Σε μια αλλόκοτη και κυνική πολιτική «χορογραφία» που εξελίσσεται τους τελευταίους μήνες, Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Βλαντιμίρ Πούτιν επιδίδονται σε έναν παρασκηνιακό αγώνα εντυπώσεων, με κοινό αποδέκτη τον Ντόναλντ Τραμπ. Και οι δύο επιχειρούν να τον πείσουν ότι ο αντίπαλός τους αποτελεί το βασικό εμπόδιο για την ειρήνη στην Ουκρανία.
Η στρατηγική αυτή δεν έχει απλώς συμβολική σημασία· εντάσσεται σε μια προσπάθεια να διαμορφωθεί η στάση του πιθανού επόμενου προέδρου των ΗΠΑ απέναντι στον πόλεμο, σε μια κρίσιμη συγκυρία για την παγκόσμια διπλωματία.
Μέχρι στιγμής, φαίνεται ότι ο Ζελένσκι έχει αποκτήσει προβάδισμα. Τελευταία ένδειξη αυτής της δυναμικής ήταν οι ειρηνευτικές συνομιλίες που πραγματοποιήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη, πρωτοβουλία που αποδίδεται στον ίδιο τον Τραμπ και σηματοδοτεί την πρώτη άμεση επαφή των δύο αντιμαχόμενων πλευρών από την έναρξη της ρωσικής εισβολής.
Ο Ουκρανός πρόεδρος έδωσε το «παρών» και αξιοποίησε την ευκαιρία για να ενισχύσει το προφίλ του ως ηγέτη πρόθυμου να διαπραγματευτεί. Αντίθετα, ο Πούτιν απουσίασε πλήρως, επιλέγοντας να εκπροσωπηθεί από μια χαμηλού κύρους αντιπροσωπεία, η οποία –κατά τα λόγια του Ζελένσκι– λειτουργούσε απλώς ως «διακοσμητική παρουσία». Η αντίθεση ήταν ηχηρή και εξυπηρέτησε τον Ουκρανό ηγέτη στον ευρύτερο επικοινωνιακό του στόχο: να εμφανιστεί ως η φωνή της λογικής απέναντι σε έναν αδιάλλακτο αντίπαλο.
Σύμφωνα με ανάλυση του Politico, οι Ουκρανοί ποντάρουν στρατηγικά σε μια αλλαγή αντίληψης του Ντόναλντ Τραμπ. Από την έντονη φραστική αντιπαράθεση που σημειώθηκε στο Οβάλ Γραφείο νωρίτερα φέτος, με πρωταγωνιστές τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον πρόεδρο Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, ο Ουκρανός ηγέτης έχει αλλάξει γραμμή πλεύσης. Οι συναισθηματικές εξάρσεις και τα αυθόρμητα ξεσπάσματα έχουν δώσει τη θέση τους σε μια πιο υπολογισμένη και πειθαρχημένη στάση. Από τη στιγμή που φάνηκε πως η επανεκλογή Τραμπ ήταν προ των πυλών, ο Ζελένσκι και η ομάδα του χάραξαν μια νέα τακτική: να αποφύγουν οποιαδήποτε ενέργεια που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως πρόκληση προς τον πιθανό μελλοντικό πρόεδρο των ΗΠΑ.
Το σχέδιο βασίζεται στην υπομονή και τη συνέπεια. Η Ουκρανία συνεχίζει να δηλώνει πρόθυμη για διάλογο και συμμετέχει ενεργά σε κάθε πρωτοβουλία, αποφεύγοντας την παγίδα της σύγκρουσης με την αμερικανική πλευρά. Παράλληλα, επιτρέπει στον Βλαντιμίρ Πούτιν να εκτίθεται ως ο σταθερά αρνητικός και αμετακίνητος παράγοντας – ο «Κύριος Όχι» των διαπραγματεύσεων. Η ελπίδα είναι ότι με το πέρασμα του χρόνου, ο ίδιος ο Τραμπ θα διαπιστώσει πως ο Ρώσος πρόεδρος δεν έχει καμία πραγματική πρόθεση για ειρήνη και ότι η Ουκρανία είναι η μόνη που επιδεικνύει διάθεση συνεννόησης. Πρόκειται για μια πολιτικά ρεαλιστική προσέγγιση, σχεδιασμένη να επηρεάσει όχι το σήμερα, αλλά τη στάση της επόμενης κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Το σχέδιο του Κιέβου να εκθέσει τη ρωσική αδιαλλαξία μέσω της παρουσίας του Ζελένσκι στις συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης προσέκρουσε σε μια σκληρή πραγματικότητα: δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι ο Ντόναλντ Τραμπ βλέπει τα πράγματα όπως θα ήθελαν οι Ουκρανοί. Παρά την επιμονή του Κιέβου να εμφανίζεται ως η μόνη πλευρά με διάθεση για ειρήνη, ο Τραμπ συνεχίζει να κρατά ήπιους τόνους απέναντι στον Βλαντιμίρ Πούτιν. Όταν ρωτήθηκε για την απουσία του Ρώσου προέδρου από τις συνομιλίες, η απάντησή του ήταν αποκαλυπτική: «Γιατί να πάει, αν δεν είμαι κι εγώ εκεί; Δεν πίστευα ότι ήταν δυνατόν να πάει, αν δεν ήμουν παρών».
Η δήλωση αυτή, ειπωμένη από το Κατάρ την Πέμπτη, περισσότερο θύμισε δικαιολογία παρά σοβαρή εκτίμηση της κατάστασης. Άλλωστε, νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα ο ίδιος ο Τραμπ είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να μεταβεί στην Τουρκία – υπό την προϋπόθεση ότι θα παρίστατο και ο Πούτιν. Το Κρεμλίνο φρόντισε να ενισχύσει το κλίμα αβεβαιότητας μέχρι την τελευταία στιγμή, ανακοινώνοντας επίσημα την απουσία του Πούτιν μόλις την παραμονή της συνόδου. Παράλληλα, καθυστέρησε σκόπιμα και την ανακοίνωση της σύνθεσης της ρωσικής αντιπροσωπείας.
Η σύνθεση αυτή επιβεβαίωσε την αδιαφορία της Μόσχας για ουσιαστική διαπραγμάτευση. Η απουσία του Σεργκέι Λαβρόφ ήταν το πρώτο σημάδι. Αντ’ αυτού, επικεφαλής τέθηκε ο προεδρικός σύμβουλος Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, πρώην υπουργός Πολιτισμού και φανατικός εκφραστής της κρατικής προπαγάνδας, με πρόσφατο έργο την αναθεώρηση των σχολικών εγχειριδίων ιστορίας υπέρ της επίσημης εκδοχής του Κρεμλίνου. Πρόσωπο-σύμβολο ενός καθεστώτος που δεν διαπραγματεύεται, απλώς επιβάλλει.
Η ρωσική παρουσία στην Κωνσταντινούπολη ήταν το ελάχιστο δυνατό διπλωματικό «σήμα» – μια συμβολική συμμετοχή χωρίς ουσία, ένα ακόμα επεισόδιο σε μια μακρά πολιτική τακτική καθυστέρησης. Από την άλλη πλευρά, ο Ζελένσκι όχι μόνο παρέστη, αλλά συνοδευόταν από ανώτατους αξιωματούχους με πλήρη εξουσιοδότηση. «Είμαι εδώ», δήλωσε ο ίδιος με νόημα, «και νομίζω ότι αυτό είναι ένα πολύ ξεκάθαρο μήνυμα». Μήνυμα, όμως, που προς το παρόν δεν φαίνεται να διαπερνά το φιλτραρισμένο βλέμμα του Τραμπ απέναντι στον Πούτιν.
Για ακόμη μια φορά, η Μόσχα επιλέγει την τακτική της καθυστέρησης – μια προσφιλή μέθοδο του Κρεμλίνου κάθε φορά που συμμετέχει σε διαπραγματεύσεις χωρίς πραγματική πρόθεση για συμφωνία, εκτός αν εξασφαλιστούν οι δικοί της όροι. Ο βασικός και μη διαπραγματεύσιμος όρος: να μην υπάρξει κατάπαυση του πυρός πριν κατοχυρωθούν παραχωρήσεις που στην πράξη ισοδυναμούν με την αποδυνάμωση ή την εξαφάνιση της ανεξάρτητης, δημοκρατικής Ουκρανίας.
Αυτό αποτελεί ακόμη μια ένδειξη ότι η πιθανότητα ουσιαστικής προόδου στις ειρηνευτικές συνομιλίες παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη. Το Κρεμλίνο δεν μετακινείται από τους μαξιμαλιστικούς στόχους του, τους οποίους ντύνει με τον όρο «λύση στα βαθύτερα αίτια του πολέμου». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα ευφημιστικό περίβλημα που καλύπτει το βασικό αφήγημα της ρωσικής ηγεσίας: η Ουκρανία δεν πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει ως κυρίαρχο, φιλοδυτικό κράτος. Ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη, Βλαντίμιρ Μεντίνσκι, θεωρείται βέβαιο πως θα επαναλαμβάνει πιστά αυτή τη γραμμή, ενισχύοντας τη ρητορική περί ιστορικής αποκατάστασης και ασφάλειας.
Παράλληλα, υπάρχει ανησυχία ότι το στρατόπεδο Τραμπ αντιμετωπίζει με ανησυχητική ανοχή αυτή τη ρωσική στρατηγική. Ο Πούτιν έχει ανατρέψει τη θεμελιώδη λογική των διαπραγματεύσεων: αντί να επιδιώξει πρώτα μια εκεχειρία και στη συνέχεια να διαμορφώσει τους όρους της ειρήνης, απαιτεί πρώτα πλήρη αποδοχή των δικών του θέσεων και υπόσχεται παύση των εχθροπραξιών μόνο αν αυτό επιτευχθεί. Ο στόχος είναι προφανής: να εξαντλήσει τη δυτική υπομονή και να προκαλέσει αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από τη διαδικασία, όπως έχει ήδη υπαινιχθεί ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο.
Η θέση του Κρεμλίνου δεν έχει αφήσει περιθώρια παρερμηνειών. Οι ρωσικές «κόκκινες γραμμές» έχουν διατυπωθεί εδώ και καιρό: η Ουκρανία δεν πρέπει ποτέ να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, πρέπει να διατηρήσει μια μόνιμα ουδέτερη γεωπολιτική στάση, με περιορισμένη στρατιωτική ισχύ και κυριαρχία. Επιπλέον, η Ρωσία απαιτεί την επίσημη διεθνή αναγνώριση της Κριμαίας και των τεσσάρων κατεχόμενων ουκρανικών περιοχών ως ρωσικό έδαφος. Πρόκειται για όρους που δεν οδηγούν σε ειρήνη, αλλά σε επικύρωση μιας εδαφικής και πολιτικής ήττας της Ουκρανίας – και αυτό το γνωρίζουν καλά τόσο το Κίεβο όσο και οι σύμμαχοί του.
Παρά τις φραστικές απειλές για ενδεχόμενες κυρώσεις, ο Ντόναλντ Τραμπ εξακολουθεί να κινείται με τρόπο που επιτρέπει στον Βλαντιμίρ Πούτιν να αποφεύγει τις συνέπειες και να κρατά τον έλεγχο της διπλωματικής ατζέντας. Πρόσφατα, άφησε να εννοηθεί ότι ίσως αναγκαστεί να σκληρύνει τη στάση του απέναντι στη Μόσχα, αν ο Πούτιν δεν δείξει διάθεση για μια ειρηνική συμφωνία. Όμως, στην πράξη, ο Τραμπ φαίνεται να υιοθετεί παθητικά το ίδιο μοτίβο που είχε ακολουθήσει στο παρελθόν – επιτρέποντας στον συνομιλητή του να ορίσει τους όρους, να μετατοπίζει τα όρια και να τραβά τις διαπραγματεύσεις στα άκρα.
Η στρατηγική αυτή δεν είναι καινούρια. Όπως είχε κάνει και στο παρελθόν με τις διαπραγματεύσεις για τη Συρία, ο Πούτιν παγιδεύει τους συνομιλητές του σε έναν κυκλικό διάλογο, γεμάτο «βαθύτερα αίτια» και ασαφείς όρους. Αντί για ουσιαστική πρόοδο, προκαλεί φθορά, καθυστέρηση και αποπροσανατολισμό, με σκοπό είτε να αποσπάσει σημαντικές παραχωρήσεις είτε να οδηγήσει τη διαδικασία σε τέλμα.
Το ερώτημα που πλανάται είναι αν ο Τραμπ τελικά θα κουραστεί από αυτόν τον φαύλο κύκλο ή αν θα συνεχίσει να βλέπει το ουκρανικό ζήτημα ως απλώς ένα εμπόδιο στην προσωπική του φιλοδοξία για «επανεκκίνηση» των σχέσεων ΗΠΑ–Ρωσίας. Για τον πρώην πρόεδρο, η Ουκρανία δεν αποτέλεσε ποτέ βασικό στρατηγικό στόχο. Αντιθέτως, αντιμετωπίστηκε ως ενόχληση – μια εστία κρίσης που εμποδίζει την προσέγγισή του με τον Πούτιν.
Αυτό είναι το «κόλπο» του Ρώσου προέδρου: να καλλιεργεί την εντύπωση ότι μια συμφωνία είναι εφικτή, ότι η διπλωματική εξομάλυνση παραμένει στο τραπέζι. Να κρατά τον Τραμπ δεμένο στην προσδοκία μιας επιτυχίας που δεν έρχεται. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ζελένσκι κινείται μεθοδικά. Το πραγματικό στοίχημά του δεν είναι μόνο να αποδείξει ότι ο Πούτιν είναι αδιάλλακτος, αλλά να πείσει τον Τραμπ πως τον κοροϊδεύουν – πως πίσω από την προσποιητή νηφαλιότητα του Κρεμλίνου κρύβεται η πρόθεση για καθολική επιβολή και όχι για ειρηνική συμβίωση.
Ποιοι είναι οι πραγματικοί στόχοι της Ρωσίας; – Το Κρεμλίνο επιμένει στην τακτική φθοράς
first appeared on News Prime.