Η σχέση ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Μπενιαμίν Νετανιάχου υπήρξε κάποτε ένας από τους πιο ισχυρούς πολιτικούς άξονες της διεθνούς σκηνής.
Ο Αμερικανός πρόεδρος προσέφερε σχεδόν άνευ όρων στήριξη στον Ισραηλινό πρωθυπουργό: από την αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ, μέχρι την αποχώρηση από τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν. Όμως σήμερα, σε ένα νέο γεωπολιτικό περιβάλλον και ενόψει ενδεχόμενης επιστροφής του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, το σκηνικό έχει αλλάξει ριζικά.
Ο Τραμπ δείχνει να ακολουθεί πλέον τη δική του διαδρομή στη Μέση Ανατολή — όχι απαραίτητα σε συντονισμό με το Τελ Αβίβ, αλλά βάσει προσωπικών στρατηγικών, γεωοικονομικών υπολογισμών και φιλοδοξιών που υπερβαίνουν τον παλιό δεσμό.
Παρά τη σκληρή ρητορική εναντίον της Χαμάς και τη φραστική στήριξη στο Ισραήλ, ο Τραμπ επιμένει στην άμεση ανάγκη για κατάπαυση του πυρός. Όχι από φιλειρηνική ευαισθησία, αλλά από στρατηγική πρόθεση: η ειρήνη στη Γάζα είναι βασικός κρίκος στην αλυσίδα ανασύνταξης της επιρροής του στην περιοχή — και ίσως το διαβατήριο για ένα μελλοντικό Νόμπελ Ειρήνης.
Ο Νετανιάχου, από την άλλη, αντιμετωπίζει τη λογική της εκεχειρίας ως υπαρξιακή απειλή. Η επιβίωσή του —πολιτική και στρατιωτική— περνά μέσα από μια πειστική «νίκη» έναντι της Χαμάς. Κάθε άλλη εξέλιξη μπορεί να ερμηνευθεί ως οπισθοχώρηση, και σε μια χώρα όπου η δημόσια ασφάλεια είναι πυλώνας της εθνικής ταυτότητας, κάτι τέτοιο ισοδυναμεί με πολιτική αυτοχειρία.
Η απελευθέρωση του Αμερικανοϊσραηλινού ομήρου Ίνταν Αλεξάντερ μέσω διαμεσολάβησης του Κατάρ και χωρίς την ενεργή συμμετοχή του Ισραήλ αποτέλεσε ένα διπλωματικό ράπισμα. Ο Τραμπ, με χειρουργική ακρίβεια, κατέγραψε τη νίκη. Ο Νετανιάχου, αντίθετα, πληροφορήθηκε την εξέλιξη από τις ειδήσεις. Το όνομά του δεν ακούστηκε καν στην επίσημη δήλωση του Αμερικανού προέδρου.
Η πραγματική ρήξη, όμως, δεν είναι προσωπική, αλλά στρατηγική — και λέγεται Ιράν. Ο Τραμπ, σε μια αιφνιδιαστική πολιτική στροφή, φαίνεται να επανεκκινεί τις διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη, επιδιώκοντας συμφωνία για τον περιορισμένο, ειρηνικό εμπλουτισμό ουρανίου. Η ανακοίνωση ότι η συμφωνία είναι «πολύ κοντά» οδήγησε άμεσα σε πτώση των τιμών του πετρελαίου, αναδεικνύοντας το γεωοικονομικό της βάρος.
Για τον Νετανιάχου, που είχε πείσει τον ίδιο τον Τραμπ να αποσύρει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του 2015, αυτή η εξέλιξη ισοδυναμεί με διπλωματική ήττα. Το Ισραήλ θεωρεί πως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για να πληγεί αποφασιστικά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ιδίως μετά τις πιέσεις που δέχονται οι ιρανικές παραστρατιωτικές οργανώσεις σε Λίβανο, Ιράκ και Υεμένη. Αντί για στρατιωτική ενίσχυση, όμως, βλέπει τον πρώην σύμμαχο να στρέφεται στον διάλογο.
Η απόφαση Τραμπ να αναστείλει την εκστρατεία των ΗΠΑ κατά των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα, μετά από προσωρινή εκεχειρία, ενίσχυσε την ανησυχία στο Τελ Αβίβ. Οι Χούθι συνέχισαν τις επιθέσεις με πυραύλους προς το Ισραήλ, χωρίς καμία ουσιαστική αμερικανική απάντηση.
Το νέο μέτωπο της Μέσης Ανατολής χωρίς το Ισραήλ στο κέντρο
Την ίδια ώρα, ο Τραμπ φαίνεται να επανατοποθετεί τις ΗΠΑ στην περιοχή μέσω άλλων δυνάμεων. Το Ριάντ, η Ντόχα και το Άμπου Ντάμπι γίνονται οι νέοι βασικοί συνομιλητές. Εκεί βρίσκονται οι πόροι, οι γεωστρατηγικές επενδύσεις και —κυρίως— οι εν δυνάμει εγγυήσεις για την επιτυχία ενός «νέου κύματος» των Συμφωνιών του Αβραάμ.
Όμως, οι Άραβες εταίροι θέτουν έναν όρο: καμία νέα συμφωνία χωρίς ειρήνη στη Γάζα. Και ο Νετανιάχου δεν δείχνει διατεθειμένος να την προσφέρει. Το αποτέλεσμα; Ο Τραμπ, βλέποντας τη διπλωματική του ατζέντα να ναρκοθετείται από τον πρώην φίλο του, αναζητά εναλλακτικές. Και ο Ταγίπ Ερντογάν καραδοκεί.
Η κατάσταση επιδεινώνεται από το εσωτερικό πολιτικό τοπίο του Ισραήλ. Ο Νετανιάχου είναι πολιτικά αποδυναμωμένος, αντιμέτωπος με κατηγορίες διαφθοράς και εξαρτώμενος από ακροδεξιές συμμαχίες. Η απώλεια της αμερικανικής κάλυψης τον καθιστά ευάλωτο — τόσο εντός της Κνεσέτ όσο και στην ισραηλινή κοινωνία, όπου σημαντικά τμήματα της κοινής γνώμης τον εγκαταλείπουν.
Η ισραηλινή κυβέρνηση αποφεύγει τη ρητορική κλιμάκωση απέναντι στις ΗΠΑ. Προτιμά τη σιωπή, ενώ το διπλωματικό παιχνίδι παίζεται στο παρασκήνιο, με πρωταγωνιστή πλέον το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και όχι την Ιερουσαλήμ.
Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: πόσο θα αντέξει αυτή η εύθραυστη ισορροπία; Ο Τραμπ δεν είναι απλώς ένας πολιτικός. Είναι μια πολιτική περφόρμανς, ένας άνθρωπος που λειτουργεί με όρους προσωπικού αφηγήματος. Η επιστροφή του στην προεδρία δεν θα είναι αναπαραγωγή της πρώτης του θητείας. Θα είναι μια προσπάθεια υστεροφημίας, ένα πρότζεκτ που αποσκοπεί να τον καταγράψει στην Ιστορία όχι μόνο ως “America First” αλλά και ως ειρηνοποιό.
Αν η Γάζα συνεχίσει να καίγεται και ο Νετανιάχου επιμένει στην αδιαλλαξία, δεν αποκλείεται ο Τραμπ να τον εγκαταλείψει οριστικά. Η ειρήνη —ή, έστω, η εικόνα της— είναι το νέο νόμισμα. Και ο Ντόναλντ Τραμπ σκοπεύει να το ξοδέψει εκεί όπου αποδίδει πολιτικά και γεωστρατηγικά μερίσματα.
Ο Νετανιάχου το γνωρίζει. Και αυτό είναι που τον φοβίζει περισσότερο.