Σε μια χώρα που έχει συνηθίσει πια να ζει με την ένταση και την καχυποψία ως καθημερινότητα, η χθεσινή εκλογική διαδικασία στη Βενεζουέλα απέδειξε πως όταν το πολιτικό παιχνίδι παίζεται χωρίς αντίπαλο, η νίκη δεν είναι ένδειξη δύναμης, αλλά τεκμήριο μοναξιάς. Το Ενοποιημένο Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSUV) του προέδρου Νικολάς Μαδούρο κατήγαγε μια σαρωτική νίκη στις περιφερειακές και βουλευτικές εκλογές, κατακτώντας τις 23 από τις 24 θέσεις κυβερνητών και συγκεντρώνοντας ποσοστό 82,68% στην εθνική κάλπη.
Στην επιφάνεια, όλα μοιάζουν ιδανικά για το καθεστώς: η απόλυτη επικράτηση, η γιορτή της «Μπολιβαριανής Επανάστασης», ο ενθουσιασμός των πιστών. Όμως, κάτω από την επιφάνεια βράζει η σιωπή: η σιωπή των πολιτών, που επέλεξαν να μην προσέλθουν, σιωπή που λέει περισσότερα από κάθε πανηγυρικό λόγο.
Η προσέλευση των ψηφοφόρων ήταν το πρώτο και πιο ηχηρό μήνυμα. Επισήμως, το Εθνικό Εκλογικό Συμβούλιο (CNE) ανακοίνωσε συμμετοχή 42%, αλλά οι εικόνες από το Καράκας και την επαρχία μαρτυρούσαν κάτι εντελώς διαφορετικό: άδεια εκλογικά κέντρα, χαμηλή κινητικότητα, αποχή. Η ανεξάρτητη δημοσκόπηση του ινστιτούτου Delphos τοποθέτησε την πραγματική συμμετοχή στο 16%. Μπροστά σε αυτά τα στοιχεία, τα ποσοστά του Μαδούρο δεν αντηχούν ως νίκη, αλλά ως επιβεβαίωση του πολιτικού κενού.
Εκλογές υπό σκιά φόβου και αποχής
Η εκλογική ημέρα διεξήχθη υπό πρωτοφανή επιτήρηση. Πάνω από 400.000 μέλη των δυνάμεων ασφαλείας ήταν αναπτυγμένα σε όλη τη χώρα, ενώ 70 πρόσωπα συνελήφθησαν, ανάμεσά τους και ο Χουάν Πάμπλο Γκουανίπα, στενός συνεργάτης της ηγέτιδας της αντιπολίτευσης, Μαρία Κορίνα Ματσάδο. Οι κατηγορίες περί «τρομοκρατικού δικτύου» και «σαμποτάζ» αποπνέουν την αίσθηση ενός καθεστώτος που αντί να διαπραγματεύεται, καταστέλλει, που αντί να πείθει, επιβάλλεται.
Αντίπαλος του Μαδούρο, ουσιαστικά, δεν υπήρξε. Η οργανωμένη αντιπολίτευση μποϊκοτάρισε τις εκλογές, ενώ η κοινωνία, προδομένη από προηγούμενες διαδικασίες όπως αυτή της 28ης Ιουλίου, απείχε ηθελημένα. Η 78χρονη Καντελαρία Ρόχας Σιέρα μίλησε με τον απλό αλλά εύγλωττο λόγο του μέσου πολίτη: «Δεν θα ψηφίσω γιατί ψήφισα και μου έκλεψαν την ψήφο. Είναι φάρσα». Η σιωπηλή αυτή πλειοψηφία δεν χρειάζεται μεγάφωνα. Η αποχή της είναι κραυγή.
Η πολιτική κρίση δεν λύνεται με προεδρικά διαγγέλματα
Ο Νικολάς Μαδούρο γιόρτασε τη νίκη του με γνώριμο ύφος: εθνικιστική ρητορική, αναφορές στην ειρήνη και τη σταθερότητα, χαιρετισμός στον τσαβισμό. Ο γιος του εξελέγη στο Καράκας, ενισχύοντας την αίσθηση οικογενειοκρατίας που πλανάται πάνω από τη χώρα. Στο περιθώριο της εσωτερικής πολιτικής, ο πρόεδρος έκανε άνοιγμα και σε γεωπολιτικό επίπεδο: ενέταξε στον εκλογικό χάρτη την περιοχή του Εσεκίμπο, μια πετρελαιοφόρα ζώνη που διεκδικείται από τη Γουιάνα, στέλνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα ενίσχυσης των εθνικών διεκδικήσεων.
Ωστόσο, τέτοιου τύπου πρωτοβουλίες δεν κρύβουν το βασικό πρόβλημα: το καθεστώς δεν εμπνέει πια εμπιστοσύνη στους πολίτες. Η συμμετοχή περιορίζεται σε σκληρό πυρήνα οπαδών. Η αντιπολίτευση, αν και διχασμένη μεταξύ εκείνων που ζητούν ρήξη και εκείνων που επιλέγουν συμμετοχή, παραμένει αδρανής ή περιθωριοποιημένη. Το βασικό ερώτημα παραμένει αναπάντητο: μπορεί ένα κράτος να επιβιώσει πολιτικά με κενό εκπροσώπησης, με κοινοβούλιο χωρίς αντιπολίτευση, με κοινωνία που δεν μιλά, αλλά απομακρύνεται;
Η διεθνής κοινότητα, παρά τις επιμέρους αντιδράσεις, τηρεί στάση αναμονής. Όμως η εικόνα είναι πλέον καθαρή. Η νίκη του Μαδούρο, χωρίς πραγματική συμμετοχή, δεν επιλύει αλλά βαθαίνει την κρίση. Ο λαός της Βενεζουέλας δεν χειροκροτεί. Παραμένει στα σπίτια του, στις εκκλησίες, στους ψιθύρους. Και οι ψίθυροι, όταν θεριεύουν, γίνονται ρεύμα.