«Στασιμότητα, μειωμένη ανταγωνιστικότητα και Ντόναλντ Τραμπ. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει τη δική της “υπαρξιακή πρόκληση”», γράφει το Politico στην εισαγωγή της νέας εκτενούς ανάλυσης για το μέλλον της ΕΕ.
Αναλυτικά
Με τον Ντόναλντ Τραμπ έτοιμο να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο σε λίγες εβδομάδες και την οικονομία της ηπείρου σε μια βαθύτερη δυσπραγία, το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η ευημερία της περιοχής δεν εμφανίζει απλώς ρωγμές, αλλά κινδυνεύει να καταρρεύσει.
Η οικονομία της Ευρώπης έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ανθεκτική τις τελευταίες δεκαετίες χάρη στην επέκταση του μπλοκ προς τα ανατολικά, αλλά και την ισχυρή ζήτηση για τα προϊόντα της από την Ασία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Την ίδια ώρα, η μακρόχρονη οικονομική άνθηση της Κίνας φθίνει και οι εμπορικές εντάσεις με την Ουάσινγκτον θολώνουν την εικόνα του διατλαντικού εμπορίου.
Οι άνεμοι που σαρώνουν την Ευρώπη απειλούν να εξελιχθούν σε μία τέλεια καταιγίδα από το επόμενο έτος. Ένας, αδέσμευτος πλέον, Τραμπ, βάζει στο στόχαστρό του την ήπειρο. Εκτός από την επιβολή νέων δασμών στα πάντα, από το Μπορντό μέχρι την Brioni (την αγαπημένη ιταλική εταιρεία κατασκευής κοστουμιών του εκλεγμένου προέδρου), ο Τραμπ είναι βέβαιο ότι θα ενισχύσει την απαίτησή του από τις χώρες του ΝΑΤΟ είτε να διαθέσουν περισσότερα χρήματα για τη δική τους άμυνα είτε να χάσουν την αμερικανική προστασία.
Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, που ήδη αγωνίζονται να συγκρατήσουν τα αυξανόμενα ελλείμματα εν μέσω μειωμένων φορολογικών εσόδων, θα αντιμετωπίσουν ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές πιέσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν περαιτέρω πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές.
Οι υφέσεις και οι εμπορικοί πόλεμοι μπορεί να «ξεσπούν» και να «φεύγουν», αλλά αυτό που κάνει αυτή τη συγκυρία τόσο επικίνδυνη για την ευημερία της ηπείρου έχει να κάνει με τη μεγαλύτερη άβολη αλήθεια από όλες: η ΕΕ έχει μετατραπεί σε ερημική τοποθεσία, όσον αφορά την καινοτομία.
Παρόλο που η Ευρώπη έχει πλούσια ιστορία σε ιστορικές ανακαλύψεις και εφευρέσεις, από το αυτοκίνητο μέχρι το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τα φαρμακευτικά προϊόντα, έχει εξελιχθεί σε μια χώρα που δεν μπορεί να ανταγωνιστεί.
Κάποτε ήταν συνώνυμο της τεχνολογίας αιχμής στην αυτοκινητοβιομηχανία, σήμερα πάντως η Ευρώπη δεν έχει ούτε μία εταιρεία μεταξύ των 15 δημοφιλέστερων ηλεκτρικών οχημάτων. Όπως σημείωσε ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και κεντρικός τραπεζίτης Μάριο Ντράγκι στην πρόσφατη έκθεσή του για την εξασθενημένη ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, μόνο τέσσερις από τις 50 κορυφαίες εταιρείες τεχνολογίας στον κόσμο είναι ευρωπαϊκές.
Αν η Ευρώπη ακολουθήσει την ίδια πορεία, το μέλλον της θα είναι επίσης ιταλικό: αυτό ενός παρακμάζοντος, αν και όμορφου, χρεωμένου, υπαίθριου μουσείου για αμερικανούς και κινέζους τουρίστες.
«Διανύουμε μια περίοδο ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών, που καθοδηγούνται ιδίως από την πρόοδο της ψηφιακής καινοτομίας. Σε αντίθεση με το παρελθόν, η Ευρώπη δεν βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή της προόδου», δήλωσε τον Νοέμβριο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ.
Μιλώντας στο Collège des Bernardins στο Παρίσι, η Λαγκάρντ προειδοποίησε ότι το περιβόητο κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης θα τεθεί σε κίνδυνο αν δεν αλλάξει γρήγορα πορεία.
«Διαφορετικά, δεν θα είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε τον πλούτο που θα χρειαστούμε για να καλύψουμε τις αυξανόμενες ανάγκες μας σε δαπάνες για να διασφαλίσουμε την ασφάλειά μας, να καταπολεμήσουμε την κλιματική αλλαγή και να προστατεύσουμε το περιβάλλον», είπε.
Ο Ντράγκι, ο οποίος παρουσίασε την έκθεσή του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Σεπτέμβριο, ήταν πιο ωμός: «Πρόκειται για μια υπαρξιακή πρόκληση».
«Μία κακότεχνη υποδομή»
Δυστυχώς, η επισκευή των οικονομικών υποδομών της Ευρώπης είναι ευκολότερη στα λόγια παρά στην πράξη.
Με τον Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο και τους Ρεπουμπλικανούς του να ελέγχουν και τα δύο σώματα του Κογκρέσου, η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ άλλοτε τόσο εκτεθειμένη στις ιδιοτροπίες της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής.
Εάν ο Τραμπ κάνει πράξη την απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές από την ήπειρο, η ευρωπαϊκή βιομηχανία θα υποστεί πλήγμα. Με περισσότερα από 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε ετήσιες εξαγωγές προς τις ΗΠΑ από την ΕΕ, η Αμερική είναι μακράν ο σημαντικότερος προορισμός για τα ευρωπαϊκά προϊόντα.
Για οποιονδήποτε λόγο, η Ευρώπη φαίνεται να έχει κάνει ελάχιστα για να προετοιμαστεί για την επιστροφή του Τραμπ. Η πρώτη αντίδραση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην επανεκλογή του ήταν να προτείνει στην Ευρώπη να αγοράζει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) από τις Η.Π.Α. Αυτό μπορεί να ευχαριστήσει τον Τραμπ για ένα διάστημα, αλλά δεν πρόκειται για κίνηση στρατηγικής.
«Η αποτυχία των ηγετών της Ευρώπης να αντλήσουν διδάγματα από την τελευταία προεδρία Τραμπ επιστρέφει τώρα για να μας στοιχειώσει», λέει ο Κλέμενς Φουέστ, πρόεδρος του Ινστιτούτου Ifo με έδρα το Μόναχο, ενός εκ των κορυφαίων Think Tanks για την οικονομία.
Ο Φουέντ προειδοποιεί ότι ο Τραμπ μπορεί να μην είναι μόνο αρνητικός στην προοπτική της ΕΕ. Εάν, για παράδειγμα, ακολουθήσει τα σχέδιά του να ανανεώσει τις μαζικές φοροελαφρύνσεις για τους πλούσιους και να επιβάλει νέους δασμούς, ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ θα μπορούσε να εκτοξευθεί, αναγκάζοντας τα επιτόκια να αυξηθούν. Αυτό θα ενίσχυε το δολάριο, γεγονός που θα ωφελούσε τους Ευρωπαίους εξαγωγείς όταν θα μετέτρεπαν τα έσοδά τους από τις ΗΠΑ σε ευρώ.