Αρχικά, η καγκελάριος Ανγκέλα Μέρκελ, στο τελευταίο βιβλίο της, το οποίο κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» με τίτλο «Ελευθερία», κάνει μία ιδιαίτερη και αρκετά αμφιλεγόμενη αναφορά στην ελληνική εξωτερική πολιτική και τη διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος. Η αναφορά αυτή, αν και φαινομενικά αθώα, πέρασε απαρατήρητη από τα μέσα ενημέρωσης και την πολιτική σκηνή, προκαλώντας ωστόσο σημαντικές συζητήσεις σε διπλωματικούς κύκλους.

Στο κεφάλαιο του βιβλίου που αφορά το προσφυγικό, η Μέρκελ αναφέρεται στην κοινή επιχείρηση των πολεμικών ναυτικών της Γερμανίας, της Τουρκίας και της Ελλάδας στο Αιγαίο, επισημαίνοντας την «ικανοποίησή» της για την εν λόγω συνεργασία. Ωστόσο, η καγκελάριος, με υποδόριο τρόπο, αναφέρει ότι οι δύο χώρες (Ελλάδα και Τουρκία) δεν συμφωνούν για την κυριότητα των νησιών του Αιγαίου, αφήνοντας έτσι να εννοηθεί ότι υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» στην περιοχή. Η αναφορά αυτή προκαλεί προβληματισμό, καθώς η Μέρκελ αναγνωρίζει την ύπαρξη διαφορών μεταξύ των δύο χωρών, χωρίς να παίρνει σαφή θέση υπέρ της Ελλάδας, η οποία είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ακριβής φράση της Μέρκελ στο βιβλίο της είναι η εξής: «Το γερμανικό πολεμικό ναυτικό συμμετείχε σε αυτή την αποστολή. Αξιοσημείωτο ήταν το γεγονός ότι η Τουρκία και η Ελλάδα συμμετείχαν από κοινού, παρά το γεγονός ότι υπήρχε ασυμφωνία μεταξύ των δύο χωρών σχετικά με το ποια νησιά του Αιγαίου ανήκουν σε ποια από αυτές». Αυτή η φράση προκάλεσε αντιδράσεις στην ελληνική κοινότητα της Γερμανίας, η οποία ζήτησε από το γραφείο της καγκελαρίου να αφαιρεθεί αυτή η αναφορά από την ελληνική έκδοση του βιβλίου, κάτι που τελικά απορρίφθηκε.

Η στάση της Μέρκελ στο ζήτημα αυτό, αν και φαινομενικά αμερόληπτη, φαίνεται να υποδηλώνει μια «ποντιακή» αποστασιοποίηση από τη σύγκρουση για τις γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο, ενώ ταυτόχρονα επαναφέρει το ζήτημα της κυριαρχίας των ελληνικών νησιών και βραχονησίδων. Αυτό το ζήτημα έχει μεγάλη γεωπολιτική σημασία, καθώς σχετίζεται άμεσα με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων στην περιοχή, ιδίως της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).

Η Τουρκία αμφισβητεί την ένταξη των βραχονησίδων στο Αιγαίο στα θαλάσσια πάρκα και απορρίπτει τους χάρτες που έχει καταρτίσει το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών υπό την ηγεσία του Γιώργου Γεραπετρίτη. Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα έχει επιχειρήσει να περιορίσει τα δικαιώματα των βραχονησίδων, προσπαθώντας να περιορίσει τις οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή μέσω ειδικών χωροταξικών σχεδίων για τον τουρισμό. Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας έχει δεσμευτεί για την απόσυρση αυτής της διάταξης, αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει κάποια αξιοσημείωτη πρόοδος.

Ο παρασκηνιακός διάλογος για τα Θαλάσσια Πάρκα

Ένα άλλο στοιχείο που ενισχύει τις ανησυχίες είναι η συνυπογραφή των θαλάσσιων πάρκων στις Κυκλάδες, η οποία επιτεύχθηκε μέσω παρασκηνιακού διαλόγου μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας. Αυτή η διαδικασία ήταν, σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες, η κύρια αιτία που οδήγησε στην παραίτηση του πρέσβη Ρούσου Κούνδουρου από τη θέση του διευθυντή πολιτικών υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών. Η αποχώρηση του Κούνδουρου αποκαλύπτει τις εντάσεις και τις αντιφάσεις στο εσωτερικό του ελληνικού υπουργείου, καθώς και την αντίδραση σε διάφορες πτυχές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.

Η γερμανική πολιτική και η στρατηγική για το Αιγαίο

Η αναφορά της Μέρκελ και οι επικρίσεις της προς τον πρώην πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, καθώς και οι αιχμές του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για τις ελληνικές επιλογές, υποδηλώνουν μια ενιαία πολιτική προσέγγιση της Γερμανίας για την περιοχή. Αυτή η στρατηγική εντάσσεται σε μια ευρύτερη γερμανική εξωτερική πολιτική, που επηρεάζει όχι μόνο τις σχέσεις με την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και τη διαχείριση των ενεργειακών πόρων στην περιοχή και την εξόρυξη υδρογονανθράκων.

Το 2020, η Γερμανία προσπάθησε να μεσολαβήσει για την επίλυση των διαφορών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, φτάνοντας μάλιστα κοντά σε συμφωνία. Ωστόσο, η υπογραφή της συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, υπό την πρωτοβουλία του Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια, ανέτρεψε αυτές τις προσπάθειες και ουσιαστικά «τίναξε στον αέρα» τη γερμανική μεσολάβηση, με αποτέλεσμα την ένταση στις ελληνογερμανικές σχέσεις.

Η Γερμανία, σε αυτήν τη συγκυρία, έχει μια στρατηγική που βλέπει την Ελλάδα ως ενιαίο γεωπολιτικό χώρο. Για το λόγο αυτό, τα άτομα που εμπλέκονται στις ελληνοτουρκικές και ελληνογερμανικές σχέσεις καλούνται να υπηρετούν αυτήν την ενιαία αντίληψη. Αυτό ισχύει τόσο για τα μέλη της ελληνικής κυβέρνησης και της διπλωματικής ιεραρχίας όσο και για άλλους σημαντικούς παράγοντες στην ΕΕ, όπως οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, που είναι υπεύθυνοι για τη χρηματοδότηση ενεργειακών έργων, όπως οι ανεμογεννήτριες στην περιοχή.

Η διάσκεψη των χωρών της Μεσογείου και το πολιτικό παρασκήνιο

Το παρασκήνιο που ξεκινά από τις Βρυξέλλες και φτάνει στο Αιγαίο, περνώντας μέσω των Τεμπών και της Αθήνας, είναι άκρως ενδιαφέρον και ενδεχομένως να εξηγήσει μία σειρά πολιτικών εξελίξεων, συμπεριλαμβανομένων των οργισμένων παραιτήσεων διπλωματών και της διαγραφής του Αντώνη Σαμαρά από τη Νέα Δημοκρατία.

Αυτό το πολιτικό παρασκήνιο αφορά μια σειρά από ζητήματα που έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και αναταράξεις στην ελληνική πολιτική σκηνή. Ένα από τα πιο καυτά θέματα ήταν η συνέντευξη του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά στο «Βήμα», όπου έθεσε δύο σημαντικά ζητήματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική και τις σχέσεις της Ελλάδας με τη Γερμανία και την Τουρκία. Συγκεκριμένα, ζήτησε την απομάκρυνση του υπουργού Εξωτερικών, ο οποίος είχε προκαλέσει αντιδράσεις με την υπερβολική του προσέγγιση προς την Τουρκία, καθώς και την αναφορά στους «χαριεντισμούς» του πρωθυπουργού με ηγέτες γειτονικών χωρών στη Βουδαπέστη. Όπως αποκάλυψε ο ίδιος ο υπουργός Εξωτερικών, οι συναντήσεις αυτές αποτελούν μέρος της προετοιμασίας για μια μεγάλη διάσκεψη των χωρών της Μεσογείου, με στόχο τον διαμοιρασμό του ορυκτού πλούτου της περιοχής, κατόπιν της απαίτησης του Τούρκου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, και άλλων τρίτων δυνάμεων.

Η Ευρώπη, και ειδικότερα οι μεγαλύτερες οικονομίες της, έχει έντονη ανάγκη από ενέργεια, γεγονός που καθιστά τη Μεσόγειο έναν στρατηγικό στόχο για την εξεύρεση και εκμετάλλευση φυσικών πόρων. Αυτό το ενεργειακό ενδιαφέρον, μαζί με άλλες πολιτικές εξελίξεις, εξηγεί εν μέρει και την ενόχληση κάποιων κύκλων του Βερολίνου για την αυστηρή κριτική που άσκησε ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής κατά της Γερμανίας για το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων. Αυτές οι ενέργειες φαίνεται να είναι ένας από τους λόγους που κάποιοι, ανεξαρτήτως της δικαιολογημένης ή αδικαιολόγητης στάσης τους, δεν επιθυμούν την εκλογή του Καραμανλή στην Προεδρία της Δημοκρατίας.

Το μπάζωμα των Τεμπών και η πολιτική ευθύνη

Σε έναν από τους τελευταίους ανασχηματισμούς, ο πρωθυπουργός αποφάσισε να αφήσει εκτός κυβερνητικού σχήματος τον αναπληρωτή υπουργό Επενδύσεων, Γιάννη Τσακίρη, ο οποίος φέρεται να υπέγραψε την εκταμίευση ποσού 642.862,80€ για επενδύσεις που αφορούσαν το «μπάζωμα» των Τεμπών, μετά την τραγωδία με τις αμαξοστοιχίες. Όπως έχει αποκαλυφθεί, ο Τσακίρης υπέγραψε την πληρωμή των εργολάβων για την αποκατάσταση της περιοχής, η οποία περιλάμβανε την εναπόθεση των συντριμμιών από το σιδηροδρομικό δυστύχημα. Η ενέργεια αυτή έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, καθώς ο υπουργός φέρει νομική ποινική ευθύνη για την εκταμίευση αυτών των κονδυλίων, κάτι που ενδέχεται να σχετίζεται με έρευνες της δικαιοσύνης.

Αξιοσημείωτο είναι ότι, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Εστία» (4 Μαρτίου 2024), η κυβέρνηση αποφάσισε να μεταβιβάσει την αρμοδιότητα υπογραφής για το μπάζωμα από τον Γιάννη Τσακίρη στον αναπληρωτή υπουργό Οικονομίας, Νίκο Παπαθανάση. Ο Παπαθανάσης, με τη νέα του απόφαση, προχώρησε σε μια αλλαγή του σκεπτικού που είχε επικαλεστεί αρχικά ο Τσακίρης, δηλώνοντας ότι οι δαπάνες έγιναν κατόπιν εντολών της πολιτικής προστασίας της Περιφέρειας Λάρισας, ενώ εξαφανίστηκε η φράση που ανέφερε ότι «δόθηκαν εντολές» από την κυβέρνηση. Αυτή η αλλαγή αποσκοπούσε στη διαγραφή της πολιτικής ευθύνης του Τσακίρη για το μπάζωμα και πιθανότατα για να αποσοβηθούν νομικές συνέπειες για τους υπουργούς που εμπλέκονται.

Οι δικογραφίες για κακοδιαχείριση του ΕΣΠΑ

Η κατάσταση γύρω από τον Τσακίρη περιπλέκεται περαιτέρω από την πληροφορία ότι η Ευρωπαία Εισαγγελέας Διαφθοράς, Κοβέσι, έχει διαβιβάσει στον πρόεδρο της Βουλής, Κώστα Τασούλα, 11 δικογραφίες για κακοδιαχείριση του ΕΣΠΑ, στις οποίες φέρεται να εμπλέκεται το όνομα του Τσακίρη. Οι δικογραφίες αυτές, που αφορούν διάφορα έργα και προγράμματα, φαίνεται να είναι σε εκκρεμότητα και δεν έχουν φτάσει καν στην ολομέλεια του Κοινοβουλίου.

Ο Τσακίρης, μετά την απομάκρυνσή του από την κυβέρνηση το καλοκαίρι του 2023, βρέθηκε εκτεθειμένος σε νομικές διαδικασίες ως απλός ιδιώτης, καθώς δεν απολαμβάνει πλέον τις προστασίες του νόμου περί ευθύνης υπουργών. Παρ’ όλα αυτά, η κυβέρνηση φρόντισε να του εξασφαλίσει νομική κάλυψη, προτείνοντας τον για τη θέση του αντιπροέδρου στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Η θέση αυτή θεωρείται ως μια «χρυσή ευκαιρία» για τον Τσακίρη να αποκτήσει νομική ασυλία, καθώς η ΕΤΕπ είναι οργανισμός της ΕΕ και οι αντιπρόεδροι της συνήθως απολαμβάνουν ειδική νομική προστασία.

Τελικά, ο Τσακίρης διορίστηκε στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων τον Μάιο του 2024, γεγονός που ενδεχομένως να συνδέεται με την επιθυμία της κυβέρνησης να τον προστατεύσει νομικά και να τον «θωρακίσει» από τις συνέπειες των πολιτικών και νομικών εξελίξεων που τον αφορούν.

Εκτός κούρσας κορυφαίος Έλληνας αξιωματούχος

Η πορεία προς την ανάληψη της θέσης του αντιπροέδρου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) κινδύνευσε να τιναχτεί στον αέρα, όταν για τη θέση αυτή εξέφρασε το ενδιαφέρον του ένας κορυφαίος Έλληνας αξιωματούχος με πολυετή θητεία σε υψηλές θέσεις διεθνών οργανισμών και κυβερνητικών αξιωμάτων, από το 2010 έως το 2019. Ο αξιωματούχος αυτός, που φέρει ένα συγκεκριμένο πατριωτικό ιδεολογικό προφίλ, έστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό, εκφράζοντας το ενδιαφέρον του για τη θέση, βασιζόμενος στο πλούσιο διεθνές βιογραφικό του. Παράλληλα, υπήρξε και η συστατική επιστολή του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, η οποία στάλθηκε στον πρωθυπουργό υπέρ του υποψηφίου αυτού. Ωστόσο, τόσο η επιστολή του Έλληνα αξιωματούχου όσο και η σύσταση του κ. Γιούνκερ αγνοήθηκαν και “πετάχτηκαν στον κάλαθο των αχρήστων”. Οι επανειλημμένες κλήσεις του κ. Γιούνκερ για συζήτηση με τον πρωθυπουργό παρέμειναν αναπάντητες.

Έτσι, φτάσαμε στον Απρίλιο του 2024, όταν ο υπουργός Οικονομίας, Κωστής Χατζηδάκης, απάντησε στον Έλληνα αξιωματούχο μέσω email, ενημερώνοντάς τον ότι η κυβέρνηση είχε ήδη καταλήξει στην επιλογή της για τη θέση του αντιπροέδρου της ΕΤΕπ. Η Ισπανίδα Πρόεδρος της ΕΤΕπ, κ. Νάντια Καλβίνιο, η οποία είναι πολιτική φίλη της Προέδρου της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, θα εισηγείτο το πρόσωπο αυτό στο ECOFIN, το οποίο θα αποφάσιζε με βάση την εισήγηση της.

Αμείλικτα ερωτήματα προς την Πρόεδρο της ΕΤΕπ, κ. Καλβίνιο

Παρά την απομάκρυνση του Έλληνα αξιωματούχου από την κούρσα, ο διορισμός του Γιάννη Τσακίρη στη θέση του αντιπροέδρου της ΕΤΕπ και η εξασφάλιση της ποινικής ασυλίας του για την υπόθεση των Τεμπών δεν ήταν μια εύκολη διαδικασία. Κυκλοφορούν πολλά παρασκήνια γύρω από την υπόθεση, και εμείς, θέλοντας να θέσουμε κάποιες κρίσιμες ερωτήσεις, απευθύνουμε τα εξής στον κ. Καλβίνιο, Πρόεδρο της ΕΤΕπ:

1. Μετείχαν στην επιτροπή αξιολόγησης για τη θέση του αντιπροέδρου οι κ.κ. Ντανιέλ Νουί και Πατ Κοξ;
2. Εξεδόθη αρνητική αξιολόγηση για τον κ. Τσακίρη από την επιτροπή, υπό τη μορφή βέτο;
3. Είχαν εγερθεί ζητήματα ηθικής τάξης από τους κ.κ. Νουί και Κοξ για τον κ. Τσακίρη; Αν ναι, ποια ήταν αυτά τα ζητήματα; Σχετίζονται με το προφίλ των εταιρειών στις οποίες είχε ή έχει μετοχικό ενδιαφέρον; Υπήρχαν σχέσεις με εταιρείες ενέργειας στην Ελλάδα, και αν ναι, ποιες ήταν αυτές; Τι γνώριζε η κ. Νουί για το μετοχικό κεφάλαιο αυτών των εταιρειών;
4. Απειλήθηκε κάποιος από τα μέλη της επιτροπής με παραίτηση λόγω της αγνόησης της συμβουλευτικής γνωμοδότησης από την κ. Καλβίνιο;
5. Αν υπήρχαν ζητήματα ηθικής τάξης, ενημέρωσε η κ. Καλβίνιο τα κράτη μέλη του ECOFIN πριν λάβουν την απόφαση για τον νέο αντιπρόεδρο;

Αυτά τα ερωτήματα ανακύπτουν στο πλαίσιο της διαφάνειας της διαδικασίας και της πιθανής εμπλοκής ηθικών ζητημάτων στην επιλογή του κ. Τσακίρη. Αν και τέτοιου είδους ζητήματα ηθικής τάξης για τις τοποθετήσεις αξιωματούχων δεν είναι σπάνια στους διαδρόμους των Βρυξελλών και άλλων ευρωπαϊκών πόλεων, η περίπτωση αυτή έχει μια ιδιαίτερη σημασία, δεδομένων των πολιτικών και οικονομικών σχέσεων που περιβάλλουν τον διορισμό του κ. Τσακίρη.

Η συνεκμετάλλευση του Αιγαίου και οι ενδιαφέρουσες συμπτώσεις

Η τοποθέτηση του κ. Τσακίρη στην ΕΤΕπ, πέρα από την ασυλία που εξασφαλίζεται για την υπόθεση των Τεμπών, συνοδεύεται από μια ενδιαφέρουσα συγκυρία. Η ΕΤΕπ έχει σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση έργων στον τομέα της ενέργειας, ιδιαίτερα όσον αφορά τις ανεμογεννήτριες. Στην πρόσφατη συνέντευξή του, ο κ. Τσακίρης δήλωσε ότι η ΕΤΕπ χρηματοδοτεί έργα στον τομέα της “ενέργειας και του κλίματος”, μια δήλωση που αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, δεδομένων των σχεδίων για αιολική ενέργεια στο Αιγαίο.

Ταυτόχρονα, το Υπουργείο Εξωτερικών βρισκόταν σε αναταραχή λόγω της παραίτησης του πρέσβη Ρούσου Κούνδουρου, ο οποίος αποχώρησε διαφωνώντας με την τοποθέτηση θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο, τα οποία, σύμφωνα με τα σχέδια, θα εξελιχθούν σε περιοχές για καταφύγια θαλασσοπούλιων και ενδέχεται να περιλαμβάνουν και την εγκατάσταση ανεμογεννητριών. Η Τουρκία φέρεται να ενδιαφέρεται να συνεργαστεί με την Ελλάδα σε αυτά τα έργα μέσω ελληνοτουρκικών κοινοπραξιών εταιρειών ενέργειας.

Η εφημερίδα “Εστία” αποκάλυψε μια φερόμενη φράση του κ. Κούνδουρου, σύμφωνα με την οποία «δεν θα χαρίσουμε το μισό Αιγαίο για να δώσετε έργα ανεμογεννητριών σε δικούς σας ανθρώπους». Η παραίτησή του ήρθε μια μέρα πριν από την εκδίωξη του Αντώνη Σαμαρά από τη Νέα Δημοκρατία, μετά από τις επικρίσεις του προς τον υπουργό Εξωτερικών και την κυβερνητική πολιτική για τη διαχείριση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Η διαγραφή του κριτηρίου της «υπηρέτησης του Εθνικού Συμφέροντος»

Η αποκάλυψη της “Εστίας” για τη διαγραφή του κριτηρίου της «υπηρέτησης του εθνικού συμφέροντος» από το νομοσχέδιο για την αξιολόγηση των υπαλλήλων του Υπουργείου Εξωτερικών, έφερε στην επιφάνεια τις έντονες αντιδράσεις της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση δικαιολογήθηκε, λέγοντας ότι το κριτήριο του εθνικού συμφέροντος θεωρείται αυτονόητο και δεν χρειαζόταν να αναφέρεται στο νομοσχέδιο. Ωστόσο, με την αλλαγή αυτή, το νομοσχέδιο προέβλεπε ότι οι υπάλληλοι του Υπουργείου Εξωτερικών θα καλούνταν να υπηρετούν την κυβερνητική πολιτική, χωρίς να φέρουν νομική ευθύνη αν αυτή δεν ταυτίζεται με το εθνικό συμφέρον.

Η αλλαγή αυτή καταδεικνύει τη στροφή της κυβέρνησης, η οποία φαίνεται να επιδιώκει να ελαχιστοποιήσει τις νομικές ευθύνες των διπλωματών, ιδιαίτερα μετά την παραίτηση του κ. Κούνδουρου. Είναι προφανές ότι αυτή η ρύθμιση έχει στόχο να αποτρέψει περαιτέρω παραιτήσεις και να ελαχιστοποιήσει τις αντιδράσεις εντός του Υπουργείου Εξωτερικών.

Για την ιστορία, όταν τρεις βουλευτές της Νέας Δημοκρατίας ενημερώθηκαν για την αλλαγή αυτή, φέρεται να ψιθύρισαν: «Κάτι τέτοια κάνουμε και μας κυνηγάει ο κόσμος».

primenews.press