Πλησιάζοντας προς την τρίτη επέτειο από τη ρωσική εισβολή, η κατάσταση στο Ουκρανικό έχει ξεκαθαρίσει σε μεγάλο βαθμό. Μπορεί ο πόλεμος να μην έχει τελειώσει, αλλά η ζυγαριά έχει γείρει. Καθημερινά, ο ρωσικός στρατός καταλαμβάνει χωριά, κωμοπόλεις και πόλεις, κυρίως στο Ντονμπάς, όπου εστιάζει τις προσπάθειές του. Είναι πλέον κοινό μυστικό ότι οι ουκρανικές αμυντικές γραμμές είναι υπό κατάρρευση.
Κάτι παρεμφερές συμβαίνει και στην περιοχή του Κουρσκ. Οι Ουκρανοί μετά βίας διατηρούν τον έλεγχο της μισής από την έκταση που είχαν καταλάβει τον περασμένο Αύγουστο. H υπόλοιπη έχει περιέλθει στους Ρώσους, οι οποίοι διεξάγουν επιθετικές επιχειρήσεις. Σ’ αυτή την κατάσταση βρίσκει το Ουκρανικό η εκλογή Τραμπ. Ακόμα, όμως, πολλοί στη Δύση υποβαθμίζουν τις στρατιωτικές επιτυχίες της Μόσχας, επικαλούμενοι το γεγονός ότι η ρωσική προέλαση είναι αργή και το ουκρανικό έδαφος που έχει περιέλθει υπό ρωσικό έλεγχο είναι περιορισμένο. Τέτοιου είδους επιχειρήματα, όμως, μαρτυρούν άγνοια της φύσης του πολέμου που διεξάγεται στην ανατολική Ουκρανία. Πρόκειται για κατ’ εξοχήν πόλεμο φθοράς του αντιπάλου κι όχι πόλεμο για κατάκτηση εδαφών.
Από το 2014, όταν με το πραξικόπημα στο Μαϊντάν στην εξουσία ανήλθαν οι αντιρωσικές δυνάμεις υπό τον πρόεδρο Ποροσένκο, στην ανατολική Ουκρανία και ειδικά στο Ντονμπάς, δημιουργήθηκαν πανίσχυρες αμυντικές γραμμές, που εκμεταλλεύτηκαν και τα πολλά ορυχεία που υπάρχουν εκεί. Αυτές τις αμυντικές γραμμές ξηλώνει σταδιακά –τελευταία με επιταχυνόμενο ρυθμό– ο ρωσικός στρατός τους τελευταίους 20 μήνες. Κάποια οχυρά στο Ντονμπάς παραμένουν ακόμα υπό ουκρανικό έλεγχο, αλλά όλα δείχνουν ότι το Κίεβο δεν έχει τις δυνάμεις να αντισταθεί για πολύ χρόνο στις ρωσικές επιθέσεις.
Αξίζει να σημειωθεί η διαφοροποίηση με την πάροδο του χρόνου της κυρίαρχης δυτικής αφήγησης για τον πόλεμο της Ουκρανίας. Ειδικά μετά τις ουκρανικές νίκες στις περιοχές του Χάρκοβου και της Χερσώνας, η Δύση –με λίγες εξαιρέσεις– μιλούσε για την επικείμενη ουκρανική νίκη!
Ακόμα κι όταν το καλοκαίρι του 2023 η περιβόητη ουκρανική αντεπίθεση στο νότιο μέτωπο απέτυχε με τεράστιες απώλειες, πολιτικοί, ακαδημαϊκοί και κατεστημένα ΜΜΕ συνέχισαν το ίδιο τροπάρι, ενώ ήταν ακόμα και νωρίτερα σαφές (από την κατάληψη του Μπαχμούτ) ότι η ζυγαριά είχε αρχίσει να γέρνει υπέρ των Ρώσων. Όποιος, μάλιστα, τολμούσε να διαφωνήσει με το κυρίαρχο αφήγημα, αντιμετωπιζόταν σαν “ρωσόφιλος”!
Κατέρρευσαν τα δυτικά αφηγήματα
Όσο ο πόλεμος ήταν αμφίρροπος με εκατέρωθεν απώλειες και χωρίς σημαντικές ρωσικές νίκες, οι δυτικές ελίτ θεωρούσαν ότι προκαλούσε φθορά στη Ρωσία, χωρίς να θυσιάζεται ούτε ένας δυτικός στρατιώτη, απλώς παρέχοντας όπλα, πυρομαχικά και χρήμα στο Κίεβο.
Όταν, όμως, οι ουκρανικές δυνάμεις άρχισαν να κάμπτονται και να υποχωρούν, στις Δύση άρχισαν να κυκλοφορούν δεύτερες σκέψεις. Το πιο λογικό θα ήταν να πιέσουν τον Ζελένσκι να ζητήσει διαπραγματεύσεις, πριν η κατάσταση για την Ουκρανία επιδεινωθεί περαιτέρω. Αμερικανοί και Ευρωπαίοι, όμως, είχαν πλέον εμπλακεί πολύ και κυρίως είχαν εκτεθεί στη δημόσια σφαίρα.
Για να αποσπάσουν τη συναίνεση της δυτικής κοινής γνώμης στην αντιρωσική πολιτική τους, οι δυτικές ελίτ (με ελάχιστες εξαιρέσεις) εξίσωσαν τον Πούτιν με τον Χίτλερ και βάφτισαν τη διπλωματία “κατευνασμό”. Με τον τρόπο αυτό, όμως, έκοψαν οι ίδιοι τις γέφυρες των διαπραγματεύσεων, όπως φάνηκε κι όταν τορπίλισαν τη ρωσο-ουκρανική συμφωνία της Κωνσταντινούπολης την άνοιξη του 2022. Αυτό που έλεγαν σ’ όλους τους τόνους ήταν ότι με τον “Πούτιν-Χίτλερ” δεν διαπραγματεύεσαι, αλλά πολεμάς, μέχρι να την τελική πτώση του. Μόνο που δεν πολεμούσαν οι ίδιοι, αλλά οι Ουκρανοί. Δεδομένου, μάλιστα, ότι είχε αρχίσει να καθίσταται σαφές πως το Κίεβο (παρά την αμέριστη υποστήριξη από τη Δύση) δεν μπορούσε να κερδίσει τον πόλεμο, το δυτικό δόγμα-αφήγημα πρακτικά μεταφραζόταν: “να πολεμήσουμε μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό”!
Ο αρχικός ισχυρισμός των δυτικών ελίτ ότι το μπαράζ των κυρώσεων θα οδηγούσε σε μερικές εβδομάδες τη ρωσική οικονομία σε κατάρρευση και το καθεστώς Πούτιν σε αποσταθεροποίηση, διαψεύσθηκε παταγωδώς. Εξίσου διαψεύσθηκε και ο ισχυρισμός τους ότι επίκειται η ήττα της Ρωσίας στα μέτωπα. Σε μία προσπάθεια, λοιπόν, να αρνηθεί τα γεγονότα, ο επικοινωνιακός μηχανισμός της Συλλογικής Δύσης κυκλοφόρησε το εξής διπλό αφήγημα:
- Πρώτον ότι η σημαντική άνοδος της ρωσικής οικονομίας είναι πρόσκαιρη κι ότι σύντομα θα αντιμετωπίσει σοβαρά προβλήματα.
- Δεύτερον ότι οι Ρώσοι έχουν πολλαπλάσιες απώλειες στις μάχες από τους Ουκρανούς, γεγονός που θα τους υποχρεώσει να αναδιπλωθούν, εάν η Δύση τροφοδοτούσε το Κίεβο με ακόμα περισσότερα όπλα για να συνεχίσει τον πόλεμο. Κατά το αφήγημά τους, η ειρήνη θα έλθει μέσα από την κλιμάκωση του πολέμου!
Στη δυτική δημόσια σφαίρα όποιος αμφισβητούσε αυτό το αφήγημα ήταν “φιλορώσος”. Με άλλα λόγια, δεν άφησαν κανένα χώρο για κριτική στις επιλογές της Δύσης, καταργώντας στην πράξη θεμελιώδη αξία της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Κατά το ίδιο αφήγημα, άλλωστε, όλα άρχισαν τον Φεβρουάριο 2022. Το πραξικόπημα του 2014 και οι συμφωνίες του Μινσκ αφαιρέθηκαν από την εικόνα, όπως και η επέκταση του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, παρά τη δέσμευση που είχαν αναλάβει οι δυτικοί ηγέτες προς τον Γκορμπατσώφ.
Το ρωσικό δίλημμα στο Ουκρανικό
Η ρωσική εισβολή, λοιπόν, ερμηνεύτηκε αποκλειστικά με βάση το “αυτοκρατορικό σύνδρομο” και άλλα ψυχολογικά χαρακτηριστικά του Πούτιν κι όχι ως στρατιωτική αντίδραση της Μόσχας σε κινήσεις του ΝΑΤΟ που απειλούν την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας. Η θέση αυτή δεν είναι μόνο δική μου. Την έχουν προβάλει και αρκετοί Αμερικανοί με θητεία στον τομέα της εθνικής ασφάλειας, όπως π.χ. ο πρώην διευθυντής του τομέα της CIA για τη Ρωσία, George Beebe.
Ας σημειωθεί ότι ο νυν αρχηγός της CIA είχε προειδοποιήσει την Ουάσινγκτον όταν ήταν πρεσβευτής στη Μόσχα ότι «η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ είναι η πιο φωτεινή από όλες τις κόκκινες γραμμές για τη ρωσική ελίτ (όχι μόνο τον Πούτιν)… Σε περισσότερα από δυόμισι χρόνια συνομιλιών με βασικούς Ρώσους παίκτες, από τους φανατικούς ενοίκους του Κρεμλίνου έως τους οξύτερους φιλελεύθερους επικριτές του Πούτιν, δεν έχω βρει ακόμη κανέναν που να βλέπει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ ως οτιδήποτε άλλο εκτός από άμεση πρόκληση για τα ρωσικά συμφέροντα».
Η πολιτική των ΗΠΑ εξωθούσε τη Ρωσία ή να υποταχθεί ή να απαντήσει στρατιωτικά. Το ότι επρόκειτο για μία συνειδητή πολιτική, αποδεικνύεται από την περιβόητη έκθεση της RAND Corporation του 2019, η οποία είχε εισηγηθεί αυτή την πολιτική. Η RAND δεν είναι ένα οποιοδήποτε think tank, είναι ο εγκέφαλος του αμερικανικού βαθέως κράτους. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτή η απόδειξη.
Τον Μάρτιο 2022, ο πρώην Επιτελάρχης του Λευκού Οίκου, υπουργός Άμυνας και αρχηγός της CIA Λέον Πάνετα είχε δηλώσει: «Εμπλεκόμαστε σε έναν πόλεμο αντιπροσώπων με τη Ρωσία, είτε το λέμε είτε όχι…». Ο σημερινός υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν ήταν ειλικρινής, περιγράφοντας την αμερικανική επιδίωξη στην Ουκρανία: «Θέλουμε να δούμε τη Ρωσία αποδυναμωμένη…». Ο ίδιος ο Ζελένσκι δήλωσε τον Μάρτιο 2022: «Υπάρχουν στη Δύση αυτοί που δεν έχουν πρόβλημα με ένα μακροχρόνιο πόλεμο, επειδή αυτός θα εξουθενώσει τη Ρωσία, παρότι σημαίνει και τον θάνατο της Ουκρανίας…».
Η πραγματικότητα δεν αλλάζει
Είναι κοινός τόπος ότι στις δυτικές πρωτεύουσες οραματίζονταν την ανατροπή του καθεστώτος Πούτιν, μέσω της μεγάλης φθοράς που θα προκαλούσε ο πόλεμος. Ο ίδιος ο πρόεδρος Μπάιντεν το είπε, αν και λίγο αργότερα το ανασκεύασε: «Αυτός ο άνθρωπος (ο Πούτιν) δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία». Ο εκπρόσωπος του Βρετανού πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον δήλωσε ότι «τα μέτρα που λαμβάνουμε αποσκοπούν στην ανατροπή του καθεστώτος Πούτιν». Υπάρχει σειρά ολόκληρη από παρεμφερείς δηλώσεις, αλλά δεν έχει νόημα να τις παραθέσουμε.
Όπως προανέφερα, όμως, τα γεγονότα διέψευσαν αυτό τον σχεδιασμό. Παρά τη μεγάλη και πολυσχιδή υποστήριξη από το ΝΑΤΟ, το Κίεβο, όχι μόνο δεν μπορεί να νικήσει στρατιωτικά τη Μόσχα, αλλά κινδυνεύει με κατάρρευση. Επειδή αυτό έχει πλέον καταστεί εξόφθαλμο οι δυτικές ελίτ κυκλοφορούν νέα αφηγήματα για να μεταμορφώσουν και τη δική τους πολιτική ήττα σε νίκη: Το πρώτο αφήγημα είναι ότι εμπόδισαν τη Ρωσία να καταλάβει όλη την Ουκρανία. Το δεύτερο πάει ακόμα παραπέρα, ότι εμπόδισαν τη Ρωσία να ανασυστήσει τη Σοβιετική Ένωση και να εισβάλει στην ανατολική Ευρώπη! Το τρίτο είναι ότι αποδυνάμωσαν τη Ρωσία και τον στρατό της.
Όποιο αφήγημα, όμως, κι αν υιοθετήσουν οι δυτικές ελίτ η πραγματικότητα δεν αλλάζει. Προφανώς, η Ρωσία έχει σοβαρές απώλειες σε στρατιώτες και υλικό, αλλά έχει ανασυγκροτήσει την οικονομία της, έχει καταστήσει τον στρατό της πολύ πιο αξιόμαχο και επειδή κερδίζει τον πόλεμο ενισχύει ποιοτικά τη θέση της στο διεθνές σύστημα, όπως έδειξε για μία ακόμα φορά η πρόσφατη σύνοδος των BRICS+. Και είναι ακριβώς η συνειδητοποίηση αυτού του γεγονότος που υποχρέωσε ολοένα και περισσότερους να ξεχάσουν τις πολεμικές κορώνες που είχαν υιοθετήσει το προηγούμενο διάστημα και να στραφούν δειλά προς τον δρόμο των διαπραγματεύσεων, αλλά και πάλι με μη ρεαλιστικούς όρους.
Ήρθε, όμως, η σαρωτική εκλογική νίκη του Τραμπ και η τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Πούτιν να πετάξει όλα αυτά στο περιθώριο, τοποθετώντας το Ουκρανικό σε νέα διπλωματική πίστα. Το που θα οδηγήσει η προσπάθειά του να σταματήσει τον πόλεμο θα το δούμε όταν θα βρεθεί στον Λευκό Οίκο. Μέχρι τότε θα έχουμε προπαρασκευαστική τηλεφωνική διπλωματία…
του Σταύρου Λυγερού