε άγκυρα μέχρι να βελτιωθεί ο καιρός και οι δύτες αποφάσισαν να καταδυθούν για σφουγγάρια στην περιοχή.
Ο πρώτος που εντόπισε το ναυάγιο σε βάθος 45 μέτρων ήταν ο δύτης Ηλίας Σταδιάτης, ο οποίος νόμισε ότι είδε ένα κουφάρι πλοίου γεμάτο με πτώματα. Μετά από λίγη ώρα καταδύθηκαν κι άλλοι και ανέβηκαν στην επιφάνεια με το μπρούντζινο χέρι ενός αγάλματος. Τότε κατάλαβαν ότι στο πλοίο υπήρχαν πολλά αρχαία αγάλματα (που ο πρώτος δύτης πέρασε για ανθρώπινα λείψανα) κι άλλοι θησαυροί. Μέσα στο επόμενο διάστημα ξεκίνησε μεγάλη επιχείρηση από το Βασιλικό Πολεμικό Ναυτικό με δύτες και σπογγαλιείς – μια επιχείρηση που επαναλήφθηκε 75 χρόνια μετά από τον Γάλλο εξερευνητή των θαλασσών, Ζακ-Υβ Κουστώ. Ωστόσο, δύο χρόνια μετά από τις πρώτες καταδύσεις, αξιολογήθηκε ένα σκουριασμένο μπρούντζινο αντικείμενο με ενσωματωμένο γρανάζι που έγινε γνωστό ως Μηχανισμός ή Αστρολάβος των Αντικυθήρων.
Ο Ζακ-Υβ Κουστώ υπήρξε θρυλική μορφή της θαλάσσιας εξερεύνησης. Με τα σύγχρονα μηχανήματα εντοπισμού, τα σόναρ κ.λπ., οι μοντέρνοι εξερευνητές και οι επίσημες Αρχές κρατών έχουν τη δυνατότητα να εντοπίζουν ένα ναυάγιο – όπως συνέβη με την αποστολή του βαθυσκάφους-ρομπότ στα βάθη του Ατλαντικού, για να βρει τα συντρίμμια του «Τιτάνα». Σύμφωνα με ανακοίνωση της Ουνέσκο, τις τελευταίες εβδομάδες εντοπίστηκαν τρία ναυάγια που χρονολογούνται στον 1ο αιώνα π.Χ., στον 2ο αιώνα μ.Χ. και στον 19ο ή 20ό αιώνα.
Οι έρευνες επικεντρώνονται σε συγκεκριμένα σημεία των ωκεανών και θαλασσών-που θεωρούνται νεκροταφεία πλοίων, όπως είναι το Σέρκι (Skerki Bank), η Μεσόγειος και το Αρχιπέλαγος των Φούρνων, όπου ανακαλύφθηκαν 58 βυθισμένα πλοία το 2015.
Τα διασημότερα ναυάγια
«Τιτανικός»
Το πιο γνωστό ναυάγιο που ανήκει πια και στη λαϊκή κουλτούρα, λόγω των ταινιών που έχουν γυριστεί και των ιστοριών που έχουν γραφτεί γι’ αυτό, είναι ο «Τιτανικός» της White Star Line. Το πολυτελές υπερωκεάνιο 46.328 τόνων χάθηκε στο παρθενικό του ταξίδι στις 10 Απριλίου του 1912, όταν έπεσε πάνω σ’ ένα παγόβουνο. Μαζί του χάθηκαν 1.514 άνθρωποι. Πέρασαν 73 χρόνια για να εντοπιστεί το 1985, στον Ατλαντικό, στα ανοικτά της Νέας Γης.
«Λουζιτάνια»
Το βρετανικό επιβατικό πλοίο βυθίστηκε στις 7 Μαΐου του 1915 από γερμανικό υποβρύχιο κοντά στις ιρλανδικές ακτές. Μαζί του χάθηκαν 1.198 επιβάτες από τους συνολικά 1.962 ταξιδιώτες – 114 Αμερικανοί. Το ναυάγιο βρίσκεται 11 μίλια νότια του Κιν της Ιρλανδίας.
«Σαν Χοσέ»
Το «San José» είχε αποπλεύσει από την Ισπανία το 1706, φορτωμένo με ζάχαρη, μπαχαρικά και άλλα εμπορεύματα, αλλά και θησαυρούς (κοσμήματα, πολύτιμα πετράδια και σεντούκια με χρυσά δουβλόνια). Ανήκε σε νηοπομπή αλλά ήταν άτυχο, καθώς καταδιώχθηκε από βρετανικό πλοίο έξω από την Καρταχένα της Κολομβίας. Μετά από μικρή ναυμαχία, χτυπήθηκε από το βρετανικό και βυθίστηκε αμέσως μαζί με τα περίπου 600 μέλη του πληρώματος. Το 2015, το Ναυτικό της Κολομβίας εντόπισε το ναυάγιο με τα κανόνια αλλά και τους θησαυρούς του, που υπολογίστηκαν στα 17 δισεκατομμύρια δολάρια.
«Queen Anne’s Revenge»
Το πλοίο με το όνομα «Η εκδίκηση της βασίλισσας Αννας» ήταν ένα βρετανικό πολεμικό του 18ου αιώνα, που έμεινε στην Ιστορία ως το σκάφος του Εντουαρντ Τιτς, γνωστού κι ως πειρατή Μαυρογένη. Το 1718 ο πειρατής το εγκατέλειψε καθώς ηττήθηκε από βρετανικά πλοία και το ναυάγιο εντοπίστηκε το 1997 ανοιχτά των ακτών της Βόρειας Καρολίνα με πολλούς θησαυρούς.
«USS Arizona»
Το «USS Arizona» ήταν θωρηκτό του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού, που καταστράφηκε στη διάρκεια της ιαπωνικής επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ τον Δεκέμβριο του 1941. Μαζί του χάθηκαν 1.177 αξιωματικοί και μέλη του πληρώματος. Το ναυάγιο θεωρείται αμερικανικό εθνικό ναυτικό μνημείο.