Μια απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου Εφέσεων της Τουρκίας άνοιξε, ίσως άθελά της, ένα παράθυρο που θα μπορούσε να φωτίσει τις καταγγελίες περί εμπλοκής της Εθνικής Οργάνωσης Πληροφοριών (ΜΙΤ) στη χρησιμοποίηση της μετανάστευσης ως όπλου πίεσης κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας και, κατ’ επέκταση, της Ελλάδας. Πρόκειται για υπόθεση που σχετίζεται με τραγικό ναυάγιο το καλοκαίρι του 2018, όπου βρήκαν τον θάνατο 19 μετανάστες, ανάμεσά τους δύο γυναίκες, η μία μάλιστα έγκυος.
Η υπόθεση εκδικάστηκε αρχικά στο Σιλίφκε, με καταδίκες για διακίνηση και ανθρωποκτονία. Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο επικύρωσε μεν ορισμένες ποινές, επέστρεψε όμως κρίσιμα σημεία στην πρωτοβάθμια κρίση, κρίνοντας ότι δεν εξετάστηκε επαρκώς εάν το έγκλημα τελέστηκε από οργανωμένο κύκλωμα με οικονομικό κίνητρο και εάν υπήρχαν ιεραρχικές δομές και διασυνδέσεις. Ζήτησε επιπλέον να αξιοποιηθούν καταθέσεις δύο πληροφοριοδοτών που ήδη από το 2018 είχαν περιγράψει στους ανακριτές δίκτυο διακίνησης, αλλά παρέμειναν ανώνυμοι και εκτός δικαστικής διερεύνησης.
Οι πληροφορίες αυτές δημιουργούν σοβαρά ερωτήματα για τον ρόλο που μπορεί να διαδραμάτισαν πρόσωπα με διασύνδεση στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες. Το δικαστήριο ζήτησε να ταυτοποιηθούν οι πληροφοριοδότες, να καταθέσουν και να εξεταστεί η αξιοπιστία τους, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για πιθανή αποκάλυψη δικτύου που λειτουργούσε με την κάλυψη ή την ανοχή κρατικών παραγόντων. Παράλληλα, έθεσε υπό αμφισβήτηση την αρχική εκτίμηση ότι οι θάνατοι οφείλονταν σε αμέλεια, ζητώντας να εξεταστεί αν στοιχειοθετείται ανθρωποκτονία στο πλαίσιο οργανωμένης εγκληματικής δράσης.
Τα στατιστικά δεδομένα αποδεικνύουν γιατί το ζήτημα θεωρείται εκρηκτικό για την Κύπρο. Οι αιτήσεις ασύλου στο νησί εκτινάχθηκαν από λιγότερες από 3.000 το 2016 σε πάνω από 20.000 το 2022, καθιστώντας την Κύπρο πρωταθλήτρια στην ΕΕ σε αναλογία με τον πληθυσμό της. Πολλοί μετανάστες περνούν μέσω Τουρκίας και του κατεχόμενου βόρειου τμήματος, κάτι που ενισχύει τις καταγγελίες της Λευκωσίας ότι η Άγκυρα αξιοποιεί οργανωμένα τα δίκτυα διακίνησης για να ασκήσει πολιτική πίεση.
Η Άγκυρα απορρίπτει κατηγορηματικά κάθε κατηγορία κρατικής εμπλοκής, υποστηρίζοντας ότι η Τουρκία μάχεται τη διακίνηση και σώζει ζωές στη θάλασσα. Ωστόσο, το γεγονός ότι το Ανώτατο Δικαστήριο εντόπισε σοβαρές παραλείψεις και ζήτησε χαρτογράφηση σχέσεων, κερδών και ιεραρχιών, προσθέτει βαρύτητα στις αιτιάσεις περί εμπλοκής παρακρατικών δομών και υπηρεσιών.
Αναλυτές εκτιμούν ότι δύσκολα η τουρκική δικαιοσύνη θα φτάσει σε σημείο που να εκθέσει ανοιχτά τη ΜΙΤ, δεδομένης της στενής σύνδεσης του δικαστικού συστήματος με την κυβέρνηση Ερντογάν. Ωστόσο, ακόμη και αυτή η μερική παραπομπή δείχνει ρωγμές στο αφήγημα της Άγκυρας και προσφέρει σπάνια εικόνα για το πώς κρατικοί φορείς μπορεί να διαπλέκονται με δίκτυα διακίνησης.
Η διελκυστίνδα ανάμεσα στα δικαστήρια δείχνει ότι η υπόθεση δεν έχει κλείσει. Αν οι πληροφοριοδότες εμφανιστούν και δώσουν κατάθεση, ενδέχεται να ανοίξει μια εξαιρετικά ευαίσθητη συζήτηση που θα αγγίξει την καρδιά της τουρκικής πολιτικής στη Μεσόγειο: τη χρήση της μετανάστευσης ως όπλου γεωπολιτικής πίεσης. Για την Κύπρο και την Ελλάδα, η εξέλιξη αυτή αποτελεί επιβεβαίωση των διαχρονικών καταγγελιών τους, ενώ για την Τουρκία συνιστά έναν απρόβλεπτο πονοκέφαλο που δύσκολα θα μπορέσει να αγνοήσει.