Το 1912-1913 δύο σημαντικά γεγονότα ήρθαν να συνταράξουν τη βαλκανική χερσόνησο. Πρόκειται για τους Βαλκανικούς Πολέμους, ο πρώτος Βαλκανικός Πόλεμος έγινε ανάμεσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και τον Βαλκανικό Συνασπισμό, που αποτελούνταν από την Ελλάδα, την Βουλγαρία, την Σερβία και το Μαυροβούνιο.
Σε αντίθεση με των πρώτο βαλκανικό πόλεμο, ο δεύτερος έγινε ανάμεσα στην Βουλγαρία και των πρώην βαλκανικών συμμάχων της, ο Βαλκανικός συνασπισμός διασπάστηκε. Θα ξεσπάσει ένας ακατάπαυστος και σκληρός πόλεμος όπου η Βουλγαρία εναντίον των πρώην συμμάχων της, θα προσπαθήσει να διεκδικήσει την μερίδα του λέοντος στην περιοχή.
ΑΙΤΊΑ
Κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ού αιώνα συνέβησαν κάποια γεγονότα τα οποία συνέβαλαν στην έκρηξη των Βαλκανικών Πολέμων.
Αρχικά, η ήττα της Ελλάδας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 ενίσχυσε το ηδη εχθρικό κλίμα που υπήρχε απέναντι στην οθωμανική αυτοκρατορία, ενώ ο Μακεδονικός Αγώνας διαμόρφωσε το πεδίο μάχης των βαλκανικών πολέμων. Η αποδυνάμωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήρθε σταδιακά.
Η επανάσταση των Νεότουρκων το 1908, η οποία υποτίθεται ότι θα έφερνε θετικές αλλαγές για τους Χριστιανικούς πληθυσμούς της αυτοκρατορίας, απεναντίας οι χριστιανικοί πληθυσμοί υπέστησαν από τους τούρκους, σφαγές, διωγμούς, δέσμευσης των παρουσιών, και πολλές φορές εκτουρκισμό.
Παράλληλα ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος 1911-1912 στην Λιβύη απέδειξε ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ευάλωτη καθώς ο στρατός της ήταν απαρχαιωμένος και ανοργάνωτος. ‘Ολα αυτά τα γεγονότα έδωσαν το πρόσχημα στους βαλκανικούς λαούς να εξεγερθούν απέναντι της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Τον Φεβρουάριο 1912 υπογράφηκε συνθήκη συμμαχίας μεταξύ της Βουλγαρίας και της Σερβίας, τον Μάιο υπογράφηκε μια παρόμοια συνθήκη μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας και τον Αύγουστο έγινε άλλη μία μεταξύ Μαυροβουνίου και Βουλγαρίας. Οι τέσσερις αυτές χώρες αποτέλεσαν τον Βαλκανικό Συνασπισμό, με κοινό αίτημα μεταρρυθμίσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέρ των υπόδουλων λαών, κυρίως των Χριστιανών.
Το αίτημα τους όμως αποκρίθηκε και στις 8 Οκτωβρίου 1912 τα ενωμένα κράτη επιτέθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, καθώς πίστευαν ότι ήταν σε θέση να κερδίσουν τον πόλεμο εναντίον της. Έληξε ο πόλεμος 8 μήνες μετά, με την Συνθήκη του Λονδίνου, όπου η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναγκάστηκε να παραχωρήσει Ευρωπαϊκά εδάφη στους νικητές. Η Βουλγαρία όμως δεν ήταν ευχαριστημένη με τα κέρδη της από τον πόλεμο, σε αντίθεσή με την Ελλάδα και την Σερβία που ήταν οι πιο κερδισμένες χώρες.
Δεν αποδέχονταν την κατοχή της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, και επιθυμούσε την προσάρτησή της στην Βουλγαρία. Η στάση της ανάγκασε την Σερβία και την Ελλάδα να υπογράψουν συνθήκη συμμαχίας εναντίον των Βουλγάρων. Όλα αυτά τα γεγονότα είχαν ως αποτέλεσμα τον Β βαλκανικό πόλεμο ο ποιος, αν και ακήρυχτος και αιφνίδιος, υπήρξε περισσότερο καταστροφικός από τον προηγούμενο. [1]
Στις 16 Ιουνίου 1913, οι Βούλγαροι έκαναν αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον των πρώην συμμάχων τους. Στις 17 Ιουνίου οι Βούλγαροι κατείχαν την γραμμή Βέλτιστος – Πολύκαστρο, ενώ παράλληλα συγκροτούσαν σχέδιο κατάληψής της Θεσσαλονίκης στις 19 του ίδιου μήνα. Ο ελληνικός Στράτος, χάρη στην έγκαιρη αντίδραση του, κατόρθωσε να αναγκάσει την βουλγάρικη πλευρά σε άμυνά στην τοποθεσία Κιλκίς – Λάχανα. [2]
Οι Βούλγαροι επέλεξαν την περιοχή αυτή ως αμυντική τοποθεσία με σκοπό να ανακόψουν την πορεία των εχθρικών στρατευμάτων από τον Βορρά. Γύρω από το Κιλκίς, δυτικά, ανατολικά και νότια, οι Βούλγαροι κατασκεύασαν χαρακώματα, πολυβολεία, πυροβολεία και κλειστές ‘’ περιβολές’’. Ανάλογά αμυντικά έργα υπήρχαν στα ευρύτερα χωριά και υψώματα τις περιφέρειάς του Κιλκίς.[3]
Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ
Στις 19 Ιουνίου απέναντι στις τέσσερις μεραρχίες που κινούνταν προς το Κιλκίς (πρωί 19ης Ιουνίου) βρισκόταν η 2η ταξιαρχία της βουλγαρικής 3ης Μεραρχίας, με τρεις πεδινές και μια ορειβατική πυροβολαρχία, αλλά και άλλες δυνάμεις ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των βουλγαρικών δυνάμεων στο Κιλκίς στα 19 βουλγαρικά τάγματα.
Την πρώτη ημέρα της επίθεσης, δυνάμεις της 2ης Μεραρχίας, υπό τη διοίκηση του στρατηγού Κων/νου Καλλάρη, απώθησαν τις βουλγαρικές μονάδες από τα υψώματα γύρω από τις Μάνδρες με επίθεση δια της λόγχης. Η 4η και η 5η Μεραρχία, προέλασαν κάτω από τα πυκνά πυρά του εχθρικού πυροβολικού, με την 5η να δέχεται βαριές απώλειες (1.200 νεκρούς και τραυματίες) και την 4η να καθηλώνεται κατά μήκος της σιδηροδρομικής γραμμής- ωστόσο, εν τέλει τα εχθρικά χαρακώματα καταλήφθηκαν με τις ξιφολόγχες, ενώ η 3η πραγματοποιούσε επίθεση στα υψώματα Άνω Αποστόλου και Γυναικοκάστρου. Με τις βουλγαρικές δυνάμεις να υποχωρούν προς το Κιλκίς, η μεραρχία κατέλαβε την Ξυλοκερατιά και την Πέρινθο.
Στις 20 Ιουνίου η 2η Μεραρχία, χωρίς να αντιμετωπίσει σοβαρή αντίσταση, έφτασε σε θέσεις εξόρμησης απέναντι στο Κιλκίς και ετοιμάστηκαν ορύγματα. Παράλληλα, η 4η Μεραρχία, που είχε προωθηθεί περισσότερο, ανέμενε να φτάσουν στο ύψος της οι άλλες και στη συνέχεια επιτέθηκε και κατέλαβε τα υψώματα ανατολικά της Κρηστώνης (Σαριγκιόλ), πλησιάζοντας την κύρια εχθρική θέση μπροστά από Κιλκίς- ωστόσο καθηλώθηκε από πυκνό εχθρικό πυρ το απόγευμα, σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου από τα εχθρικά χαρακώματα. Η 5η κινήθηκε προς το Κιλκίς και κατά τις 15:00 επιτέθηκε εναντίον του εχθρού, με κάλυψη πυροβολικού, ωστόσο καθηλώθηκε στις παρυφές του Σαριγκιόλ. Η 3η Μεραρχία καταδίωξε βουλγαρικά τμήματα, φτάνοντας στα υψώματα Αρμουτζή
Οι μάχες συνεχίστηκαν και στις 21 Ιουνίου, οι βουλγαρικές δυνάμεις ήταν καλά οχυρωμένες στην κύρια θέση τους μπροστά από το Κιλκίς, καθιστώντας εξαιρετικά επικίνδυνη μια μετωπική επίθεση- οπότε και δόθηκε εντολή από τη διοίκηση για νυκτερινή επίθεση- πλευρικό αιφνιδιασμό από δυνάμεις της 2ης Μεραρχίας, την οποία και πραγματοποίησαν το 1ο και το 7ο Σύνταγμα.
Ωστόσο, οι Βούλγαροι θεώρησαν πως επρόκειτο για γενικευμένη νυκτερινή επίθεση από τη 2η Μεραρχία, και ακολούθησε ανταλλαγή πυρών πυροβολικού. Εν τέλει τα δύο συντάγματα κατέλαβαν τις πρώτες τρεις εχθρικές αμυντικές γραμμές, ολοκληρώνοντας την κατάληψή τους στις 10 το πρωί, ύστερα από πολύωρη μάχη, που είχε αρχίσει λίγο πριν τις 4 τα ξημερώματα.
Με την ανατολή του ήλιου επιτέθηκαν και οι υπόλοιπες μεραρχίες, με την 4η να καταλαμβάνει δια της λόγχης τα εχθρικά χαρακώματα και να υφίσταται σημαντικές απώλειες. Η 5η κατέλαβε το Σαριγκιόλ και στις 11 το πρωί έφτασε στις παρυφές του Κιλκίς, ενώ η 3η προχωρούσε προς το Κιλκίς, με τα βουλγαρικά στρατεύματα να υποχωρούν σε όλο το μήκος του μετώπου, σε δύο φάλαγγες, προς Δοϊράνη και Στρυμόνα.
Με τον εχθρό σε υποχώρηση, ο Κωνσταντίνος διέταξε καταδίωξη, που εκτελέστηκε από την 4η και την 5η Μεραρχία, οι οποίες έφτασαν στα χωριά Τέρπυλο και Ξεροβρύση, καθώς και από την ταξιαρχία ιππικού. Η 3η Μεραρχία έφτασε στα υψώματα Μεταλλινού, από όπου άνοιξε πυρ με το πυροβολικό της κατά του υποχωρούντος εχθρού, ενώ η 2η ανασυντασσόταν, λόγω βαριών απωλειών.
Μέτα τη μάχη του Κιλκίς-Λαχανά ακολούθησε η Μάχη Δοϊράνης, που έληξε με νίκη των Ελλήνων. Κατά τη διάρκειά του Πολέμου οι Έλληνες κατάφεραν να κατακτήσουν αρκετές περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης. Ο Δεύτερος Βαλκανικός πόλεμος έληξε με την συνθήκη του Βουκουρεστίου, οπού η Ελλάδα προσάρτησε την δυτική Μακεδονία, τη Νότια Ήπειρο την Κρήτη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου πλην τα Δωδεκάνησα.
Η Μάχη Κιλκίς-Λαχανά χαρακτηρίζετε από την φονικότερη μάχη των Βαλκανικών Πολέμων. Ο Ελληνικός Στρατός έχασε στον πόλεμο 8.828 αξιωματικούς και οπλίτες, ενώ οι βουλγαρική πλευρά είχε περίπου 4.227 νεκρούς, και 1.977 τραυματίες.
Παρά τις δυσκολίες, ο Ελληνικός Στράτος κατάφερε να διασπάσει τις αμυντικές γραμμές του αντιπάλου και να των οδηγήσει σε φυγή. Οι Νίκες του Ελληνικού Στρατού είχαν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση του Κιλκίς και του Λαχανά, οι νίκες αυτές έμελλαν να κρίνουν της εξελίξεις στα επόμενα χρόνια.
*Τού Κωνσταντίνου Αραμπάμπασλη
*By Konstantinos Arababaslis (Historian)
Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
-
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών. Τόμος ΙΔ’. Αθήνα 1980.
-
Μάχη Κιλκίς-Λαχανά, Β Βαλκανικοί πόλεμοι, Μαρία Κουπουρτιάδου, Τμήμα βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολίτικων Σπουδών του Πανεπιστήμιου Μακεδονιας.
-
Κέντρο Έρευνας Νεότερης Ιστορίας (ΚΕΝΙ), Πάντειο Πανεπιστήμιο
-
Εμείς οι Έλληνες. Σκάι 2008. Πολεμική Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας.
-
Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού / ΓΕΣ
-
ΓΑΚ/Γενικά Αρχεία τού Κράτους
ΠΗΓΕΣ: Cognosco team
Παραπομπες
- [1]*Μάχη Κιλκίς-Λαχανά, Β Βαλκανικοί πόλεμοι, Μαρία Κουπουρτιάδου, Τμήμα βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολίτικων Σπουδών του Πανεπιστήμιου Μακεδονιας. Σελ.1
- [2] *Μάχη Κιλκίς-Λαχανά, Β Βαλκανικοί πόλεμοι, Μαρία Κουπουρτιάδου, Τμήμα βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολίτικων Σπουδών του Πανεπιστήμιου Μακεδονιας. Σελ.1
- [3] *Μάχη Κιλκίς-Λαχανά, Β Βαλκανικοί πόλεμοι, Μαρία Κουπουρτιάδου, Τμήμα βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολίτικων Σπουδών του Πανεπιστήμιου Μακεδονιας. Σελ.2
*Άρθρο:Μάχη Κιλκίς-Λαχανά: Διήγηση Του Ανθυπολοχαγού (ΠΖ) Αριστείδη Ζέρβα
cognoscoteam.gr