Κατά τον 20ό αιώνα, η Σουηδία αναδείχθηκε σε διεθνές υπόδειγμα κοινωνικής συνοχής και πολιτικής σταθερότητας. Η χώρα απέσπασε παγκόσμιους επαίνους για την επιτυχημένη συνύπαρξη καπιταλιστικής ανάπτυξης και κοινωνικής ισότητας, καθώς και για το ανεπτυγμένο κράτος πρόνοιας και τη διαχρονική προσήλωσή της στον διεθνή ανθρωπισμό. Στο εσωτερικό, οι Σουηδοί διαμόρφωσαν την εικόνα της χώρας τους ως μιας «ηθικής υπερδύναμης».
Ωστόσο, η σημερινή πραγματικότητα απέχει σημαντικά από αυτό το πρότυπο.
Η ανεργία κινείται γύρω στο 9%, κατατάσσοντας τη χώρα ανάμεσα στις υψηλότερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ιδιαίτερα έντονο είναι το πρόβλημα στους νέους, με την ανεργία να φτάνει σχεδόν το 25%. Παρά τα υψηλά φορολογικά βάρη — με μέσο συντελεστή φόρου εισοδήματος άνω του 40%, επιπλέον φόρους μισθοδοσίας και εθνικό ΦΠΑ 25% — οι δημόσιες υπηρεσίες εμφανίζουν σοβαρές αδυναμίες. Στο σύστημα υγείας, οι ασθενείς αναμένουν μήνες για βασικές θεραπείες, ενώ η κατάσταση της οδικής υποδομής και οι επιδόσεις των σχολείων επιδεινώνονται. Το 2022, περίπου 800.000 άτομα — σχεδόν το 8% του πληθυσμού — χαρακτηρίστηκαν ως λειτουργικά αναλφάβητοι, αριθμός που δεν έχει καταγραφεί σε τέτοια επίπεδα από τον 19ο αιώνα.
Ταυτόχρονα, η αύξηση της εγκληματικότητας προκαλεί έντονη ανησυχία.
Η Σουηδία, η οποία παλαιότερα θεωρούνταν από τις ασφαλέστερες χώρες του κόσμου, πλέον παρουσιάζει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανθρωποκτονιών με πυροβόλα όπλα στην Ευρώπη. Το 2022 καταγράφηκαν 391 περιστατικά με πυροβολισμούς και 62 θάνατοι. Η βία δεν περιορίζεται πλέον στις μεγάλες πόλεις αλλά έχει εξαπλωθεί σε μικρότερες κοινότητες, όπως στην περίπτωση της τριπλής δολοφονίας σε κουρείο στην Ουψάλα — περιοχή που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν από τις πιο ασφαλείς της χώρας.
Παράλληλα, οι επιθέσεις με εκρηκτικά έχουν καταστεί καθημερινότητα. Το 2023, η σουηδική αστυνομία κατέγραψε 149 περιστατικά, αριθμός πολύ υψηλότερος σε σχέση με το παρελθόν. Σε απάντηση, οι αρχές όρισαν πάνω από 60 περιοχές ως «ζώνες αποκλεισμού» και η κυβέρνηση εξετάζει την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων για τη διασφάλιση της δημόσιας τάξης.
Σύμφωνα με πολιτικούς και αναλυτές, η αύξηση της εγκληματικότητας σχετίζεται με τις μεταναστευτικές ροές των τελευταίων δεκαετιών. Από τη δεκαετία του 1990, η Σουηδία έχει δεχθεί περισσότερους από δύο εκατομμύρια μετανάστες, κυρίως από εμπόλεμες περιοχές όπως η Συρία, η Σομαλία και το Αφγανιστάν. Το ζήτημα της μετανάστευσης έχει μετατραπεί σε κομβικό πολιτικό θέμα, και στις εθνικές εκλογές του 2022, το αντιμεταναστευτικό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών αναδείχθηκε δεύτερη πολιτική δύναμη. Παρά τη σκληρή τους ρητορική στο μεταναστευτικό, οι πολιτικές τους διατηρούν έντονα στοιχεία του σουηδικού κράτους πρόνοιας, αποστασιοποιούμενες από τον ιδεολογικό προσανατολισμό πολιτικών μορφών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ.
Για να κατανοηθεί αυτό το φαινόμενο, είναι απαραίτητο να εξεταστεί η ιστορική εξέλιξη της σουηδικής ταυτότητας.
Από τον 16ο αιώνα, μετά την αποχώρησή της από την Ένωση του Κάλμαρ και την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού λουθηρανικού κράτους, η Σουηδία εξελίχθηκε σε περιφερειακή αυτοκρατορία τον 17ο αιώνα, κυρίως μέσω των επιτυχιών της στον Τριακονταετή Πόλεμο. Η άνοδος αυτή στηρίχθηκε σε στρατιωτική καινοτομία, αποτελεσματική κρατική διοίκηση και κοινωνικές θυσίες, όπως βαριά φορολογία, εξαναγκασμένη εργασία και στρατολόγηση. Το αίσθημα εθνικής αποστολής που αναδύθηκε τότε διατηρήθηκε ακόμη και μετά την απώλεια της αυτοκρατορίας της Βαλτικής και την παραχώρηση της Φινλανδίας το 1809.
Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η αίσθηση εθνικής αποστολής μετατοπίστηκε προς την κατεύθυνση της βιομηχανικής καινοτομίας και του καπιταλισμού. Η Σουηδία εξελίχθηκε σε μια από τις πιο βιομηχανοποιημένες χώρες της εποχής, με πρωταγωνιστές όπως ο Άλφρεντ Νόμπελ να συμβολίζουν την τεχνολογική και επιχειρηματική της πρόοδο.
Ακολούθησε η μακρά πολιτική κυριαρχία των Σοσιαλδημοκρατών, οι οποίοι κυβέρνησαν τη χώρα από το 1932 έως το 1976. Το κόμμα εφάρμοσε ένα μοντέλο κοινωνικής πολιτικής που βασίστηκε στον πραγματισμό και τη μετριοπάθεια, καθιστώντας τη Σουηδία, έως τη δεκαετία του 1970, το τρίτο πλουσιότερο κράτος παγκοσμίως.
Η δεκαετία του 1970 αποτέλεσε όμως σημείο καμπής. Το κόμμα μετακινήθηκε προς τα αριστερά, προωθώντας αυξημένη φορολογία, εθνικοποίηση υπηρεσιών υγείας και πολιτικές μεταβίβασης περιουσίας, όπως τα κεφάλαια μισθωτών. Ο ιδιωτικός τομέας υπέστη πίεση και η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνθηκε, οδηγώντας τη χώρα σε πτώση της κατά κεφαλήν παραγωγικότητας. Από τότε, το σουηδικό ΑΕΠ κατατάσσεται κοντά στην 13η θέση παγκοσμίως.
Η πτώση αυτή θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη για μια κοινωνία που έχει θεμελιώσει την εθνική της ταυτότητα σε ένα αφήγημα ανωτερότητας και παγκόσμιου παραδείγματος. Παρόλα αυτά, οι πολιτικές δυνάμεις επέμειναν στο μοντέλο του κράτους πρόνοιας, συχνά με δογματική προσήλωση. Ενδεικτικά, οι σημερινοί Σουηδοί Δημοκράτες επαναφέρουν πολιτικές θέσεις των παλαιών Σοσιαλδημοκρατών, όπως αυτές του Περ Άλμπιν Χάνσον, παρά προτάγματα της σύγχρονης διεθνούς Δεξιάς.
Η κρίση που αντιμετωπίζει σήμερα η Σουηδία δεν είναι μόνο κοινωνική ή οικονομική, αλλά ταυτόχρονα και βαθιά πολιτισμική. Ένα κράτος που για δεκαετίες λειτουργούσε ως παγκόσμιο υπόδειγμα, καλείται πλέον να συμφιλιώσει τους ιστορικούς του μύθους με τις προκλήσεις του παρόντος.
Η υπέρβαση αυτής της κρίσης δεν θα επιτευχθεί μόνο μέσω αυστηρότερων ελέγχων στα σύνορα ή μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση. Θα απαιτήσει έναν εκ βάθους επαναπροσδιορισμό της εθνικής αφήγησης και μια ειλικρινή αποτίμηση των μεταρρυθμιστικών επιλογών των τελευταίων δεκαετιών.
The post Η Σουηδία αντιμέτωπη με την κρίση της εθνικής της ταυτότητας first appeared on News Prime.