14 Αυγούστου 2005, στην καρδιά των καλοκαιρινών διακοπών και το παλαιό αεροδρόμιο Λάρνακας σφύζει από ζωή. Ταξιδιώτες κάθε ηλικίας ετοιμάζονται να αναχωρήσουν για λίγες στιγμές ξεγνοιασιάς και ξεκούρασης. Ανάμεσα τους και 115 επιβάτες, οι οποίοι επιβιβάζονται στο Αεροσκάφος τύπου Boeing 737-400 της εταιρείας Helios Airways, που θα εκτελούσε την πτήση HCY 522, τους οποίους ανέμενε με χαμόγελο το εξαμελές πλήρωμα. Τελικός προορισμός του αεροσκάφους η Πράγα, με ενδιάμεσο σταθμό την Αθήνα. Στις 09:07 το αεροσκάφος απογειώνεται από τη Λάρνακα. Ωστόσο δεν έμελλε να προσγειωθεί ποτέ, οδηγώντας 121 ανθρώπους στο θάνατο.
Δεκαεννέα χρόνια μετά, ο πόνος αβάστακτος, τα ερωτήματα αμέτρητα και η μνήμη όσων έμειναν πίσω ταξιδεύει νοερά στους ανθρώπους τους. Το μαύρο πρωινό της 14ης Αυγούστου του 2005, ο ήλιος για 121 ανθρώπους και τις οικογένειες τους έδυσε για πάντα. Όσα χρόνια και να περάσουν, η αεροπορική τραγωδία της ‘Ηλιος θα αποτελεί ανοικτή πληγή για την κυπριακή κοινωνία.
Το αεροπλάνο απογειώθηκε κανονικά από το αεροδρόμιο Λάρνακας. Λίγα λεπτά μετά, ο 59χρονος, Γερμανός Κυβερνήτης, Γιούργκεν Μέρτεν, που είχε για συγκυβερνήτη τον Χαράλαμπο Χαραλάμπους, 49 ετών, επικοινωνεί με την επιμελητεία πτήσεων της εταιρίας και αναφέρει πως, έχει ανάψει η προειδοποιητική ένδειξη διαμόρφωσης απογείωσης. Αναφέρει, επίσης, πως υπάρχει πρόβλημα με το σύστημα ψύξης συσκευών του μοιραίου αεροσκάφους.
Η επικοινωνία διαρκεί περίπου οκτώ λεπτά και στη συνέχεια διακόπτεται απότομα. Ήδη στο αεροσκάφος, που βρίσκεται σε ύψος 28.900 χιλιάδων ποδών, έχουν πέσει οι μάσκες οξυγόνου. Το οξυγόνο τόσο στην καμπίνα επιβατών όσο και στο πιλοτήριο μειώνεται δραματικά, με αποτέλεσμα τόσο οι επιβάτες όσο και το πλήρωμα να χάσουν τις αισθήσεις τους. Όλοι πλην ενός, του Ανδρέα Προδρόμου, ήταν λιπόθυμοι.
Το μοιραίο Boeing εισέρχεται στο FIR Αθηνών στις 10:37, έχει οριζοντιωθεί και κατευθύνεται προς το Ελευθέριος Βενιζέλος, καθώς η πλοήγηση του γίνεται μέσω του αυτόματου πιλότου. Ο πύργος ελέγχου του αεροδρομίου κάνει αγωνιώδεις προσπάθειες να επικοινωνήσει με τους κυβερνήτες, χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Άμεσα ενεργοποιήθηκε η προβλεπόμενη διαδικασία, με δυο F16 να απογειώνονται για να προσεγγίσουν το αεροσκάφος, το οποίο κάνει κύκλους πάνω από την Αθήνα.
Στις 11:18 τα δυο μαχητικά προσεγγίζουν το αεροπλάνο. Πλησιάζοντας προς το πιλοτήριο διαπίστωσαν ότι ο συγκυβερνήτης του αεροσκάφους ήταν αναίσθητος, ο κυβερνήτης δεν ήταν στην θέση του και είχε ενεργοποιηθεί το σύστημα παροχής οξυγόνου με μάσκες. Το αεροπλάνο μέχρι εκείνη την στιγμή πετούσε με τον αυτόματο πιλότο.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ:Η Πρόεδρος της Βουλής τίμησε τη μνήμη των θυμάτων της «Ήλιος»
Το αεροπλάνο συνεχίζει να πετάει ακυβέρνητο. Στις 11:41 οι πιλότοι των μαχητικών είδαν ένα πρόσωπο να μπαίνει στο πιλοτήριο και να προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο του αεροπλάνου. Ήταν ο αεροσυνοδός με πτυχίο πιλότου Ανδρέας Προδρόμου.
Το αεροσκάφος συνεχίζει την πορεία του, όμως τα καύσιμα τελειώνουν. Στις 11:50, σταματά ο αριστερός κινητήρας. Δέκα λεπτά μετά σταματά και ο δεξιός κινητήρας. Ο χρόνος σταματά. Το ρολόι παγώνει στις 12:05, το αεροπλάνο συντρίβεται σε βουνοκορφή στο Γραμματικό. Η περιγραφή από τον πιλότο του F16, θα συγκλονίζει όσα χρόνια και αν περάσουν.
Οι ηρωικές προσπάθειες του Προδρόμου και η μοιραία αλλαγή
Ο Ανδρέας Προδρόμου, ο 25χρονος αεροσυνοδός της μοιραίας πτήσης, ήταν το πρόσωπο που προσπάθησε με όση δύναμη είχε να σώσει τις 121 ψυχές που βρίσκονταν μέσα στο μοιραίο Boeing, καθώς δεν είχε λιποθυμήσει, επειδή λάμβανε οξυγόνο από μια φορητή φιάλη.
Ο Πρόδρομου, όταν ήδη είχαν πλησιάσει τα δυο μαχητικά, μπήκε στο πιλοτήριο, έβαλε τα ακουστικά, προσπαθώντας να επικοινωνήσει με τον πύργο ελέγχου. «Mayday, Mayday, Mayday…», καμία ανταπόκριση, προσπαθεί να πάρει τον έλεγχο του αεροσκάφους βγάζοντας τον αυτόματο πιλότο.
Σε απόσταση λίγων μέτρων βρίσκεται το ένα εκ των δυο μαχητικών, ο πιλότος κάνει νεύμα στον Προδρόμου για να τον ακολουθήσει στο αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο Προδρόμου, ανταποκρίνεται στο νεύμα, ωστόσο, δείχνει προς τα κάτω. Λίγα λεπτά αργότερα το αεροσκάφος συντρίβεται, παρασύροντας μαζί του στον θάνατο 121 άτομα.
Η τραγωδία θα μπορούσε να ήταν ακόμη μεγαλύτερη αν το αεροσκάφος έπεφτε σε κατοικημένη περιοχή ή αν προσέκρουσε ανεξέλεγκτα στο αεροδρόμιο, όμως ο Ανδρέας Προδρόμου ήταν εκεί και πολλοί εκτιμούν ότι ο 25χρονος έσωσε εκατοντάδες ανθρώπους που εκείνη την στιγμή βρίσκονταν στο έδαφος.
Όπως έγινε γνωστό μετά την τραγωδία, ο Ανδρέας Προδρόμου ειδοποιήθηκε την τελευταία στιγμή να ταξιδέψει, καθώς ένα άλλο πρόσωπο δεν μπορούσε.
Θρήνος και οδύνη
Η είδηση της συντριβής παγώνει Κύπρο και Ελλάδα. Στο αεροδρόμιο Λάρνακας εκτυλίσσονται σκηνές αρχαίας τραγωδίας. Συγγενείς των επιβατών στη μοιραία πτήση ζητούν απεγνωσμένα να μάθουν νέα. Με ένα τηλέφωνο στο χέρι προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τους δικούς τους ανθρώπους, αλλά σιωπή. Τα δυσάρεστα νέα μαθαίνονται γρήγορα. Τουλάχιστον δέκα οικογένειες ξεκληρίστηκαν, ενώ πολλά παιδιά έμειναν ορφανά, τόσο από μητέρα όσο και από πατέρα. Μεταξύ των νεκρών περιλαμβάνονταν 22 ανήλικα παιδιά. Οι 103 από τους επιβάτες ήταν Κύπριοι, 12 Ελλαδίτες, ενώ υπήρχαν και επιβάτες αρμενικής καταγωγής. Νεκροί ήταν επίσης ο Γερμανός κυβερνήτης του αεροσκάφους και τα υπόλοιπα πέντε μέλη του πληρώματος, όλοι τους Ε/κ. Η Κύπρος για ακόμα ένα καλοκαίρι βυθίζεται στο πένθος.
Το πόρισμα και οι ευθύνες
Οι συγγενείς των θυμάτων ζητούν επιτακτικά απαντήσεις. Δεκατέσσερις μήνες μετά την συντριβή, εκδίδεται το πόρισμα της Ελληνικής Επιτροπής Διερεύνησης Αεροπορικών Δυστυχημάτων. Σε αυτό αναφέρεται πως βασική αιτία της πτώσης ήταν ο ανθρώπινος παράγοντας. Εξακριβώθηκε ότι, κατά τον προγραμματισμένο έλεγχο πριν από την πτήση, ο διακόπτης συμπίεσης του αεροσκάφους παρέμεινε στη χειροκίνητη ρύθμιση. Εκεί τοποθετήθηκε λίγες μέρες προηγουμένως, κατά την επιστροφή του αεροσκάφους από άλλη πτήση. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, όσο το αεροπλάνο ανέβαινε ύψος, να μειώνονται τα επίπεδα του οξυγόνου στο εσωτερικό του.
Τα συστήματα ελέγχου του αεροσκάφους εντόπισαν το πρόβλημα και στο πιλοτήριο ήχησε ο συναγερμός. Οι πιλότοι, ωστόσο, τον αγνόησαν, καθώς ο συναγερμός ήταν ίδιος με αυτόν που ακούγεται και σε άλλες περιπτώσεις που θεωρούνται ακίνδυνες. Οι κυβερνήτες, λόγω της έλλειψης οξυγόνου, υπέστησαν υποξία και έχασαν τις αισθήσεις τους και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσαν να χειριστούν το αεροσκάφος.
Επίσης, στο πόρισμα επιρρίπτονται ευθύνες στην «Ήλιος» για ελλείψεις στην οργάνωση και στη νοοτροπία της ασφάλειας πτήσεων και στη Ρυθμιστική Αρχή της Κύπρου για αδυναμία εκτέλεσης των υποχρεώσεών της στην επίβλεψη της ασφάλειας πτήσεων.
Τον Ιανουάριο του 2007 ολοκληρώθηκε και το πόρισμα Καλλή, ο οποίος διορίστηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο για να εξετάσει και να αναζητήσει ευθύνες. Το πόρισμα απέδιδε ποινικές ευθύνες σε συνολικά 12 πρόσωπα, εκ των οποίων οι επτά ήταν στελέχη του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας της Κύπρου. Καταλογίζονταν επίσης ευθύνες στην «Ήλιος» και τους χειριστές του μοιραίου Boeing.
Από τα 12 πρόσωπα που εισηγείτο στο πόρισμα του ο Παναγιώτης Καλλής, τελικά το 2009 οδηγήθηκαν σε δίκη τέσσερα φυσικά πρόσωπα και ένα νομικό. Δύο χρόνια μετά την έναρξη της δίκης, το Κακουργιοδικείου αποφάνθηκε ότι οι πέντε κατηγορούμενοι (ο Εκτελεστικός Πρόεδρος της «Ήλιος» Ανδρέας Δράκος, η εταιρεία A Jet Aviation, πρώην «Ήλιος», ο Διευθύνων Σύμβουλος της «Ήλιος» Δημήτρης Πανταζής, ο Διευθυντής Πτητικών Γιώργος Κικκίδης και ο Βούλγαρος αρχιπιλότος της εταιρείας Γιάνκο Στοϊμένοφ) ήταν αθώοι λόγω μη στοιχειοθέτησης των κατηγοριών. Η δίκη ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2011.
Παράλληλα, ήταν σε εξέλιξη και δικαστική διαδικασία στην Ελλάδα, με κατηγορούμενος τους Δημήτρη Πανταζή, Γιώργο Κικκίδη, Γιάνκο Στοιμένοβ και Άλαν Ίργουιν, όλοι στελέχη της εταιρίας «Ήλιος». Το Πρωτοδικείο Αθηνών έκρινε ένοχους τους τέσσερις, χωρίς ελαφρυντικά, για τη συντριβή του αεροσκάφους. Μετά από διάφορες νομικές διαδικασίες, το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων επέβαλε δεκαετείς ποινές φυλάκισης, εξαγοράσιμες έναντι 80.000 ευρώ εκάστη, σε τρεις από τους τέσσερις κατηγορουμένους. Αθωώθηκε ο μηχανικός Αλαν Ίργουιν, που είχε ελέγξει το αεροσκάφος την ημέρα της μοιραίας πτήσης και είχε κριθεί ένοχος πρωτόδικα. Η καταδικαστική απόφαση της Ελλάδας, θεωρείται τελεσίδικη πλέον και από την κυπριακή Δικαιοσύνη.
Πάντως, παρά τις αποφάσεις των Δικαστηρίων, η κυπριακή κοινωνία νιώθει ότι επί της ουσίας δεν αποδόθηκε Δικαιοσύνη για την αεροπορική τραγωδία που πάγωσε Κύπρο και Ελλάδα.
Στην μνήμη των 121 ανθρώπων που χάθηκαν στο αεροπορικό δυστύχημα γράφτηκε και ένα τραγούδι: