Με την απαγόρευση των ροών ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας, η ευρωπαϊκή ήπειρος βρίσκεται προ των πυλών της απόλυτης οικονομικής και κοινωνικής κατάρρευσης. Η ενεργειακή συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης έχει πλέον τερματιστεί, ενώ η διμερής ενεργειακή σχέση Μόσχας-ΕΕ υπέστη το μεγαλύτερο πλήγμα της ιστορίας της, μετά από σχεδόν τρία χρόνια κυρώσεων και σαμποτάζ.
Το Κίεβο αποφάσισε να μην ανανεώσει τη σύμβαση με την Gazprom, η οποία επέτρεπε τη ροή ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, οδηγώντας έτσι σε μια κατάσταση ενεργειακής ανασφάλειας για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από την πρώτη ημέρα του 2025, η Ρωσία σταμάτησε τις προμήθειες φυσικού αερίου προς τους Ευρωπαίους αγοραστές μέσω της Ουκρανίας. Παρά τις προκλήσεις που έφερε η σύγκρουση, η ρωσική Gazprom και η ουκρανική Naftogaz είχαν διατηρήσει σε ισχύ μια συμφωνία ενεργειακής διέλευσης, η οποία έληξε στο τέλος του 2024. Αν και ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες επέμειναν να ζητούν την ανανέωση της συμφωνίας, η Ουκρανία αποφάσισε να μην προχωρήσει σε αυτήν την κίνηση.
Παρά τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από το 2022, ορισμένες χώρες της Ευρώπης συνέχισαν να επωφελούνται από τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου, όπως η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Αυστρία, οι οποίες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στο αντιρωσικό μποϊκοτάζ της Δύσης. Άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, η Πολωνία, η Ρουμανία και η Μολδαβία, συνεχίζουν να παραλαμβάνουν ρωσικό φυσικό αέριο, ενώ υπήρξαν περιπτώσεις μεταπώλησης φυσικού αερίου, με χώρες να το εξάγουν σε άλλες, παρακάμπτοντας τις κυρώσεις.
Με το τέλος της συμφωνίας με την Ουκρανία, όλες αυτές οι χώρες έχασαν την εγγύηση μιας ασφαλούς πηγής ενέργειας, και μάλιστα τη στιγμή που η κατανάλωση φυσικού αερίου στην Ευρώπη είναι στο αποκορύφωμά της λόγω του χειμώνα. Αν και αυτή τη στιγμή υπάρχουν αποθέματα φυσικού αερίου που μπορούν να καλύψουν τις άμεσες ανάγκες, η κατάσταση αναμένεται να γίνει πιο κρίσιμη με την πάροδο του χρόνου. Οι ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να βρουν νέες πηγές φυσικού αερίου ή να επεκτείνουν τη χρήση των δύο εναπομεινάντων διαδρομών για το ρωσικό αέριο (μέσω Τουρκίας και Μαύρης Θάλασσας). Οι τιμές φυσικού αερίου από Ασιάτες εξαγωγείς δείχνουν αύξηση, και η Τουρκία αναμένεται να επωφεληθεί από αυτήν την κατάσταση, αυξάνοντας τα κέρδη της από τον αγωγό.
Ελπίδα μέσω του αγωγού Κατάρ-Τουρκίας
Αν και η κατάσταση φαντάζει δύσκολη, υπάρχει μια ελπίδα για τους Ευρωπαίους, καθώς υπάρχει η προοπτική φθηνότερης προμήθειας φυσικού αερίου μέσω του πολυαναμενόμενου αγωγού Κατάρ-Τουρκίας, ο οποίος θα περνάει από τη Συρία. Ωστόσο, η εκκίνηση του έργου εξαρτάται από την εσωτερική ειρήνευση στη Συρία, η οποία είναι υπό την ηγεσία της Al Qaeda, και την αναγκαία πολιτική σταθερότητα στην περιοχή. Ενθαρρυντικοί αναλυτές θεωρούν ότι αυτός ο αγωγός θα μπορούσε να αποτελέσει το αντίδοτο στην εξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό, το ασιατικό και το αμερικανικό φυσικό αέριο, αν και υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για την πραγματοποίησή του.
Το κύριο πρόβλημα είναι ότι οι στρατηγικοί παράγοντες στην περιοχή δεν επιθυμούν την ειρήνευση στη Συρία. Η Δαμασκός, μετά την απομάκρυνση του Bassar al Assad, έχει εξελιχθεί σε «αποτυχημένο κράτος», με την επικράτειά της διαιρεμένη ανάμεσα σε διάφορες φατρίες. Η Τουρκία και το Κατάρ επιθυμούν την ειρήνη, αλλά οι στρατηγικοί παίκτες όπως το Ισραήλ και οι ΗΠΑ δεν ενδιαφέρονται για την εξομάλυνση της κατάστασης στη Συρία, καθώς αυτό δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά τους.
Στρατηγική «καμένης γης» για την Ευρώπη
Η στρατηγική των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου για την Ευρώπη φαίνεται να επιδιώκει την οικονομική και κοινωνική αποσταθεροποίηση της ηπείρου. Σύμφωνα με τις βασικές αρχές της δυτικής γεωπολιτικής, η ρωσοευρωπαϊκή ολοκλήρωση θεωρείται απειλή για τον δυτικό άξονα, καθώς θα ενίσχυε τη Ρωσία ως γεωπολιτική δύναμη στην Ευρασία. Οι κυρώσεις, η τρομοκρατική επίθεση στον αγωγό Nord Stream και το κλείσιμο της ουκρανικής διαδρομής φυσικού αερίου προς την Ευρώπη αποτελούν μέρος ενός ευρύτερου στρατηγικού πλαισίου που στοχεύει στην ενεργειακή κατάρρευση της Ευρώπης.
Για τις ΗΠΑ, η αποβιομηχάνιση της Ευρώπης και η αποδυνάμωση της βιομηχανικής της βάσης είναι στρατηγικός στόχος, καθώς η οικονομική κρίση και η ενεργειακή ανασφάλεια θα επιτρέψουν στους Αμερικανούς να ενισχύσουν την επιρροή τους. Η πλήρης κατάρρευση της Ευρώπης φαίνεται να είναι θέμα χρόνου, καθώς οι ΗΠΑ κερδίζουν σημαντικές μάχες στον οικονομικό πόλεμο εναντίον της ηπείρου.