Το καμάρι του τουρκικού πτητικού εξοπλιστικού προγράμματος, το μαχητικό αεροσκάφος KAAN, βρέθηκε πριν από δύο μήνες ξανά στο προσκήνιο, όταν αποκαλύφθηκε ότι σκοντάφτει πάνω στο βέτο του αμερικανικού Κογκρέσου για τους κινητήρες του. Στη θεωρία, το KAAN φιλοδοξεί να σταθεί δίπλα στην ελίτ της πέμπτης γενιάς και να ανταγωνιστεί το αμερικανικό F-35· στην πράξη, η φιλοδοξία αυτή μοιάζει περισσότερο με όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό. Για την Άγκυρα, πάντως, το αεροσκάφος παραμένει βιτρίνα ενός αμυντικού κλάδου του οποίου οι εξαγωγές καταγράφουν ρεκόρ.
Πίσω όμως από την επιμελημένη εικόνα και τις δημόσιες σχέσεις, όπως επισημαίνει το eurasiantimes.com, η βασική αχίλλειος πτέρνα αποκαλύπτεται γρήγορα: η πρόωση. Κάθε πρωτότυπο KAAN και κάθε αεροσκάφος πρώιμης παραγωγής στηρίζεται σε αμερικανικής κατασκευής κινητήρα General Electric F110. Βάσει του καθεστώτος κυρώσεων CAATSA, ο συγκεκριμένος κινητήρας απαιτεί αμερικανική άδεια εξαγωγής. Χωρίς αυτήν, το KAAN δεν μπορεί να παραχθεί, να παραδοθεί ή να συντηρηθεί.
Το εμπόδιο, συνεπώς, βρίσκεται στην Ουάσιγκτον, και δεν το αποκάλυψαν επικριτές της Τουρκίας αλλά ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών της. Στα τέλη Σεπτεμβρίου 2025, η δημοσιογράφος Amberin Zaman μετέφερε από τη Νέα Υόρκη την παραδοχή του Χακάν Φιντάν ότι η άδεια για τον F110 «έχει κολλήσει στο Κογκρέσο» και ότι χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου «η παραγωγή του KAAN δεν μπορεί να ξεκινήσει». Η δήλωση αυτή προκάλεσε εσωτερική πολιτική θύελλα. Τούρκοι αξιωματούχοι έσπευσαν να «διορθώσουν» τη διατύπωση, μιλώντας για «εναλλακτικές λύσεις» και «σχεδιασμό πολλαπλών πηγών». Ωστόσο, τίποτε από αυτά δεν αναιρεί το θεμελιώδες τεχνικό δεδομένο: χωρίς κινητήρες με άδεια των ΗΠΑ, η πρώτη δεκαετία του KAAN παραμένει όμηρος εξωτερικών αποφάσεων.
Η Άγκυρα επιχειρεί να σπάσει αυτή την εξάρτηση. Οι TEI και TRMotor αναπτύσσουν τον TF-35000, έναν εγχώριο στροβιλοκινητήρα υψηλής ώσης, με ορίζοντα τις αρχές της δεκαετίας του 2030. Οι δοκιμές εδάφους έχουν προγραμματιστεί για τα μέσα της δεκαετίας και ο στόχος ενσωμάτωσης τοποθετείται αισιόδοξα στο 2032. Ωστόσο, οι κινητήρες μαχητικών αεροσκαφών σπάνια ωριμάζουν σύμφωνα με πολιτικά χρονοδιαγράμματα και προεκλογικές ανάγκες.
Το τεχνικό ρίσκο διαπλέκεται με έναν ακόμη πιο οξύ γεωπολιτικό κίνδυνο. Οι σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη διαμορφώνονται από ένα εύθραυστο μείγμα συνεργασίας και αντιπαράθεσης: η υπόθεση των S-400, η βόρεια Συρία, η Λιβύη, οι αντιπαραθέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, η πολιτική του ΝΑΤΟ, τα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι κυρώσεις CAATSA παραμένουν ενεργές. Σε αυτό το περιβάλλον, οποιαδήποτε κρίση – ένταση στην Κύπρο, σύγκρουση με την Ελλάδα, κλιμάκωση στη Συρία, διπλωματική ρήξη με το Ισραήλ ή αλλαγή πολιτικού κλίματος στην Ουάσιγκτον – μπορεί να παγώσει εν μία νυκτί την εφοδιαστική αλυσίδα του KAAN, επηρεάζοντας όχι μόνο την Τουρκία, αλλά και κάθε ξένο πελάτη που θα συνδεθεί μαζί της.
Υποστηρίζεται από ορισμένους ότι, μόλις τεθεί σε λειτουργία ένας τουρκικός κινητήρας, όλες αυτές οι ευπάθειες θα εξαφανιστούν. Ωστόσο, τα ίδια τα τουρκικά εξοπλιστικά σχέδια δείχνουν ότι η Άγκυρα δεν επενδύει μονοδιάστατα στο KAAN. Η Τουρκία προχωρά στην απόκτηση Eurofighter Typhoon, διαπραγματεύεται για Typhoon από Κατάρ και Ομάν, πιέζει για την προμήθεια F-16 Block 70 και εξακολουθεί να επιδιώκει, μέχρι στιγμής χωρίς αποτέλεσμα, την επιστροφή στο πρόγραμμα των F-35. Οι κινήσεις αυτές λειτουργούν ως ασφαλιστικές δικλίδες και ταυτόχρονα ως σιωπηρή παραδοχή ότι το KAAN δεν πρόκειται να επωμιστεί μόνο του το βάρος της τουρκικής αεροπορικής ισχύος τουλάχιστον για την επόμενη δεκαετία.
KAAN, TAAC’ın ürettiği yerli iniş takımları ile uçtu!
KAAN savaş uçağının ilk uçuşunda TAAC Havacılık Teknolojileri’nin tasarlayıp ve ürettiği iniş takımları kullanıldı. KAAN’da yüksek yerlilik hedefleniyor.
@taachavacilik
https://t.co/2zeRRT6sbH pic.twitter.com/4OCJdCdTsS
— Defence Turk (@Defence_Turk) February 22, 2024
KAAN, TAAC’ın ürettiği yerli iniş takımları ile uçtu!
KAAN savaş uçağının ilk uçuşunda TAAC Havacılık Teknolojileri’nin tasarlayıp ve ürettiği iniş takımları kullanıldı. KAAN’da yüksek yerlilik hedefleniyor.
Για υποψήφιους ξένους αγοραστές – όπως πρόσφατα η Ινδονησία – το κρίσιμο ερώτημα είναι αναπόφευκτο: ποιος μπορεί να κρατήσει καθηλωμένο στο έδαφος το αεροσκάφος μου; Στην περίπτωση του KAAN, η ειλικρινής απάντηση είναι ότι οι παράγοντες που μπορούν να το κάνουν αυτό είναι περισσότεροι από ό,τι σχεδόν σε οποιοδήποτε άλλο μαχητικό της διεθνούς αγοράς.
Η Τουρκία δεν πρόκειται να ακυρώσει το πρόγραμμα· πολιτικά, συμβολικά και βιομηχανικά, δεν έχει αυτό το περιθώριο. Όμως οι ξένες κυβερνήσεις εξακολουθούν να διαθέτουν αποφασιστικό λόγο: μπορούν να δεσμεύσουν δισεκατομμύρια σε ένα μαχητικό του οποίου το μέλλον εξαρτάται από άδειες εξαγωγής και μεταβαλλόμενες πολιτικές ισορροπίες ή να περιμένουν μέχρι να εξοπλιστεί με κινητήρα και εφοδιαστική αλυσίδα που δεν λογοδοτούν σε κανέναν άλλον.
Μέχρι να συμβεί αυτό, το KAAN παραμένει ακριβώς αυτό που υποδηλώνει η σημερινή του πραγματικότητα: ένα μαχητικό αεροσκάφος που πετά όσο του επιτρέπουν οι άδειες, όχι όσο του επιτρέπει η δύναμή του.