Η διακοπή της διαμετακόμισης φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας θα προκαλέσει ανυπολόγιστες οικονομικές ζημιές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με την Σλοβακία να εκτιμά τις ετήσιες απώλειες της ΕΕ σε περίπου 60-70 δισεκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με τον Σλοβάκο πρωθυπουργό, Robert Fico, αυτή η ζημιά θα είναι 30 φορές μεγαλύτερη από εκείνη που θα υποστεί η Ρωσία, η οποία εκτιμάται σε περίπου 2 δισεκατομμύρια ευρώ, δηλαδή μόλις το 3% της ζημίας της ΕΕ. Ο Fico προειδοποίησε ότι το τέλος της διαμετακόμισης θα προκαλέσει απότομες αυξήσεις στην τιμή του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, κάτι που θα επιβαρύνει τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις των ευρωπαϊκών κρατών.
Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας τόνισε επίσης τις σοβαρές συνέπειες για την Ουκρανία, η οποία θα χάσει περίπου 800 εκατομμύρια ευρώ από τα τέλη μεταφοράς του φυσικού αερίου μέσω του συστήματος αγωγών. Οι εκτιμήσεις για την απώλεια ρωσικών εσόδων από τις εξαγωγές φυσικού αερίου έχουν οδηγήσει την Ουκρανία να απορρίψει την επέκταση της συμφωνίας διαμετακόμισης του ρωσικού αερίου, η οποία λήγει στις 31 Δεκεμβρίου. Η απόφαση αυτή προκαλεί ανησυχία, καθώς ενδέχεται να πυροδοτήσει μια σοβαρή ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη, απειλώντας την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής.
Η Ρωσία, με την άρση αυτής της συμφωνίας, θα μπορούσε να αντιδράσει επιτιθέμενη στο σύστημα μεταφοράς φυσικού αερίου της Ουκρανίας, το οποίο είναι ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι το δίκτυο αυτό δεν έχει δεχθεί επιθέσεις τα τελευταία τρία χρόνια, η αποκοπή της διαμετακόμισης από τη Ρωσία θα μπορούσε να καταστήσει το σύστημα στόχο επιθέσεων, όπως συνέβη με τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και το σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας στην Ουκρανία. Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης θα είναι ιδιαίτερα οδυνηρές για την Ουκρανία, αφού θα δυσχεράνει τη θέρμανση των σπιτιών της κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Η απόφαση του Ουκρανού προέδρου, Volodymyr Zelensky, να απορρίψει την επέκταση της συμφωνίας διαμετακόμισης, σε συνδυασμό με τις πολιτικές πιέσεις για να ενισχυθεί η εξαγωγή LNG από τις ΗΠΑ, ενδέχεται να φέρουν ανατροπές στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, με εκρηκτική αύξηση των τιμών και σοβαρές συνέπειες στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης.
Η κατάσταση γύρω από τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας προκαλεί έντονες διπλωματικές συζητήσεις και ανησυχίες στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τον Christian Egenhofer, ανώτερο ερευνητή στο CEPS, η προστασία της ουκρανικής υποδομής μεταφοράς φυσικού αερίου μπορεί να λειτουργήσει ως “σανίδα σωτηρίας” για τον πρόεδρο Zelensky, εάν αποφασίσει να επιτρέψει την συνέχιση της ροής φυσικού αερίου. Ενώ η ρωσική διαμετακόμιση δεν είναι απόλυτα αποκλεισμένη, οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται και η κατάσταση παραμένει ασταθής.
Η απουσία συμφωνίας μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας έχει δημιουργήσει επιπλοκές για την Ευρώπη, αλλά και για τις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ ευρωπαϊκών εταιρειών και των δύο χωρών. Χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Σλοβακία, η Ουγγαρία, η Ιταλία και η Αυστρία, φαίνεται να έχουν “στρέψει την πλάτη τους” στην Ουκρανία και εξετάζουν εναλλακτικές λύσεις για τη συνέχιση της ροής φυσικού αερίου, ακόμα και μέσω της συνεργασίας με τη Ρωσία. Μία από αυτές τις λύσεις προτάθηκε από τον Ούγγρο πρωθυπουργό Viktor Orban, ο οποίος πρότεινε την αγορά φυσικού αερίου από εταιρείες στα σύνορα Ουκρανίας και Ρωσίας και τη συνέχιση της μεταφοράς μέσω των ουκρανικών αγωγών.
Ωστόσο, η πρόταση αυτή δεν φαίνεται να ενθουσιάζει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία ανησυχεί ότι θα υπονομεύσει την προσπάθεια απομάκρυνσης από τη ρωσική ενέργεια και τη συνεργασία με τη Ρωσία, κάτι που αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής τα τελευταία χρόνια.
Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία έκανε ένα σημαντικό βήμα για να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία, καθώς έλαβε το πρώτο φορτίο υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις ΗΠΑ στις 27 Δεκεμβρίου 2024. Το φορτίο, 45.000 τόνοι, παραδόθηκε μέσω ελληνικού τερματικού σταθμού, με την DTEK, την μεγαλύτερη ιδιωτική ενεργειακή εταιρεία της Ουκρανίας, να υπογραμμίζει τη σημασία της ενίσχυσης της ενεργειακής ασφάλειας της Ουκρανίας και της Ευρώπης. Η Ουκρανία ελπίζει ότι τέτοιες αποστολές LNG θα μειώσουν την επιρροή της Ρωσίας στο ενεργειακό σύστημα της χώρας, ενώ παράλληλα ενισχύουν τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας στην Ευρώπη.
Η ρωσική διαμετακόμιση μέσω Ουκρανίας, η οποία αναμένεται να λήξει σύντομα με την πενταετή συμφωνία, είναι κρίσιμη για τις ενεργειακές ροές στην Ευρώπη. Αν και η Ευρώπη έχει μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία, το φυσικό αέριο που περνάει από την Ουκρανία εξακολουθεί να αντιπροσωπεύει περίπου το 5% των εισαγωγών της ΕΕ, καθιστώντας τη συνέχιση ή όχι αυτής της ροής μια κεντρική πρόκληση για την ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική.
Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Denys Shmyhal, ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο ότι η χώρα του είναι έτοιμη να συνάψει νέες συμφωνίες για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου στην Ευρώπη, αλλά απέκλεισε την επέκταση οποιασδήποτε υφιστάμενης συμφωνίας με τη Ρωσία. Αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο των προσπαθειών της Ουκρανίας να μειώσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία και να ενισχύσει τις ενεργειακές της προμήθειες από άλλες πηγές.
Μια σημαντική εξέλιξη στην ενεργειακή στρατηγική της Ουκρανίας ήταν η αποστολή της 27ης Δεκεμβρίου, η οποία αποτελεί την πρώτη από μια σειρά παραδόσεων LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) από τις Ηνωμένες Πολιτείες στην Ουκρανία. Η συμφωνία αυτή υπογράφηκε τον Ιούνιο με τον αμερικανικό ενεργειακό όμιλο Venture Global και περιλαμβάνει αποστολές φυσικού αερίου έως το 2026 από τις εγκαταστάσεις της Venture Global στις ΗΠΑ. Η DTEK, η μεγαλύτερη ιδιωτική ενεργειακή εταιρεία της Ουκρανίας, θα προμηθεύεται έως και 2 εκατομμύρια τόνους LNG ετησίως από τις εγκαταστάσεις CP2 της Venture Global για τα επόμενα 20 χρόνια.
Ο Mike Sabel, Διευθύνων Σύμβουλος της Venture Global, τόνισε ότι αυτή η συμφωνία θα ενισχύσει την ενεργειακή ασφάλεια της Ουκρανίας και θα συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια. Η Ουκρανία πλέον βλέπει το LNG ως μια στρατηγική εναλλακτική για να μειώσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια και να ενισχύσει τις σχέσεις της με τη Δύση.
Η πρώτη αποστολή LNG από τις ΗΠΑ στην Ουκρανία ήρθε μετά από την πρόσφατη απειλή του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, ο οποίος δήλωσε ότι θα επιβάλει δασμούς στις χώρες της ΕΕ αν δεν αγοράσουν περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ. Η αποστολή αυτή ενισχύει τις πιέσεις για μεγαλύτερη εξάρτηση της Ευρώπης από αμερικανικό φυσικό αέριο, κάτι που θα μπορούσε να έχει σημαντικές γεωπολιτικές και οικονομικές συνέπειες για τη σχέση της Ευρώπης με τη Ρωσία.