Η Τουρκία φαίνεται να αξιοποιεί την τρέχουσα διεθνή συγκυρία για να εδραιώσει τον ρόλο της ως μία από τις ανερχόμενες δυνάμεις της Ευρασίας, αναπτύσσοντας στρατηγική επιρροή στη νότια περιφέρεια της Ρωσίας. Παράλληλα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, με συνεκτική στρατηγική στόχευση στην περιοχή, μοιάζουν να ευθυγραμμίζονται με τις τουρκικές επιδιώξεις, δημιουργώντας ένα εν δυνάμει κοινό μέτωπο απέναντι στη ρωσική παρουσία στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία.
Η επιδείνωση των ρωσο-αζερικών σχέσεων, που παρατηρείται τις τελευταίες εβδομάδες, φέρεται να εντάσσεται σε μια ευρύτερη γεωπολιτική σκακιέρα, όπου το Αζερμπαϊτζάν λειτουργεί ως εργαλείο πίεσης και αναδιάταξης συμμαχιών. Η αφορμή δόθηκε με την αστυνομική επιχείρηση στην Εκατερίνμπουργκ, κατά την οποία δύο Αζέροι ύποπτοι έχασαν τη ζωή τους υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες.
Το γεγονός προκάλεσε έντονη αντίδραση από το Μπακού, η οποία συνοδεύτηκε από εκστρατεία αποπληροφόρησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στα κρατικά ΜΜΕ του Αζερμπαϊτζάν, με κατηγορίες κατά της Ρωσίας για ισλαμοφοβία και ιμπεριαλισμό.
Η ένταση εντάθηκε περαιτέρω με την εισβολή στα γραφεία του ρωσικού πρακτορείου Sputnik στο Μπακού, γεγονός που συνδέθηκε με τη δυσαρέσκεια του Αζερμπαϊτζάν για τη ρωσική στάση απέναντι στην αεροπορική τραγωδία στον Βόρειο Καύκασο, η οποία αποδόθηκε σε ουκρανικό πλήγμα με drone. Το Sputnik είχε ήδη αντιμετωπίσει περιορισμούς λειτουργίας, καθώς τον Φεβρουάριο του 2023 οι αρχές είχαν επιχειρήσει το κλείσιμό του.
Μέχρι πρόσφατα, η σχέση Μόσχας–Μπακού κινούνταν σε θετικό κλίμα, ενισχυμένη από το σύμφωνο στρατηγικής συνεργασίας που υπέγραψαν οι Vladimir Putin και Ilham Aliyev τον Φεβρουάριο του 2022, σε συνέχεια του ρόλου της Ρωσίας στη λήξη του Δεύτερου Πολέμου του Καραμπάχ. Ωστόσο, η αναδιάταξη της γεωπολιτικής σκηνής λόγω της αυξανόμενης απομόνωσης της Ρωσίας από τη Δύση έχει προκαλέσει εντάσεις, τόσο με την Αρμενία όσο και με το Αζερμπαϊτζάν. Οι ΗΠΑ, επιδιώκοντας να αποκόψουν την Αρμενία από τη ρωσική επιρροή, επιχειρούν να την εντάξουν σε έναν Γαλλο-Αμερικανικό στρατηγικό άξονα, γεγονός που προκαλεί δυσφορία στο Μπακού.
Σε αυτό το περιβάλλον, η Τουρκία επιταχύνει τη στρατηγική της επέκτασης στην Κεντρική Ασία και στον Νότιο Καύκασο, διεκδικώντας ρόλο ηγετικής δύναμης στην περιοχή. Η στενή σχέση με το Αζερμπαϊτζάν, οι κοινές γλωσσικές και πολιτισμικές αναφορές, αλλά και η σύμπλευση με τα συμφέροντα των ΗΠΑ, καθιστούν την Άγκυρα βασικό παράγοντα των εξελίξεων.
Η αυξανόμενη ένταση στις ρωσο-αζερικές σχέσεις ενισχύει τα σενάρια περί στρατηγικής σύμπραξης Τουρκίας–ΗΠΑ για τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η κυβέρνηση Aliyev φαίνεται να εξετάζει το ενδεχόμενο πλήρους μετατόπισης προς μια τουρκική στρατηγική σφαίρα, εγκαταλείποντας σταδιακά την παραδοσιακή ουδετερότητα που τηρούσε ανάμεσα στη Δύση και στη Ρωσία. Οι κινήσεις αυτές πιθανώς στηρίζονται από την Ουάσινγκτον, η οποία βλέπει την Τουρκία ως εργαλείο σταθεροποίησης και προβολής ισχύος στην ευρύτερη Ευρασία.
Για τη Ρωσία, το διακύβευμα είναι κρίσιμο. Ο Βόρειος-Νότιος Διαμετακομιστικός Διάδρομος (NSTC), μέσω του οποίου επιδιώκει να διατηρήσει την εμπορική και στρατηγική της επιρροή από τον Καύκασο έως την Κεντρική Ασία, εξαρτάται από τη συνεργασία με το Αζερμπαϊτζάν. Η αποδυνάμωση αυτής της σχέσης ενδέχεται να πλήξει σοβαρά τη ρωσική παρουσία στην περιοχή, ιδιαίτερα αν η Τουρκία κατορθώσει να εδραιώσει ηγεμονική θέση με την έμμεση στήριξη των ΗΠΑ.
Ο Πρόεδρος Aliyev, αν και κρατά προς το παρόν διπλωματικά περιθώρια, φαίνεται να οδηγεί τη χώρα του σε κρίσιμη καμπή. Η επιλογή στρατοπέδου ενδέχεται να καθορίσει τον νέο γεωπολιτικό χάρτη της περιοχής, με τις ΗΠΑ και την Τουρκία να ετοιμάζονται να καλύψουν το κενό που πιθανόν να αφήσει η αποδυναμωμένη ρωσική επιρροή στον Καύκασο.