Ο ολοκληρωτισμός δεν είναι λύση. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα μπορούν να αποδειχτούν πολύ, πολύ χειρότερα από τον ίδιο τον ιό.
Πρώτη δημοσίευση: 17/3/2020
Του Per Bylund
Υπάρχουν πολύ ενοχλητικές εκκλήσεις για γρήγορες «λύσεις», όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης του κοροναϊού.
Δεν έχουν σχέση με το πόσο μολυσματικός ή επικίνδυνος είναι ο ιός, κάτι το οποίο δεν αποτελεί ειδικότητα μου, αλλά έχει να κάνει με την τυπική και επικίνδυνη αντίληψη της υποτιθέμενης «αποτελεσματικότητας» της ιεραρχίας και, επομένως, της αποτελεσματικότητας του κοινωνικού ελέγχου μέσω ολοκληρωτικής εξουσίας και δικτατορικών καθεστώτων.
Για να το πούμε απλά, υποτίθεται ότι η Κίνα «χειρίστηκε σωστά» την κατάσταση, και μπόρεσε να κάνει κάτι ενεργώντας γρήγορα και βίαια, και, συνεπώς, οι ελεύθερες κοινωνίες είναι ευάλωτες σε κινδύνους και θεμελιωδώς εύθραυστες. Αυτό είναι εσφαλμένο. Αυτή η εσφαλμένη αντίληψη απορρέει από μια κοινότυπη αλλά θεμελιωδώς εσφαλμένη θεώρηση όσον αφορά την κοινωνική οργάνωση (όπως οι κοινωνικές σχέσεις, οι αγορές, κλπ.). Και, παραδόξως, αυτό προωθείται από ανθρώπους που θα έπρεπε σίγουρα να γνωρίζουν καλύτερα, συμπεριλαμβανομένων εμβληματικών επενδυτών και επιχειρηματιών στη Silicon Valley.
Υπάρχει μια μικρή δόση αλήθειας στο επιχείρημα ότι μια κεντρική εξουσία μπορεί να δράσει γρηγορότερα (δηλαδή βίαια και χωρίς σεβασμό στα άτομα ή σε ομάδες ανθρώπων), αλλά βασίζεται σε ανυπόστατες υποθέσεις. Για να είναι αλήθεια κάτι τέτοιο, απαιτείται από το καθεστώς, από όσους βρίσκονται στην εξουσία, να έχουν τις σωστές πληροφορίες ώστε να ενεργούν προς το συμφέρον της κοινωνίας. Κάτι τέτοιο δεν είναι απλώς μια ακραία υπόθεση αλλά, στην πραγματικότητα, είναι αναληθές.
Δεν θα κάνω υποθέσεις για το αν αυτοί οι ισχυρισμοί προέρχεται από το μύθο ότι ένας βασιλιάς αποτελεί πεφωτισμένο δεσπότη, ίσως και απεσταλμένο από τον θεό, που έλεγαν στον κόσμο επί αιώνες όσοι επωφελούνταν από αυτά τα ψέματα. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι, αν και η ιεραρχία μπορεί πράγματι να ενεργήσει γρήγορα, πάντοτε ενεργεί έχοντας εσφαλμένες πληροφορίες. Και, υπό την οπτική της κοινωνίας γενικότερα, ενεργεί με τους λανθασμένους στόχους, θέτοντας τη βούληση της ηγεσίας πάνω από αυτή των ανθρώπων εν γένει. Σε μια ιεραρχία ελέγχου όπως αυτή της Κίνας, οι ακριβείς πληροφορίες δεν κυκλοφορούν ελεύθερα και σίγουρα όχι προς την κορυφή όπου βρίσκονται οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων.
Το ίδιο πράγμα ισχύει, αν και με λιγότερες ανάλογες πιέσεις, σε οποιαδήποτε κυβερνητική (και εταιρική) γραφειοκρατία.
Ούτε και συγκεντρώνονται και συμπυκνώνονται σωστά οι διάσπαρτες πληροφορίες από επιμέρους τόπους. Κανένας, σε τέτοιου είδους ιεραρχίες, δεν έχει κίνητρο να κάνει το «σωστό», ειδικά για τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους. Το κίνητρο τους είναι να προσέχουν τα νώτα τους. Όπως σε όλες τις γραφειοκρατίες και ιδιαίτερα στις πολιτικές, η πρώτη προτεραιότητα είναι να αποφύγουν την ευθύνη για κάτι που πάει στραβά. Σκύψτε το κεφάλι και ακολουθήστε τους κανόνες. Βεβαιωθείτε ότι τα υψηλότερα κλιμάκια της ιεραρχίας είναι ικανοποιημένα σε κάθε επίπεδο και διατηρείστε τα υποκείμενα θέματα υπό έλεγχο. Εάν δεν το κάνετε, εσείς είστε που θα θυσιαστείτε αν κάτι πάει στραβά.
Εκείνοι που ζητούν ταχείες «λύσεις», επιδεικνύοντας τις μαζικές καραντίνες εκατομμυρίων ανθρώπων στην Κίνα ως «επιτυχημένη συνταγή» για την ανάσχεση της μετάδοσης του ιού, πρέπει να πιστεύουν είτε ότι η ιεραρχία μεταδίδει αποτελεσματικά τις σωστές πληροφορίες και φιλτράρει άσχετα δεδομένα (κάτι που είναι απλά αδύνατο) ή ότι οι πληροφορίες δεν έχουν σημασία (η τρομακτική άποψη πως «πρέπει να κάνουμε κάτι, οτιδήποτε» η οποία θα είναι πιο θανατηφόρος από τον ίδιο τον ιό).
Είναι αλήθεια, όπως υποστηρίζει ο Danielle Pletka, ότι το μόνο που κάνουν οι δικτατορίες, είναι να καταστήσουν τις πανδημίες χειρότερες. Η ταχεία, βίαιη δράση βασισμένη σε λάθος πληροφορίες ή χωρίς σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και στις ατομικές ελευθερίες, είναι και μπορεί να είναι μόνο καταστροφική. Η ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα τέτοιων καθεστώτων και το ιστορικό τους, ανεξαιρέτως, είναι αποτρόπαιο.
Μπορεί να φαίνεται παράλογο, αλλά η αλήθεια είναι ότι τα αποκεντρωμένα συστήματα λήψης αποφάσεων – όπως αυτά της αγοράς – πάντοτε υπερτερούν έναντι του συγκεντρωτισμού και της εξουσίας – διότι συγκεντρώνουν και συμπυκνώνουν τις πληροφορίες πολύ πιο κατάλληλα και επειδή επιτρέπουν ενέργειες καταλληλότερες για τις κατά τόπους συνθήκες. Καταλαβαίνω ότι ο φόβος, που τροφοδοτείται από την καπηλεία του, μπορεί να οδηγήσει σε πανικό και εσφαλμένη κριτική αντίληψη. Αλλά η έκκληση για επιβολή ολοκληρωτισμού ως λύση, ανεξάρτητα από την απειλή, είναι πολύ χειρότερη από την εσφαλμένη κριτική αντίληψη.
Δεν είναι μόνο η άγνοια για το πώς λειτουργούν οι ιεραρχίες, αλλά ένας τύπος άγνοιας που έχει ιστορικά πάντα λήξει με μαζικές δολοφονίες. Εάν ακούτε για γρήγορες λύσεις, απομακρυνθείτε. Μπορεί να είναι γρήγορες αλλά όχι λύσεις. Οφείλουμε να μην ακούσουμε τους ψευδοπροφήτες και να αντισταθούμε στον πειρασμό να πιστέψουμε υποσχέσεις που δεν πρόκειται να εκπληρωθούν.
Ο συγκεντρωτισμός, ο κεντρικός σχεδιασμός, αποτελούν υποσχέσεις που πάντα προσφέρονται ως λύση, αλλά δεν έχoυν επιτύχει ποτέ. Έχουν ευνοήσει μόνο αυτούς που αναζητούν ή τους παρέχεται εξουσία, όπως οι βασιλιάδες των παλιών εποχών. Και ο κοινός τους παρονομαστής δεν ήταν να εξυπηρετήσουν αλτρουιστικά τους απλούς ανθρώπους. Όπως σε κάθε περίοδο κρίσης, η καλύτερη πορεία δράσης είναι να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας και να μην πανικοβάλλεστε.
Η έκκληση για ολοκληρωτισμό, που παρουσιάζεται από άσχετους ως γρήγορη «λύση», είναι στην καλύτερη περίπτωση ανεύθυνη. Αλλά θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύ, πολύ χειρότερη από απλή ανευθυνότητα.
***
O Per Bylund, είναι συνεργάτης του Ινστιτούτου Ludwig von Mises, Επίκουρος Καθηγητής Επιχειρηματικότητας & Ελεύθερων Επιχειρήσεων στο πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα και συνεργάτης του Ratio Institute της Στοκχόλμης.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Ludwig von Mises
eleytheriagora.