Μια βαριά αίσθηση déjà-vu σκέπασε την παρουσίαση των νέων «ειρηνευτικών» προτάσεων του Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία την περασμένη εβδομάδα. Όπως και τον Αύγουστο, όταν ο Αμερικανός πρόεδρος είχε καλέσει τον Βλαντίμιρ Πούτιν σε σύνοδο στην Αλάσκα, έτσι και τώρα το Κίεβο και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί του βρέθηκαν ξανά εκτός αίθουσας, παρακολουθώντας από την εξέδρα διαβουλεύσεις που ηχούσαν επικίνδυνα κοντά στα επιχειρήματα του Κρεμλίνου.
Αυτή τη φορά, ο Τραμπ έφτασε στο σημείο να επιπλήξει δημόσια τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι επειδή –κατά την κρίση του– δεν έδειχνε αρκετή ευγνωμοσύνη για τις «ακούραστες» μεσολαβητικές του προσπάθειες. Από την άλλη πλευρά, ο Ουκρανός πρόεδρος και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι έσφιγγαν τα δόντια, αποφεύγοντας να απαντήσουν με τρόπο που θα τινάξει στον αέρα ακόμη και αυτή τη φιλορωσική εκδοχή ειρήνης.
Η εντύπωση ότι επιχειρήθηκε μια κακή παράσταση διάσωσης της διαδικασίας φάνηκε να αμβλύνεται μετά τη συνάντηση της Κυριακής στη Γενεύη, ανάμεσα στον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, και την ουκρανική αντιπροσωπεία. Ωστόσο, η ουσία των προτάσεων παρέμεινε προβληματική.
Το σχέδιο των 28 σημείων, που αποδίδεται στον απεσταλμένο του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, και τον σύμβουλο του Κρεμλίνου, Κιρίλ Ντμιτρίεφ, δεν ήταν παρά μια επεξεργασμένη εκδοχή των μαξιμαλιστικών απαιτήσεων του Πούτιν, όπως επισημαίνει το κύριο άρθρο του Guardian. Συμφωνία που θα βασίζεται σε παραχωρήσεις νέων εδαφών στη Ρωσία στην περιοχή του Ντονμπάς, σε περιορισμούς της ουκρανικής κυριαρχίας και σε αυστηρή συρρίκνωση του μελλοντικού ουκρανικού στρατού είναι εκ των πραγμάτων αδύνατον να γίνει αποδεκτή από το Κίεβο.
Ο Ρούμπιο, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πλέον επεξεργάζεται ένα πιο σύνθετο πλαίσιο που λαμβάνει υπόψη τις ευαισθησίες και των δύο πλευρών, έδειξε τουλάχιστον να αναγνωρίζει αυτή τη θεμελιώδη αντίφαση. Παρ’ όλα αυτά, όσο στον Λευκό Οίκο ρέει άφθονη η αυτάρεσκη βεβαιότητα ότι η Ουάσιγκτον κινεί τα νήματα της ειρήνης, κανείς δεν μπορεί με σιγουριά να πει αν πράγματι βρισκόμαστε κοντά σε μια τελική διαπραγματευτική φάση ή απλώς σε ακόμα έναν κύκλο πιέσεων προς το Κίεβο.
Ορισμένες βασικές αρχές, ωστόσο, αξίζει να επαναδιατυπωθούν ως ελάχιστη βάση για ουσιαστικές συνομιλίες, τονίζει η βρετανική εφημερίδα. Η μελλοντική ευρωπαϊκή ασφάλεια, όπως και οι στοιχειώδεις κανόνες του διεθνούς δικαίου, δεν επιτρέπουν την επικύρωση, πόσο μάλλον την επιβράβευση, της ωμής επιθετικότητας του Πούτιν. Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην υπεράσπιση της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας, όχι στη διαχείριση των απαιτήσεων της Μόσχας.
Καθώς η κυβέρνηση Τραμπ επιμένει να εμφανίζεται ως δήθεν ουδέτερος μεσολαβητής ανάμεσα σε δύο άνισους αντιπάλους, είναι προφανές ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις οφείλουν να διεκδικήσουν ενεργό ρόλο στις επόμενες ειρηνευτικές συνομιλίες και να επιχειρήσουν να εισαγάγουν έναν ελάχιστο ηθικό άξονα. Η Ευρώπη, άλλωστε, σηκώνει πλέον το μεγαλύτερο βάρος του κόστους της ουκρανικής αντίστασης – οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά.
Αυτό ακριβώς της δίνει τη δυνατότητα να αξιοποιήσει την επιρροή και το συλλογικό της βάρος, ώστε να προσφέρει στον Ζελένσκι τα διαπραγματευτικά όπλα που, σύμφωνα με τον Τραμπ, δήθεν δεν διαθέτει. Αν η Ε.Ε. κατορθώσει, έστω και με καθυστέρηση, να κλείσει συμφωνία για ένα «δάνειο αποζημιώσεων» ύψους 140 δισ. ευρώ προς το Κίεβο, με εγγύηση τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, τότε η πεποίθηση του Πούτιν ότι μπορεί να εξαντλήσει την ουκρανική αντοχή ίσως αρχίσει να ρηγματώνεται.
Ένας συνδυασμός διαρκούς στρατιωτικής και οικονομικής στήριξης προς την Ουκρανία, σε συνδυασμό με ενισχυμένη οικονομική πίεση στη Ρωσία, είναι αναγκαίος για να ανατραπούν οι υπολογισμοί του Κρεμλίνου και να εξαναγκαστεί ο Ρώσος πρόεδρος να καθίσει πραγματικά στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Αυτός, και όχι ο εκφοβισμός του Ζελένσκι ώστε να αποδεχθεί μια καμουφλαρισμένη συνθηκολόγηση, είναι ο δρόμος προς μια δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη.
Ο ίδιος ο Ουκρανός πρόεδρος το διατύπωσε καθαρά το περασμένο Σαββατοκύριακο: «Η ουσία όλης της διπλωματικής κατάστασης είναι ότι ήταν η Ρωσία, και μόνο η Ρωσία, που ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο, και είναι η Ρωσία, και μόνο η Ρωσία, που αρνείται να τον τερματίσει».
Ήδη διαφαίνονται ενδείξεις ότι το Κρεμλίνο ετοιμάζεται να απορρίψει οποιεσδήποτε τροποποιήσεις στο ευνοϊκό για τον Πούτιν σχέδιο Γουίτκοφ. Παρ’ όλα αυτά, είτε από αφέλεια είτε από ωμή σκοπιμότητα, ο Τραμπ και οι σύμβουλοί του στοιχίζονται ξανά και ξανά πίσω από μια εκδοχή ειρήνης σχεδιασμένη στους όρους της Μόσχας.
Η αναζήτηση ηθικής πυξίδας στον σημερινό Λευκό Οίκο μοιάζει άσκηση ματαίας ελπίδας. Το βάρος –και πάλι– πέφτει στις πλάτες των Ευρωπαίων, καταλήγει ο Guardian.