Η Ινδία, μια ανερχόμενη γεωπολιτική δύναμη, προκαλεί ενδιαφέρον με τη στρατηγική της στάση, διατηρώντας πολύπλοκες και φαινομενικά αντικρουόμενες σχέσεις. Μέλος της συμμαχίας Quad με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Αυστραλία, η Ινδία συμμετέχει επίσης στους BRICS μαζί με τη Ρωσία και την Κίνα, δύο μεγάλους ανταγωνιστές της Αμερικής. Η χώρα διατηρεί ισχυρές συνεργασίες με τη Ρωσία στον τομέα των όπλων, με το Ιράν στον τομέα της ενέργειας και με το Ισραήλ για την αμυντική τεχνολογία. Ερωτηματικά εγείρονται ως προς το αν μπορεί να συνεχίσει να διαχειρίζεται αυτές τις αντικρουόμενες σχέσεις και τι συμφέρει καλύτερα τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά της.
Δόγμα στρατηγικής αυτονομίας: Ιστορικό και σύνδεση
Για να κατανοήσουμε τη στρατηγική στάση της Ινδίας, πρέπει να ανατρέξουμε στο δόγμα της στρατηγικής αυτονομίας, το οποίο έχει τις ρίζες του στην ιστορία και την ταυτότητά της ως ανεξάρτητου κράτους.
Μετά την ανεξαρτησία και η πολιτική της μη ευθυγράμμισης
Αφού απέκτησε την ανεξαρτησία το 1947, η Ινδία υπό τον πρωθυπουργό Τζαουαχαρλάλ Νεχρού υιοθέτησε την πολιτική της «μη ευθυγράμμισης». Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η Ινδία απέφυγε την ευθυγράμμιση με το δυτικό μπλοκ των ΗΠΑ ή τη Σοβιετική Ένωση, επικεντρωμένη στην προστασία των εθνικών της συμφερόντων και της ανεξαρτησίας της.
Κλίση προς τη Σοβιετική Ένωση
Παρά την επίσημη μη ευθυγράμμιση, η Ινδία έδειξε προτίμηση προς τη Σοβιετική Ένωση, κυρίως μετά τη συμφωνία ειρήνης του 1971 με τη Μόσχα. Οι στρατηγικές ανάγκες, σε συνδυασμό με την ευθυγράμμιση των ΗΠΑ με το Πακιστάν και την Κίνα, οδήγησαν την Ινδία σε στενότερες σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση.
Προσαρμογές μετά τον Ψυχρό Πόλεμο
Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις του 1991 ώθησαν την Ινδία να ανοίξει την οικονομία της και να έρθει πιο κοντά στη Δύση, διατηρώντας παράλληλα ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία. Το δόγμα της στρατηγικής αυτονομίας παραμένει κεντρικό στην εξωτερική πολιτική της Ινδίας.
Γεωπολιτικές σχέσεις και προκλήσεις
Η στρατηγική της Ινδίας είναι συνυφασμένη με τις κεντρικές γεωπολιτικές της σχέσεις και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.
Ηνωμένες Πολιτείες και Quad: Το Quad—Ινδία, Ηνωμένες Πολιτείες, Ιαπωνία και Αυστραλία—θεωρείται ως αντίβαρο στην αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στον Ινδο-Ειρηνικό. Η Ινδία επωφελείται από την τεχνολογική, στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη των ΗΠΑ, με κοινές ναυτικές ασκήσεις και σημαντικές αμυντικές συμφωνίες, όπως η COMCASA και η BECA. Το 2023, οι ΗΠΑ έγιναν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ινδίας, με το διμερές εμπόριο να αγγίζει τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια και εμπορικό πλεόνασμα άνω των 26 δισ. Η ενίσχυση αυτών των σχέσεων βοηθά την Ινδία να ισχυροποιήσει τη θέση της στον Ινδο-Ειρηνικό και να αντιμετωπίσει τη δυναμική της Κίνας.
Ισραήλ: Η συνεργασία Ινδίας-Ισραήλ εστιάζει στην αμυντική τεχνολογία, την κυβερνοασφάλεια και τη γεωργία. Η Ινδία έχει προμηθευτεί στρατιωτικό υλικό αξίας 2,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων τα τελευταία δέκα χρόνια, περιλαμβάνοντας drones και συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας.
BRICS: Στο πλαίσιο των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική), η Ινδία αναδεικνύεται ως σημαντικός παίκτης μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών. Ωστόσο, η ηγεμονία της Κίνας περιορίζει την ελευθερία κινήσεων της Ινδίας, ιδίως λόγω των εντάσεων στα σύνορα με την Κίνα.
Ρωσία: Η Ρωσία παραμένει ο μεγαλύτερος προμηθευτής αμυντικού υλικού στην Ινδία. Παρά τις αμερικανικές κυρώσεις, η Ινδία συνεχίζει να προμηθεύεται ρωσικά όπλα, όπως το πυραυλικό σύστημα S-400. Η συμφωνία της Ινδίας με τη Ρωσία για προμήθεια 500.000 βαρελιών πετρελαίου καθημερινά για 10 χρόνια, αξίας 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δείχνει την εξάρτηση της Ινδίας από τη ρωσική ενέργεια, παρά τις κυρώσεις της Δύσης.
Ιράν: Η Ινδία διατηρεί στρατηγικές σχέσεις με το Ιράν, επικεντρωμένες στην ενεργειακή ασφάλεια και την πρόσβαση στην Κεντρική Ασία, με το έργο του λιμανιού Chabahar να αποτελεί κομβικό σημείο για την παρακάμπτηση του Πακιστάν. Παρά τις αμερικανικές κυρώσεις, το διμερές εμπόριο το 2023 έφτασε τα 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, η Ινδία μείωσε τις εισαγωγές ιρανικού πετρελαίου μετά το 2019 λόγω των αμερικανικών πιέσεων.
Κίνα: Η Ινδία διατηρεί περίπλοκες σχέσεις με την Κίνα, που χαρακτηρίζονται από ανταγωνισμό και οικονομική αλληλεξάρτηση. Παρά τις αυξανόμενες εντάσεις στα σύνορα (π.χ. στο Λαντάκ) και τη στρατιωτικοποίηση των Ιμαλαΐων, το διμερές εμπόριο με την Κίνα ξεπερνά τα 100 δισ. δολάρια. Οι υδάτινοι πόροι του Θιβέτ, που ελέγχει η Κίνα, ενισχύουν τη γεωπολιτική μόχλευση της Κίνας απέναντι στην Ινδία, με τον Brahma Chellaney να επισημαίνει την απειλή από τα φράγματα και τις εκτροπές ποταμών.
Πακιστάν: Η Ινδία και το Πακιστάν διατηρούν μια τεταμένη σχέση, κυρίως λόγω της διαμάχης για το Κασμίρ και της διασυνοριακής τρομοκρατίας. Η στενή συνεργασία του Πακιστάν με την Κίνα επιτείνει τις προκλήσεις για την Ινδία.
Στρατηγική αυτονομία και μέλλον
Η στρατηγική της Ινδίας στηρίζεται στην αυτονομία και την ισχυρή διαχείριση των διεθνών σχέσεών της. Ωστόσο, όπως προειδοποιεί ο Brahma Chellaney, η Ινδία δεν μπορεί να αποφύγει τις δύσκολες επιλογές για πάντα. Η συνεχώς αυξανόμενη αυτοπεποίθηση της Κίνας θα προκαλέσει νέες δοκιμασίες για το δόγμα στρατηγικής αυτονομίας της Ινδίας.
Η ηγεσία της Ινδίας βρίσκεται ενώπιον ενός κρίσιμου ερωτήματος: Μπορεί να συνεχίσει να ισορροπεί μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων ή ήρθε η ώρα να επιλέξει πλευρά; Όπως λέει ο κύριος Μιγιάγκι στον «Καράτε Κιντ»: «Περπάτα στο δρόμο, χμ; Περπάτα στην αριστερή πλευρά, με ασφάλεια. Περπάτα δεξιά, με ασφάλεια. Περπάτα στη μέση, αργά ή γρήγορα μη στριμωχτείς». Η πορεία της Ινδίας τα επόμενα χρόνια θα κρίνει το μέλλον της και την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων.