Στην πρώτη του συνέντευξη Τύπου για το 2025, ο νέος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ, προκάλεσε σοκ με δηλώσεις που απείλησαν με προσάρτηση τον Καναδά, τη Γροιλανδία και τον Παναμά, εντείνοντας τις ανησυχίες των διεθνών συμμάχων του. Η προεδρία του Ρεπουμπλικάνου μεγιστάνα φαίνεται να ανοίγει νέες, αβέβαιες προοπτικές για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, με το ερώτημα να παραμένει αν αυτές οι δηλώσεις είναι σοβαρές απειλές ή απλώς μέρος μιας σκληρής διαπραγματευτικής τακτικής.
Οι αντιφάσεις γύρω από τη στρατηγική του Τραμπ και οι πιθανές συνέπειες για την παγκόσμια τάξη παραμένουν ανοιχτές. Ο νέος πρόεδρος φαίνεται να τοποθετεί την Αμερική και τα συμφέροντά της σε προτεραιότητα, αδιαφορώντας για τις διεθνείς αντιδράσεις και τη σταθερότητα των διεθνών σχέσεων.
Σοκ στον Καναδά
Μία ημέρα μετά την παραίτηση του Τζαστίν Τριντό, η οποία είχε ήδη προκαλέσει αναταράξεις, οι Καναδοί αντιδρούν έντονα στις απειλές του Ντόναλντ Τραμπ για την προσάρτηση της χώρας τους. Ο Τραμπ, εν μέσω δηλώσεων γεμάτων ειρωνεία και προκλήσεις, ανέφερε πως οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την οικονομική τους ισχύ για να προσαρτήσουν τον Καναδά, υποστηρίζοντας ότι «οι δύο χώρες μαζί, αυτό θα ήταν πραγματικά το κάτι άλλο». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η κατάργηση της «τεχνητά χαραγμένης γραμμής» των συνόρων θα βελτίωνε την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, με το επιχείρημα ότι ξοδεύονται δισεκατομμύρια για την προστασία του Καναδά.
Το γεγονός ότι αυτή η απειλή άρχισε ως αστείο, με στόχο την ταπείνωση του Καναδού πρωθυπουργού, και στη συνέχεια εξελίχθηκε σε σοβαρό πολιτικό επιχείρημα, δείχνει τη στροφή του Τραμπ σε μια πολιτική που συνδυάζει απομονωτισμό με νεοϊμπεριαλιστικές φιλοδοξίες. Παρά την επίσημη εκδοχή του για την «μεγαλύτερη ευημερία» μέσω της ενσωμάτωσης του Καναδά, η απειλή προκάλεσε την οργή στην Οττάβα και στο εξωτερικό, και έδειξε την αποφασιστικότητα του Τραμπ να επιβάλει τις θέσεις του.
Ρεαλιστικός νεοϊμπεριαλισμός
Οι απειλές του Τραμπ για την Γροιλανδία και τη Διώρυγα του Παναμά προσθέτουν μία ακόμη διάσταση στις στρατηγικές του φιλοδοξίες. Για τη Γροιλανδία, ο Τραμπ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο στρατιωτικής δράσης, προτείνοντας στην Δανία να παραχωρήσει το έδαφος ή να αντιμετωπίσει «απαγορευτικούς δασμούς». Η στρατηγική αυτή εντάσσεται στο ευρύτερο σχέδιο των ΗΠΑ για κυριαρχία στην Αρκτική, που βρίσκεται στο επίκεντρο του ανταγωνισμού με τη Ρωσία και την Κίνα. Η αντίδραση της Δανίας ήταν άμεση, με την πρωθυπουργό Μέτε Φρέντερικσεν να ξεκαθαρίζει ότι το μέλλον της Γροιλανδίας πρέπει να αποφασιστεί από τους κατοίκους της.
Ο Παναμάς αποτέλεσε επίσης στόχο του Τραμπ, ο οποίος αναφέρθηκε στην «υπερβολική χρέωση» των αμερικανικών πλοίων που διέρχονται από τη διώρυγα, την οποία θεωρεί κρίσιμη για την ασφάλεια των ΗΠΑ. Το ζήτημα αυτό αναβιώνει παλιές αντιπαραθέσεις σχετικά με την κυριαρχία της διώρυγας και το ιστορικό δόγμα της «πίσω αυλής» της Αμερικής, το οποίο έχει χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσει παρεμβάσεις στη Λατινική Αμερική.
Νέες γεωπολιτικές στρατηγικές
Ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να επιστρέφει σε μία μορφή «ψυχροπολεμικής» νοοτροπίας, με τις ΗΠΑ να θεωρούν την Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική ως αποκλειστική σφαίρα επιρροής τους. Το «δόγμα Μονρόε» του 19ου αιώνα, το οποίο θεωρεί τις αμερικανικές παρεμβάσεις στη Λατινική Αμερική δικαιολογημένες, φαίνεται να αναβιώνει. Ο Τραμπ εξήγησε την επιθυμία του να μετονομάσει τον Κόλπο του Μεξικού σε «Κόλπο της Αμερικής», ενισχύοντας τις αμφιβολίες για τις πραγματικές του προθέσεις και τη στρατηγική του για την περιοχή.
Η επιλογή του γερουσιαστή Μάρκο Ρούμπιο για υπουργό Εξωτερικών, με τον οποίο μοιράζεται σφοδρή αντιπαράθεση με τα καθεστώτα της Κούβας και της Βενεζουέλας, δείχνει την επιθυμία του Τραμπ να επαναφέρει την αμερικανική επιρροή στη Λατινική Αμερική, εστιάζοντας στην αποδυνάμωση των αριστερών καθεστώτων.
Η Ουκρανία
Αντίθετα, ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να μην έχει το ίδιο επείγον ενδιαφέρον για την επίλυση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, παρά τις προεκλογικές του υποσχέσεις για μια «ειρηνευτική λύση σε 24 ώρες». Η αμφιβολία του για την αμερικανική εμπλοκή στον πόλεμο και η αναμονή «πριν από έξι μήνες» για μια ενδεχόμενη λύση δείχνουν τη μερική αποστασιοποίηση του από το μέτωπο της Ανατολικής Ευρώπης.
Επιπλέον, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί του ανησυχούν για τις προθέσεις του σχετικά με την ενίσχυση των στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ. Ο Τραμπ ζητάει από τις χώρες του ΝΑΤΟ να αφιερώνουν το 5% του ΑΕΠ τους στην άμυνα, κάτι που φαντάζει εξαιρετικά δύσκολο για τα κράτη-μέλη, τα οποία ήδη αντιμετωπίζουν δημοσιονομικές πιέσεις. Πιθανώς, αυτή η προσέγγιση να αποτελεί πρόφαση για την Ουάσινγκτον να μειώσει την παρουσία της στην Ευρώπη, αφήνοντας τους Ευρωπαίους να αντιμετωπίσουν μόνοι τους τις προκλήσεις.
Συμπεράσματα
Η εξωτερική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ, όπως αποκαλύπτεται μέσα από αυτές τις πρώτες δηλώσεις του, δείχνει έναν πρόεδρο που είναι έτοιμος να προχωρήσει σε ριζικές αναθεωρήσεις της αμερικανικής στρατηγικής. Η προσάρτηση εδαφών, η αναβίωση του δόγματος Μονρόε και οι επιθέσεις σε παραδοσιακούς συμμάχους είναι δείγματα της διάθεσής του να επανακαθορίσει τις διεθνείς ισορροπίες, με στόχο την προώθηση των συμφερόντων των ΗΠΑ πάνω από οτιδήποτε άλλο.