Η εύθραυστη ειρήνη του Τραμπ στη Γάζα δοκιμάζει τη σχέση του με τον Νετανιάχου Τι λένε ειδικοί για τις σημαντικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος αυτοπαρουσιάζεται ως ειρηνοποιός και δεν κρύβει την επιθυμία του να τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης, πέτυχε τη Δευτέρα μια σημαντική διπλωματική επιτυχία. Ηγέτες απ’ όλο τον κόσμο συγκεντρώθηκαν στην Αίγυπτο για την υπογραφή μιας ιστορικής συμφωνίας εκεχειρίας και απελευθέρωσης των ομήρων μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, η οποία παρουσιάστηκε ως το πρώτο μεγάλο βήμα προς την ειρήνη στη Λωρίδα της Γάζας έπειτα από δύο χρόνια αιματηρών συγκρούσεων. Ωστόσο, αναλυτές και διπλωμάτες προειδοποιούν πως η επιτυχία του Τραμπ θα κριθεί από το κατά πόσο θα μπορέσει να διατηρήσει την πίεση στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, του οποίου η στήριξη είναι κρίσιμη για τις επόμενες φάσεις του σχεδίου.

Η σχέση των Αμερικανών προέδρων με τον Νετανιάχου δεν υπήρξε ποτέ εύκολη. Από τον Μπιλ Κλίντον έως τον Τζο Μπάιντεν, όλοι αντιμετώπισαν εμπόδια στις διαπραγματεύσεις μαζί του, ενώ ακόμη και αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ είχαν εκφράσει την απογοήτευσή τους για ισραηλινές στρατιωτικές ενέργειες που, κατά την άποψή τους, υπονόμευαν τις αμερικανικές διπλωματικές πρωτοβουλίες. Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ κατάφερε να επιβάλει το ειρηνευτικό του σχέδιο, πείθοντας τον Νετανιάχου να το αποδεχθεί και παράλληλα εξασφαλίζοντας τη συνεργασία αραβικών κρατών, τα οποία άσκησαν καθοριστική επιρροή στη Χαμάς ώστε να επιστρέψει όλους τους ομήρους.

Το αποτέλεσμα, ωστόσο, παραμένει εύθραυστο. Το Ισραήλ και η Χαμάς εξακολουθούν να διαφωνούν σε πολλές πτυχές του σχεδίου των είκοσι σημείων του Τραμπ, ενώ το Ισραήλ ετοιμάζεται για νέες βουλευτικές εκλογές το 2026. Αναλυτές εκτιμούν ότι ο Νετανιάχου, σε μια πολιτική συγκυρία όπου ο δεξιός συνασπισμός του βρίσκεται σε κρίσιμη ισορροπία, ενδέχεται να αλλάξει στάση, μεταβαίνοντας από τη συνεργασία στην αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ για λόγους πολιτικής επιβίωσης. Ο Νίμροντ Γκόρεν, πρόεδρος του ισραηλινού think tank Mitvim, υπογράμμισε ότι «εισερχόμαστε σε μια πολιτική χρονιά όπου όλα υπαγορεύονται από τις ανάγκες της προεκλογικής εκστρατείας, και η στάση του Νετανιάχου μπορεί να αλλάξει ριζικά».

Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ, σύμφωνα με αναλυτές, αφήνει πολλά ζητήματα ανοιχτά. Η ασάφεια των όρων αποτέλεσε ίσως το κλειδί για την υπογραφή της συμφωνίας, καθώς επέτρεψε στις δύο πλευρές να διατηρήσουν διαφορετικές ερμηνείες. Ωστόσο, αυτή η ίδια ασάφεια δημιουργεί τον κίνδυνο σοβαρών τριβών κατά την εφαρμογή της. Ένα από τα πλέον επίμαχα σημεία είναι ο πλήρης αφοπλισμός της Χαμάς και ο αποκλεισμός της από κάθε μορφή συμμετοχής στη μελλοντική διακυβέρνηση της Γάζας — ζήτημα για το οποίο η οργάνωση έχει αποφύγει να δεσμευτεί δημόσια.

Ο Τζο Άλτερμαν, πρώην αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και αναλυτής του Center for Strategic and International Studies, προειδοποιεί ότι «είναι δύσκολο να θυμηθούμε διεθνή συμφωνία που να άφηνε τόσα πολλά ζητήματα να λυθούν αργότερα». Παρά τους κινδύνους, η Ουάσιγκτον θεωρεί πως ο Τραμπ ενίσχυσε την επιρροή του στον Νετανιάχου χάρη στη φιλοϊσραηλινή στάση του σε άλλα κομβικά ζητήματα, όπως η αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ και των Υψιπέδων του Γκολάν ως ισραηλινού εδάφους κατά την πρώτη του θητεία. «Ο Τραμπ δεν επιδιώκει ισορροπία. Στέκεται ξεκάθαρα στο πλευρό του Ισραήλ και αυτό του δίνει τη δύναμη να το κατευθύνει όπου θέλει», δήλωσε ανώτερος Αμερικανός αξιωματούχος.

Παρά ταύτα, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει καταγράψει και αποτυχίες. Τον περασμένο Ιούλιο, το Ισραήλ εξαπέλυσε βομβαρδισμό στο συριακό υπουργείο Άμυνας στη Δαμασκό, αγνοώντας τις εκκλήσεις της Ουάσιγκτον για αυτοσυγκράτηση. Παράλληλα, ο Τραμπ προσέφερε πολιτική κάλυψη στον Νετανιάχου ακόμη και όταν αυξάνονταν οι διεθνείς αντιδράσεις για την ανθρωπιστική κρίση στη Γάζα. Το τελευταίο διάστημα, ωστόσο, φαίνεται να αλλάζει τακτική. Πίεσε τον Νετανιάχου να ζητήσει συγγνώμη από τον εμίρη του Κατάρ έπειτα από ισραηλινά πλήγματα που είχαν στόχο διαπραγματευτές της Χαμάς στη Ντόχα και τελικά τον ανάγκασε να συνυπογράψει το ειρηνευτικό σχέδιο παρά τις αρχικές του επιφυλάξεις.

Αναλυτές εκτιμούν ότι ο Τραμπ διατηρεί σήμερα σημαντικό μοχλό πίεσης στο Ισραήλ, καθώς είναι εξαιρετικά δημοφιλής στην ισραηλινή κοινή γνώμη. «Ο Τραμπ είναι πιο δημοφιλής στο Ισραήλ απ’ ό,τι ο Νετανιάχου», σημείωσε ο Άλτερμαν. «Αυτό του δίνει τη δυνατότητα να καθορίσει το πολιτικό μέλλον του Ισραηλινού πρωθυπουργού – είτε στηρίζοντάς τον είτε υπονομεύοντάς τον».

Το πολιτικό μέλλον, ωστόσο, παραμένει αβέβαιο. Οι επερχόμενες εκλογές θα μπορούσαν να ανατρέψουν τις ισορροπίες, καθώς οι ακροδεξιοί εταίροι του Νετανιάχου, όπως οι Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ και Μπεζαλέλ Σμότριτς, απειλούν να αποσύρουν τη στήριξή τους αν θεωρήσουν ότι ο πρωθυπουργός υποχωρεί απέναντι στη Χαμάς. Η δεξιά πτέρυγα του συνασπισμού απαιτεί την πλήρη εξουδετέρωση της παλαιστινιακής οργάνωσης και απορρίπτει κάθε συμφωνία που δεν προβλέπει την παράδοσή της. «Δεν θα δεχθούμε καμία μερική νίκη», δήλωσε χαρακτηριστικά ο βουλευτής του Θρησκευτικού Σιωνισμού Σίμχα Ρόθμαν.

Πρόσθετη πηγή εντάσεων αποτελεί η πρόβλεψη του σχεδίου για πιθανή δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, όρος που θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολος για την ισραηλινή κοινωνία, ειδικά μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023. Ο πρώην Αμερικανός πρέσβης στο Ισραήλ Νταν Σαπίρο προειδοποίησε ότι ενδεχόμενη απόρριψη του όρου αυτού από την ισραηλινή πλευρά θα μπορούσε να αποδυναμώσει τη βούληση των αραβικών χωρών να πιέσουν τη Χαμάς για τήρηση της συμφωνίας.

Η ειρήνη που επιδιώκει ο Τραμπ στη Μέση Ανατολή μοιάζει περισσότερο με λεπτό νήμα που ισορροπεί ανάμεσα στη διπλωματία και την πολιτική επιβίωση. Η επιτυχία ή η αποτυχία του σχεδίου του δεν θα εξαρτηθεί μόνο από τις υπογραφές στο χαρτί, αλλά από το κατά πόσο μπορεί να συγκρατήσει δυνάμεις που παραδοσιακά λειτουργούν με τη λογική του πολέμου.