breaking newsΙστορικάΚύπρος

Από την Επανάσταση του 1821 στην Επανάσταση της ΕΟΚΑ

 

γράφει ο Δρ Λάμπρος Γ. Καούλλας

 

«…στα βουνά για ένα Νέο Εικοσιένα, για να ζήσουμε μιας ώρας λευτεριά…» Οι θρύλοι του 1821 συντρόφευαν τους Κύπριους αγωνιστές από το πρώτο βράδυ της 1ης Απριλίου 1955. Η μαρτυρία του αγωνιστή Ευτύχιου Σαλάτα από την πρώτη επίθεση στη Λευκωσία.

«Είμαστε όλοι παιδιά της ΕΟΚΑ, ατσαλένια έχουμε καρδιά,

για τη Κύπρο μας όλοι να πολεμάμε, και να πέφτουμε με θάρρος στη φωτιά.

Της πατρίδος παιδιά τιμημένα, με τη πίστη στη γλυκειά μας Παναγιά
στα βουνά για ένα Νέο Εικοσιένα για να ζήσουμε μιας ώρας λευτεριά.

Λευτεριά ελά εδώ για ν’ αγκαλίασης και της Κύπρου τα ηρωϊκά παιδιά

που για σένα και πάλι πολεμάμε γιατί σ’ έχουμε βαθειά μεσ’ τη καρδιά.

Ελα μάνα δόσ’ μου την ευχή σου για ν’ ανέβω ψηλά εις στα βουνά

και σαν πέσω κάποια μέρα μεσ’ τη μάχη θα φωνάξω ΕΝΩΣΙΣ και ΛΕΥΤΕΡΙΑ.»

(«Είμαστε όλοι παιδιά της ΕΟΚΑ», στίχοι: Γιάννης Μάσσος & Γιάννης Κατσούλης)

Διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, τον ξεσηκωμό του Γένους που τόσο ενέπνευσε τους Κυπρίους. Όχι μόνο την εποχή που διαδραματιζόταν, με τους τόσους Κύπριους εθελοντές και με το μαρτύριο του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και των άλλων προκρίτων, λαϊκών και κληρικών, αλλά και όλα τα επόμενα χρόνια.

Η ιδέα της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, ως η μορφή ελευθερίας και αυτοδιάθεσης που οραματίζονταν, ήταν βαθιά ριζωμένη στο έπος για αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού.

134 χρόνια μετά ξεκινά ο αγώνας της ΕΟΚΑ κατά των Βρετανών, η «τελευταία Επανάσταση της Νεοελληνικής Ιστορίας», σύμφωνα με τον Πέτρο Παπαπολυβίου, Καθηγητή Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (Πολίτης, 05/04/2015).

Ο αγώνας της ΕΟΚΑ είναι ιδεολογικά και βιωματικά θεμελιωμένος στο «υπέρ πίστεως και πατρίδος» του 1821.

Με αφορμή τη σημερινή επέτειο, εκθέτουμε μερικά χαρακτηριστικά στοιχεία που καταδεικνύουν την ιδεολογική επιρροή από πηγές της εποχής.

Επιπλέον, μέσα από τη μαρτυρία του αγωνιστή Ευτυχίου Σαλάτα υπογραμμίζεται πως από την πρώτη κιόλας επιχείρηση της ΕΟΚΑ, τα μεσάνυχτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου 1955, στην καρδιά και στο μυαλό τους βρισκόταν ο θρύλος του Εικοσιένα.

Ο Ελλαδίτης Αρματολός και ο Κύπριος Αντάρτης. Ζωγραφιά από το «Εγερτήριον Σάλπισμα», τ. 10 (15/03/1958).

ΑΝΕ & «Εγερτήριον Σάλπισμα»

Η ιδεολογική έμπνευση που έδωσε το 1821 στην ΕΟΚΑ είναι εμφανής από τα όσα γράφονταν και στο «Εγερτήριον Σάλπισμα». Ήταν η «περιοδική έκδοσις πολιτικής κατευθύνσεως» που εξέδιδε η Διοίκηση της ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) με εντολή του Γεώργιου Γρίβα και υπό την ευθύνη του Τάσσου Παπαδόπουλου και του Μίκη Μιχαηλίδη.

Στο τεύχος 10 της 15ης Μαρτίου 1958, σε άρθρο με τίτλο «1821-1955», γράφει: «Οι τιτάνειοι αγώνες συναντώνται όπως συναντώνται και τα τιτάνεια πνεύματα. Στην ιστορία της Ελληνικής φυλής θα βρη κανείς, όταν θελήση, πολλούς τιτάνειους αγώνες. Κι όταν κάμη τον κόπο να τους συγκρίνη, θα δη πως θα σχηματίση μιαν αλυσίδα απ’ αυτούς, που οι κρίκοι της είναι συναμεταξύ τους σφικτοδεμένοι.

Στους χρυσούς αυτούς ιστορικούς κρίκους έχει πια προστεθή και ο κρίκος του Κυπριακού έπους. Είναι δεμένος με το Έπος της Πίνδου, και με το θαύμα του 1821. Αν θελήση κανείς να δη πώς συνδέονται το Έπος της Κύπρου και το Έπος της Επαναστάσεως του 1821, θα παρατηρήση πως και οι δύο αγώνες είναι στην ουσία τους οι ίδιοι. Γιατί είναι και οι δύο αποτέλεσμα του ακατανίκητου πόθου της Λευτεριάς. Πηγάζουν και οι δύο από την επιθυμία του Έλληνα να διώξη τον βαρύ πέπλο της σκλαβιάς του.

Οι μπέηδες τότε, οι Τόρηδες σήμερα -και οι δύο εκπρόσωπος της βίας και της τυραννίας- αποτελούν για τους Έλληνες σύμβολα κτηνωδίας». Και πιο κάτω αναφέρει πως «σε όλα τα στάδια του αγώνα μας βλέπομε τις ίδιες δόξες να φτερουγίζουν στους ουρανούς μας, τις ίδιες δόξες με εκείνες του αγώνα του 1821» και συγκρίνει τους πεσόντες της ΕΟΚΑ με τους ήρωες του 1821.

Σε άλλο άρθρο, με τίτλο «Μεθήστε με το αθάνατο κρασί του 21», αναφέρει στην εισαγωγή: «Είμαστε οι προνομιούχοι της Ιστορίας! Είτε είμαστε ελεύθεροι είτε είμαστε δούλοι, εμείς οι Έλληνες δίνουμε πάντα το θετικό ιστορικόν μας ‘παρών’ προς τις απαιτήσεις της ιστορικής μοίρας». Και στον επίλογο: «Αυτήν τη μέθη του ενθουσιασμού, για να κάνουμε και μεις σήμερα οι Κύπριοι το όνειρό μας πραγματικότητα, είναι που μας προσφέρει το ’21. Ζητάει από μας να γίνουμε Βάκχοι προς την ιδέα. Γιατί για τους ίδιους λόγους καλούμαστε και σήμερα. Το καθήκον υπογράφει τις προσκλήσεις. Η φωνή του είναι πιο επιβλητική απ’ όλες τις φωνές. Ας την δεχτούμε χωρίς υπολογισμούς. Πιασμένοι από το χέρι ας πάρωμε τον ανήφορο. Δεν θα φθάσουμε όλοι. Θα φθάσουν όμως αρκετοί για να υψώσουν μια σημαία, να κτυπήσουν μια καμπάνα, ν’ ανάψουν ένα κερί σ’ όσους θα λείπουν, να φωνάξουν το νενικήκαμεν».

Σε άλλα τεύχη (όπως για παράδειγμα το τ. 20, 15/08/1958), υπάρχουν αφιερώματα για τους Κύπριους αγωνιστές του 1821. Ξεχωρίζει αφιέρωμα στον Κύπριο Ιωάννη Καρατζά (τ. 17, 01/07/1958), που μαρτύρησε μαζί με τον Ρήγα Φεραίο.

Μια προκήρυξη της ΑΝΕ για την επέτειο της 25ης Μαρτίου αναφέρει:

«Η ακατάλυτη αυτή ψυχική δύναμη φωλεύει μέσα στις ψυχές και των Ελλήνων της Κύπρου, που πιστοί στο κέλευσμα της Πατρίδος έσπευσαν αθρόοι να αγωνισθούν διά την Ελευθερίαν και την τιμήν της ιδιαιτέρας των Πατρίδος. (…) Εμπνεόμενοι από το θαυμαστόν παράδειγμα των ηρώων του ’21 και φλογιζόμενοι από τον ίδιον ενθουσιασμόν θα προχωρήσουμε μπροστά. Πάνω μας βαραίνει η κληρονομία ενδόξου ιστορίας τριών χιλιάδων χρόνων.

Έχουμε να δώσουμε λόγο και στους προγόνους μας, που επολέμησαν για μια ελεύθερη Ελλάδα, όπως και στους απογόνους μας, στους οποίους έχουμε υποχρέωση να αφήσουμε μια ελεύθερη Κύπρο. Θα πολεμήσουμε μέχρι τέλους και θα νικήσουμε. Η δόξα που στεφάνωσε τα όπλα των πολεμιστών του ’21 θα στεφανώση τελικά και τα δικά μας όπλα». (Νικόλαου Π. Βασιλειάδη, 1986, «Εθνομάρτυρες του Κυπριακού Έπους, 1955-59», Αθήναι, Αδελφότης Θεολόγων “Ο Σωτήρ”, σ. 56-57).

Παραλληλισμός έγινε και από το γεγονός ότι οι Τουρκοκύπριοι, υπό την ηγεσία της TMT και την παραστρατιωτική ενίσχυση της Άγκυρας, πύκνωσαν τις τάξεις των βρετανικών αποικιακών Σωμάτων Ασφαλείας, κυνηγώντας και βασανίζοντας σαδιστικά αγωνιστές, αλλά και προέβησαν σε δολοφονικές οχλαγωγίες και εμπρησμούς κατά του αμάχου ελληνικού πληθυσμού. Μια προκήρυξη του Διγενή το 1958, με τίτλο «Δεν θα λυγίση η ψυχή μας», ανέφερε:

«Σήμερα στην Κύπρον ένα αιμοσταγής και μωροφιλόδοξος κυβερνήτης, αφού επί 3½ έτη αι 36.000 λόγχαι των Άγγλων πραιτωριανών δεν κατώρθωσαν να δαμάσουν την κυπριακήν ελληνικήν ψυχήν, εζήτησε την συνδρομήν των βαρβάρων στιφών της εγκληματικής δυάδος Μεντερές-Κιουτσούκ, τα οποία υπό τας ευλογίας και τα μειδιάματά του σφάζουν, καταστρέφουν, αρπάζουν, πυρπολούν ναούς. Αλλά και η τύχη των ορθών αυτών θα είναι εκείνη των ορθών του Ιμπραήμ το 1821 και η κυπριακή ψυχή τελικώς θα ΝΙΚΗΣΗ». (Βασιλειάδη…, σ. 57)

Η γνωστή φωτογραφία της ομάδας «Ουρανός» στα βουνά του Κύκκου. «Η αντάρτικη ομάδα του Μάρκου Δράκου. Καθήμενοι, εξ αριστερών: Νίκος Παστελλόπουλος, Ανδρέας Ιερίδης, Νίκος Ιωάννου, Σάββας [Αχιλλέως] (τώρα Αρχιμανδρίτης). Ιστάμενοι: Χριστάκης Ελευθερίου, Παύλος Νικήτας, Στυλλής Ξαπόλυτος, Μάρκος Δράκος, Θεοδόσης Γαληνιώτης, Ευτύχιος Σαλάτας, Γεώργιος Γεωργιάδης, Ανδρέας Πολυβίου.» (Αγών, 01/04/1971)

Ευτύχιος Σαλάτας

Ο εκ Λυθροδόντα ορμώμενος Ευτύχιος Σαλάτας, γεννήθηκε το 1933, γόνος πολυμελούς αγροτικής οικογένειας με 5 αδέλφια. Ήταν αδελφικός φίλος του Χαράλαμπου Μούσκου, εξάδελφου του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Εργάζονταν μαζί στο τυπογραφείο της Αρχιεπισκοπής και συγκατοικούσαν στη Λευκωσία. Όπως περιέγραψε παλαιότερα στη «Σημερινή», (01/04/2016), γνωρίζοντας ο Μούσκος την προθυμία του Σαλάτα για συμμετοχή σε έναν ενδεχόμενο απελευθερωτικό αγώνα, τον μύησε στην ΕΟΚΑ και η ορκωμοσία του έγινε ένα φθινοπωρινό βράδυ του 1954 σε ένα σπίτι στην Παλλουριώτισσα.

Τον πρώτο καιρό ήταν επιφορτισμένοι με την παρακολούθηση των Wolseley Barracks, που ήταν το Βρετανικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής.

«Στις 31 Μαρτίου 1955 δόθηκε διαταγή στην ομάδα μας να μαζευτούμε στο σπίτι του πολύ καλού συναγωνιστή Λάμπρου Καυκαλιά, προκειμένου να μας επιθεωρήσει ο Αρχηγός. Εκεί ήταν και ο ομαδάρχης Γιάννης Ελευθερίου αλλά και ο ειδικός στις εκρηκτικές ύλες Στυλιανός Λένας. Ο Λένας, λόγω του επαγγέλματός του, υδραυλικός με σπουδές στη Λέρο, ήταν ειδικός στους σωλήνες. Ήταν ο Ήφαιστος της Οργάνωσης.

Έτσι τον αποκαλούσαμε. Οι υπόλοιποι ήταν ο Μελής Γεωργίου, ο Ευριπίδης Κόκκινος και ενδεχομένως ο Χριστάκης Τσιάρτας», δήλωσε ο κ. Σαλάτας. Η ώρα περνούσε βασανιστικά και κανείς δεν έλεγε να φανεί μέχρι τις 10. «Έπειτα έφτασε ο Βαγγελάκης, ο άνθρωπος που μας όρκισε. Τοποθέτησε κάποια πράγματα στο τραπέζι και μας ρώτησε: “Είσαστε έτοιμοι;”. Αποκριθήκαμε ναι, και έπειτα αναχώρησε.

Εμείς συνεχίζαμε να αγωνιούμε για το τι ακριβώς συμβαίνει. Έγινε περίπου 11:30. Ξαναήρθαν και έφεραν ορισμένες μπουκάλες (μολότωφ), και ορισμένα φυλλάδια (προκηρύξεις). Μας ζήτησαν να φτιάξουμε από μόνοι μας ένα μαχαίρι και μια μάσκα για το πρόσωπο. Αυτά ήταν τα όπλα μας. Έφυγαν και όταν επέστρεψαν, μας είπαν: “Παιδιά, είστε έτοιμοι, αν ξεκινήσει απόψε;”. Είμαστε έτοιμοι, του είπαμε. “Ε, τότε, απόψε αρχίζει ο Αγώνας”», ήταν η περιγραφή του κ. Σαλάτα, ο οποίος μιλούσε με τρεμάμενη φωνή και δάκρυα συγκίνησης στα μάτια, και συνέχισε λέγοντας: «Εμείς μείναμε. Δεν περιμέναμε ότι θα συνέβαινε εκείνη τη νύχτα. Δεν φοβηθήκαμε, αλλά παγώσαμε, γιατί ήταν μεγάλη έκπληξη. Μεσολάβησαν δευτερόλεπτα σιωπής και, αφού δηλώσαμε έτοιμοι, λάβαμε εντολή να χτυπήσουμε τις εγκαταστάσεις που παρακολουθούσαμε».

Τα μεσάνυκτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου η ομάδα «Αστραπή» του Μάρκου Δράκου, του «Λυκούργου» της ΕΟΚΑ, κτύπησε το CBS (Κυπριακή Ραδιοφωνική Υπηρεσία). Την ίδια ακριβώς ώρα, η ομάδα του Στυλιανού Λένα, στην οποία συμμετείχε ο Ευτύχιος Σαλάτας, κτύπησε το Στρατόπεδο Wolseley Barracks, ενώ η ομάδα του Χαράλαμπου Μούσκου επιτέθηκε στις εγκαταστάσεις της Αρχιγραμματείας.

Ο Γεώργιος Γρίβας-Διγενής αναφέρει στα «Απομνημονεύματα Αγώνας ΕΟΚΑ 1955-1959» (έκδοση 1961) για τα γεγονότα της πρώτης νύχτας: «1-4-1955: Εις Λευκωσίαν: Προεκλήθησαν σφοδραί εκρήξεις α) εις τον κυβερνητικόν ραδιοσταθμόν πυρκαϊά και ζημίαι 20.000 λιρών, β) εις Αρχιγραμματείαν με σημαντικάς ζημίας εις το κτήριον. Εκρηκτικαί ύλαι ριφθείσαι εντός του οικήματος του Γραφείου Παιδείας προεκάλεσαν πυρκαϊάν, η οποία κατέκαυσε διάφορα έγγραφα. Αλλεπάλληλοι εκρήξεις εσημειώθησαν επίσης εις εγκαταστάσεις ευρισκομένας εις το όπισθεν των στρατώνων Γούσλεϋ γήπεδον».

Φυλλάδιο της ΠΕΚΑ του 1957. Οι ρίζες του κυπριακού δέντρου της λευτεριάς φτάνουν στην 25η Μαρτίου 1821. (πηγή: Κρατικό Αρχείο Κύπρου, «Προπαγάνδα – Αντιπροπαγάνδα, Απελευθερωτικός Αγώνας 1955-1959, σελ. 197)

1η Απριλίου 1955 με όραμα το 1821

Την 1η Απριλίου 2020, αναπολώντας την μνημειώδη για τον Κυπριακό Ελληνισμό εκείνη νύχτα, ο Ευτύχιος Σαλάτας ανέφερε: «Πήγαμε εκεί και κάτσαμε και περιμέναμε. Μας είπαν η ώρα 12:30 αρχίζει. Η ώρα 12:30. Όταν πήγαμε, μπήκαν οι σύντροφοί μας από το μονοπάτι μέσα, τα έβαλαν εκείνοι και έφυγαν, οι δύο οι πρώτοι, ο Χριστάκης Ελευθερίου και ο Στυλιανός Λένας έβαλαν τα εκρηκτικά πάνω στα θεμέλια του κτηρίου και έφυγαν. Ήταν εξοπλισμένοι με ωρολογιακή. Εμείς κάτω περιμέναμε, ήμασταν πενήντα μέτρα πιο κάτω εμείς».

Με κατανυκτική συγκίνηση περιέγραψε τα όσα περνούσαν από το μυαλό του, τα ατέλειωτα λεπτά πριν από τη διενέργεια της επίθεσης της ομάδας του: «Άμα σας πω… Δεν ξέρω οι άλλοι συνάδελφοι αλλά… Νύχτα τώρα, σκοτεινά… Ήταν ο ποταμός από κάτω, ήταν μια ησυχία. Εκείνη η αγωνία, έως ότου να ακούσουμε την έκρηξη και να μπούμε μέσα για μένα ήταν… Δεν θα το ξεχάσω ποτέ αυτό το πράγμα. Άμα σας πω ότι πέρασε η ιστορία της Κύπρου, της Ελλάδας εκείνες τις στιγμές που ένιωσα -που νιώσαμε όλοι δηλαδή- ότι ξεκινά ένας αγώνας ελευθερίας. Και πήγαμε πίσω -εγώ προσωπικά- στο μυαλό μου στο ’21 και που τώρα προσπαθούσαμε να φύγουν οι Εγγλέζοι. Και ήμουν εκεί έτσι – πόση ώρα ήμουν εκεί; Μια ώρα;».

Ευτύχιος Σαλάτας (D.P. 476), Κρατητήρια Πύλας. («Αδάμαστες Ψυχές»: Φωτογραφικό Αρχείο Ρένου Λυσιώτη από τα Κρατητήρια Πύλας κατά την εκεί κράτησή του)

Καθώς συναισθανόταν την ιστορική βαρύτητα αυτού που μόλις ξεκινούσε, δόθηκε το σύνθημα για να αναληφθεί για πρώτη φορά δράση: «Έτσι, όπως ήμουν, έπαιξαν οι εκρήξεις από τα εκρηκτικά που έβαλαν οι άλλοι. Εγώ μόλις το άκουσα κρατούσα το ψαλίδι, έκοψα τα ττέλια και μπήκαμε μέσα. Η απόσταση ήταν από εδώ ώς απέναντι, ήταν χωράφι πίσω, κάτι χόρτα τόσα. Πήγαμε, βρήκαμε την παράγκα. Μπήκαμε από τη δεξιά πλευρά, οι άλλοι δύο μπήκαν από την αριστερή πλευρά. Και η εντολή ήταν μόλις πάμε εκεί να σύρουμε την βενζίνη και τα σακουλάκια. Όταν έγινε η έκρηξη, οι Άγγλοι, οι στρατιώτες που ήταν μέσα, έβλεπαν γύρω-γύρω να δουν τι γίνεται. Δεν περίμεναν ότι θα γίνει έτσι.

Όταν πήγαμε εκεί έβγαλα εγώ το σακουλάκι με την εκρηκτική ύλη, είχαμε και σπίρτα, το άναψα και το έσυρα εκεί. Οι Άγγλοι έπεσαν χαμαί διότι μας είδαν, είδαν την λάμψη, έσυραν και άλλοι από την άλλη. Ήταν εκείνη τη στιγμή, τι να σου πω; Πόλεμος; Για μας ήταν πόλεμος. Έτσι να πούμε. Όταν σύραμε και τις μπουκάλες τούς είπα “άντε, φύγαμε”.

Στον δρόμο μας που πηγαίναμε κατεβήκαμε τον ποταμό, δεν πήγαμε από εκεί που ήρθαμε, και βγήκαμε εκεί που πάει προς τις Φυλακές, σ’ εκείνον τον δρόμο. Και πήγαμε αριστερά ύστερα και πήγαμε στο ίδιο σπίτι απ’ όπου φύγαμε. Όταν φύγαμε από εκεί ακούσαμε τις άλλες δύο εκρήξεις, στο ΡΙΚ και στην Αρχιγραμματεία. Πήγαμε στο σπίτι που ξεκινήσαμε. Σιγή ιχθύος, δεν μιλούσε κανένας! Μείναμε εκεί και περιμέναμε να ξημερώσει, πως θα πάμε σπίτι μας. Δεν ξέραμε τι θα γίνει. Νομίζαμε θα γεμίσουν οι στράτες στρατό και θα μας πιάσουν. Προσωπικά εγώ ένιωθα μιαν ικανοποίηση, πετούσαμε στους ουρανούς!

Τόσο σκεφτόμασταν ότι πετύχαμε, δεν είχαμε ούτε θύματα ούτε τίποτα! Και περιμέναμε να ξημερώσει. Μείναμε εκεί. Εν τω μεταξύ, από το σπίτι που ήμασταν, ακούγαμε από το Αεροδρόμιο κάτω αυτοκίνητα που έρχονταν κάτω, ε λέω θα γεμίσει η Λευκωσία στρατό τώρα.

Πήγαμε, βγήκαμε από το σπίτι, πήγαμε στον κύριο δρόμο και περιμέναμε να περάσει το λεωφορείο. Του γνέψαμε, μπήκαμε μέσα. Εγώ έκατσα έτσι εκεί και δεν έβλεπα ούτε εδώ ούτε εκεί! Ακούγαμε τον κόσμο μες στα λεωφορεία που σχολίαζε τι έγινε. Δεν ήξεραν τι έγινε, ότι έγινε έναρξη του αγώνα. Α, είχαμε και φυλλάδια! Και όταν φεύγαμε τα ρίξαμε στους δρόμους.

Πού να πάω τώρα; Θα πάω στον Άγιο Κασσιανό, στο σπίτι που έμενα με τον Χαράλαμπο Μούσκο. Έκατσα στο λεωφορείο όπως στον άγιο, δεν τάραξα. Ε, λέω, πάνω στο γιοφύρι του Πηδκιά θα γυρίσω να δω τι έγινε, ήταν απέναντι το κτήριο. Και πραγματικά, όταν γύρισα και το είδα ήταν χαλασμένο και λέω, εντάξει! Πήγαμε σπίτι. Εκεί όταν μπήκα στο σπίτι ελευθερωθήκαμε! Την ώρα που μπήκα κατέβηκε η σπιτονοικοκυρά και μου λέει “Ευτύχη μου, ακούσατε τι έγινε εψές;”. “Τι έγινε κυρία, τι έγινε;”. “Μα δεν άκουσες τίποτε;”. “Όχι, τώρα ξύπνησα!”.

Και δεν είπε τίποτα! Πήγα κάτω στην αυλή να πλυθώ, είχε μια φουντάνα και μετά βγήκα πάνω. Ανοίγω την πόρτα και μπαίνω μέσα και καρτερά με ο Μούσκος. Μπαίνω μέσα, αγκαλιαστήκαμε, φιληθήκαμε, κλαίγαμε και οι δύο. Αυτή ήταν η 1η του Απρίλη για εμάς. Και το ίδιο το πρωί πήγαμε δουλειά στο τυπογραφείο της Αρχιεπισκοπής και κάτσαμε και δουλεύαμε αχάμπαροι και ακούγαμε τον κόσμο που σχολίαζε».

Έπειτα από προδοσία, τον Σεπτέμβριο του 1955 βγήκε στον Κύκκο αντάρτης, όπου και βρέθηκε με τον Χαράλαμπο Μούσκο. Μετά ενώθηκαν μαζί τους ο Μάρκος Δράκος και με τους υπόλοιπους που δραπέτευσαν από το Φρούριο Κερύνειας και έτσι σχηματίστηκε η πρώτη αντάρτικη ομάδα «Ουρανός». Κοντά τους θα έρθει μετέπειτα και ο ίδιος ο Γεώργιος Γρίβας-Διγενής. Εκεί θα είναι και η πρώτη φορά που θα γνωρίσει τον ίδιο τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ από κοντά.

Κρατητήρια Πύλας. Μάγειρες Πολιτικοί Κρατούμενοι ετοιμάζουν το φαγητό για τους συγκρατούμενους τους. Διακρίνονται: Μιχάλης Ελευθερίου, Ανδρέας Αντωνίου, Προκόπης Λένας, Ευτύχιος Σαλάτας. (Αρχείο ΣΙΜΑΕ)

Η πρώτη προκήρυξη

Τα φυλλάδια που έριξαν οι Δράκος, Λένας, Μούσκος, Σαλάτας, Ελευθερίου και άλλοι δεν ήταν άλλα από την πρώτη προκήρυξη της ΕΟΚΑ, με την οποία ο άγνωστος και αινιγματικός τότε «Αρχηγός Διγενής» έκανε γνωστή την παρουσία του.

Και έγραφε, μεταξύ άλλων, η προκήρυξη, συνδέοντας μια για πάντα το 1821 με την ΕΟΚΑ:

«Αδελφοί Κύπριοι, Από τα βάθη των αιώνων, μας ατενίζουν όλοι εκείνοι, οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν διά να διατηρήσουν την ελευθερίαν των, οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του ’21, οι οποίοι μας εδίδαξαν, ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάστου αποκτάται πάντοτε με το ΑΙΜΑ. Μας ατενίζει, ακόμη, σύμπας ο Ελληνισμός, ο οποίος μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνωμεν “πολλώ κάρρονες” τούτων».

 

*Αστυνομικές Σπουδές, Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(δημοσιεύθηκε στη «Σημερινή της Κυριακής», 21/03/2021, στήλη «Άμυνας & Ασφάλειας Αφηγήματα»)

ΠΗΓΗ:https://simerini.sigmalive.com/article/2021/3/22/apo-ten-epanastase-tou-1821-sten-epanastase-tes-eoka/

Back to top button