O κόσμος βρίσκεται σε διαδικασία μετασχηματισμού, όσα βιώνουμε είναι κοσμοϊστορικής σημασίας
Ο κόσμος μας βρίσκεται σήμερα σε μια διαδικασία έντονου και πολυδιάστατου μετασχηματισμού. Αυτός ο μετασχηματισμός, αν και δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητός από όλους, είναι εξαιρετικά σημαντικός και ενδέχεται να έχει μακροχρόνιες συνέπειες για τη σύγχρονη κοινωνία. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ και οι αλλαγές που αυτή συνεπάγεται, είναι ενδεικτικές ενός ευρύτερου φαινομένου στον δυτικό κόσμο.
Οι Αμερικανοί, όπως και οι πολίτες άλλων δυτικών κρατών, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι η πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση γύρω τους αλλάζει, αλλά ταυτόχρονα φαίνεται ότι υποτιμούν το μέγεθος αυτής της αλλαγής. Ο κόσμος, πράγματι, είναι στο κατώφλι μιας νέας εποχής, η οποία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την κατεύθυνση της ιστορίας.
Για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτών των αλλαγών, πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν και να αναλύσουμε τις ιστορικές συνθήκες που οδήγησαν στην ανατροπή του κομμουνιστικού μπλοκ και την ανόρθωση των Ηνωμένων Πολιτειών ως παγκόσμιας υπερδύναμης, ιδιαίτερα μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής, οι ΗΠΑ έγιναν η πρώτη πραγματικά παγκόσμια υπερδύναμη στην ιστορία, και η κυριαρχία τους φαίνεται ότι δεν αμφισβητήθηκε από κανέναν.
Η άποψη που επικράτησε εκείνη την περίοδο, την οποία διατύπωσε και ο Francis Fukuyama με τον τίτλο του βιβλίου του «Το τέλος της Ιστορίας», διαμορφώθηκε από την πεποίθηση ότι η ιστορία είχε ολοκληρώσει τον κύκλο της και ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία και η ελεύθερη αγορά είχαν κερδίσει οριστικά ως τα βέλτιστα μοντέλα πολιτικής και οικονομικής οργάνωσης. Οι δυτικές ελίτ πίστευαν ότι η εδραίωση της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης θα επέφερε μια εποχή παγκόσμιας ειρήνης και ευημερίας.
Η θεωρία του Fukuyama υπήρξε εξαιρετικά επιδραστική και καθόρισε τη στρατηγική και την πολιτική της Δύσης τις επόμενες δεκαετίες. Σύμφωνα με αυτήν, το θεμελιώδες ερώτημα της ανθρώπινης ιστορίας, «πώς να οργανωθεί καλύτερα η κοινωνία», είχε βρει την απάντησή του, και αυτή η απάντηση ήταν η φιλελεύθερη δημοκρατία και η ελεύθερη αγορά. Με αυτήν τη θεώρηση, η Συναίνεση της Ουάσιγκτον ισχυριζόταν ότι το ελεύθερο εμπόριο και οι ελεύθερες αγορές θα οδηγούσαν κάθε κοινωνία σε μια αδιάπτωτη πορεία προς τις πολιτικές ελευθερίες και την αυτοδιακυβέρνηση.
Η φιλελεύθερη δημοκρατία θα κυριαρχούσε στον κόσμο, και η δυτική κοινωνία θα ήταν το πρότυπο προς μίμηση για όλους τους υπόλοιπους λαούς. Αν και η υιοθέτηση αυτών των αξιών ήταν άνιση και καθυστερημένη σε πολλές περιοχές του κόσμου, υπήρχε η πεποίθηση ότι όλα τα κράτη θα ενσωματώνονταν τελικά στην παγκόσμια κοινότητα των φιλελεύθερων δημοκρατιών.
Ωστόσο, η εφαρμογή αυτών των αρχών της φιλελεύθερης δημοκρατίας δεν ήταν εύκολη. Αν και η προώθηση αυτών των αξιών αναγνωρίστηκε ως ένα μέσο για την επίτευξη παγκόσμιας ειρήνης και ευημερίας, υπήρχαν σημαντικές αντιστάσεις σε αυτές τις επιβολές. Στην πραγματικότητα, πολλές χώρες και πολιτισμοί δεν ήθελαν να ακολουθήσουν την πορεία που η Δύση τους πρότεινε. Η πολιτιστική, θρησκευτική και κοινωνική ποικιλία που υπήρχε στον κόσμο δεν μπορούσε να χωρέσει εύκολα μέσα στα στενά πλαίσια των δυτικών προτύπων. Οι δυτικές ελίτ δεν το αντιλήφθηκαν αμέσως, αλλά οι παγκόσμιες αντιστάσεις άρχισαν να εκδηλώνονται πιο έντονα με την πάροδο του χρόνου.
Η Αμερική, ως η κυρίαρχη δύναμη του δυτικού κόσμου, προσπάθησε να εφαρμόσει τη στρατηγική της αλλαγής και αναδιάρθρωσης κοινωνιών με το παράδειγμα του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Η ανατροπή των καθεστώτων αυτών μπορεί να φάνηκε εύκολη στρατηγικά, ωστόσο η αναδιάρθρωση αυτών των κοινωνιών με δυτικά πρότυπα ήταν τεράστια πρόκληση και τελικά απέτυχε. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, παρόλο που απέτρεψαν τον άμεσο κίνδυνο από τα καθεστώτα, απέδειξαν την αδυναμία επιβολής ξένων πολιτικών προτύπων σε μια κοινωνία με διαφορετική πολιτιστική κληρονομιά και αξίες.
Μία από τις πιο εντυπωσιακές αποτυχίες της δυτικής πολιτικής ήταν η Κίνα, η οποία υπήρξε το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός κράτους που δεν ακολούθησε το δυτικό μοντέλο. Η Κίνα, αν και ανοίχθηκε στο εμπόριο με τη Δύση υπό την ηγεσία του Bill Clinton, κατάλαβε κάτι που οι δυτικοί ηγέτες φαίνεται να παρέβλεψαν: το κλειδί για τη διατήρηση της πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας είναι η δημιουργία μιας ευημερούσας μεσαίας τάξης, η οποία θα εγγυάται την υποστήριξη του καθεστώτος. Οι Κινέζοι ηγέτες επέλεξαν να υιοθετήσουν ένα αυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης, το οποίο παρακολουθεί και ελέγχει αυστηρά την κοινωνία, ενώ επιτρέπει την ανάπτυξη του εμπορίου και της οικονομίας. Αντίθετα, οι δυτικές χώρες επικεντρώθηκαν κυρίως στη φιλελευθεροποίηση των αγορών και την ενίσχυση της πολιτικής ελευθερίας, χωρίς να κατανοούν πλήρως τις κοινωνικές και πολιτικές ανάγκες των άλλων κρατών.
Παρά τις αποτυχίες της στρατηγικής της παγκοσμιοποίησης, οι δυτικές ελίτ δεν αποδέχτηκαν εύκολα την αποτυχία. Αντιθέτως, συνέχισαν να προωθούν τις αξίες τους με ακόμα πιο αποφασιστικό τρόπο. Η πανδημία του COVID-19 και η επακόλουθη πολιτική κρίση που αυτή προκάλεσε, ήταν ένα καθοριστικό σημείο καμπής. Οι δυτικές κοινωνίες βρέθηκαν μπροστά σε μια σφοδρή κοινωνική και πολιτική κρίση, καθώς μεγάλες πλειοψηφίες δεν συμφωνούσαν με την πορεία που οι ελίτ τους χάραζαν. Αυτή η κρίση εκφράστηκε με τη στροφή πολλών πολιτών προς ακραίες πολιτικές θέσεις, τόσο αριστερές όσο και δεξιές. Η αριστερή πλευρά προχώρησε σε μια αναζωογόνηση του επαναστατικού λόγου, ενώ η δεξιά στράφηκε προς την επιστροφή στις παραδοσιακές αξίες και κανόνες.
Η δυτική ηγεσία αντέδρασε σπασμωδικά σε αυτές τις εξελίξεις, θεωρώντας την επανεμφάνιση του λαϊκισμού ως απειλή. Το Brexit και η εκλογή του Trump αποτέλεσαν τα μεγαλύτερα πλήγματα για τις πολιτικές ελίτ, οι οποίες βρέθηκαν σε έναν συνεχώς εντεινόμενο πόλεμο εναντίον των πολιτών τους. Οι δυτικές κυβερνήσεις αντέτειναν τον αγώνα για την «προοδευτική» επανάσταση, αντιλαμβανόμενες τις αξίες της παράδοσης και της πολιτικής σταθερότητας ως απειλή για τη δική τους κυριαρχία. Ο Klaus Schwab, με τα αφηγήματά του για το «Μεγάλο Επαναστατικό Ανασχηματισμό» και το «Μεγάλο Αφήγημα», εισήγαγε τη φιλοσοφία της «παγκόσμιας διακυβέρνησης», θέτοντας ως στόχο την εφαρμογή αυστηρών περιορισμών και ελέγχων, υπό το πρόσχημα της διαχείρισης των παγκόσμιων κρίσεων.
Είχαμε κλείσει τον κύκλο: Μόνο η ευρεία επιτήρηση και καταναγκαστικές κοινωνικές πρακτικές θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την επιβίωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Η ανάδυσή μας από τον COVID στα μέσα του 2023 βρήκε τον κόσμο σε μια κατάσταση που πολλοί αναγνώρισαν ως επιφανειακά οικεία, αλλά κατά κάποιο τρόπο, όχι αρκετά σωστή. Η διακυβέρνηση, τα ατομικά δικαιώματα, οι δομές των συμμαχιών και η διεθνής τάξη ήταν ξαφνικά υπό έλεγχο. Μια εποχή είχε τελειώσει, κάτι καινούργιο ξημέρωνε.
Η πορεία του κόσμου τα επόμενα χρόνια θα καθοριστεί από τις εξελίξεις στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Οι ΗΠΑ φαίνεται να έχουν επιλέξει έναν διαφορετικό δρόμο με την εκλογή του Trump, ο οποίος προσπαθεί να αποκαταστήσει τις παραδοσιακές αξίες και κανόνες και να αποδυναμώσει τις ελίτ που θέλησαν να τις ανατρέψουν. Η νέα συμμαχία που έχει σχηματιστεί με χώρες όπως η Αργεντινή, η Ουγγαρία, το Ισραήλ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Ινδία, προβάλλει ένα νέο μοντέλο πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης, το οποίο αντιτίθεται στην παγκοσμιοποίηση που προωθεί η δυτική ελίτ.
Είναι σαφές ότι οι επόμενες δεκαετίες θα είναι κρίσιμες για την εξέλιξη του κόσμου, και το κύριο ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι ποιοι δρόμοι θα καθορίσουν το μέλλον της ανθρωπότητας.
Στην εποχή της αβεβαιότητας και των αντιφάσεων, η ελπίδα είναι ότι οι ηγέτες που θα αναδειχθούν θα είναι σοφότεροι από τους προηγούμενους και θα επιλέξουν τον καλύτερο δρόμο για το μέλλον των επόμενων γενεών. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ζούμε στην αυγή μιας νέας εποχής.
primenews.