Σε μια κίνηση με υψηλό συμβολισμό και αμφιλεγόμενες προεκτάσεις, ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς θα παραστεί αύριο, 9 Μαΐου, στην στρατιωτική παρέλαση στη Μόσχα, για την 80ή επέτειο από τη Νίκη επί του φασισμού, όπως αυτή τιμάται στη Ρωσία. Η παρουσία του στην Κόκκινη Πλατεία, στο πλευρό του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ, επιβεβαιώνει για ακόμη μία φορά τη δύσκολη ισορροπία που προσπαθεί να διατηρήσει η Σερβία μεταξύ Ανατολής και Δύσης.
Η διαδρομή του Βούτσιτς προς τη Μόσχα δεν ήταν μόνο πολιτικά δύσκολη — υπήρξε και πραγματικά περιπετειώδης. Το κυβερνητικό αεροσκάφος που τον μετέφερε αναγκάστηκε να ακολουθήσει διαδρομή μέσω Βουλγαρίας, Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν, καθώς Λιθουανία και Λετονία αρνήθηκαν την υπέρπτηση στον σερβικό πρόεδρο. Επιπλέον, η πτήση καθηλώθηκε για ώρες στο αεροδρόμιο του Μπακού, λόγω «ενεργών εχθροπραξιών στον ρωσικό εναέριο χώρο», όπως μετέδωσαν σερβικά μέσα ενημέρωσης.
Παρά τις δυσκολίες, ο Βούτσιτς εμφανίστηκε περήφανος και συμβολικά φορτισμένος. Σε βίντεο από την Κόκκινη Πλατεία που ανήρτησε στο Instagram, δήλωσε:
«Είμαι περήφανος που είμαι ο Πρόεδρος της Σερβίας και που μπορώ να παρακολουθήσω εδώ την μεγαλοπρεπή παρέλαση για την επέτειο της νίκης επί του φασισμού. Αν κάποιος έχει το δικαίωμα σε αυτό, τότε αυτός είναι ο σερβικός λαός και δεν πρέπει ποτέ να ντρεπόμαστε γι’ αυτό».
Μια πολιτική ισορροπίας με πολλούς αποδέκτες
Η απόφαση του Βούτσιτς να παρευρεθεί στη Μόσχα έρχεται σε μια περίοδο έντονης γεωπολιτικής αντιπαράθεσης, όπου η Ρωσία αντιμετωπίζεται από τη Δύση ως κράτος υπό καθεστώς κυρώσεων και διεθνούς απομόνωσης. Για τους περισσότερους Ευρωπαίους ηγέτες, η συμμετοχή σε μια ρωσική στρατιωτική παρέλαση δεν θα μπορούσε να τεθεί καν ως ενδεχόμενο.
Μόνο ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίτσο και ο ηγέτης της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, Μίλοραντ Τζόντικ, θα συνοδεύσουν τον Βούτσιτς στις εκδηλώσεις, τονίζοντας την εθνοπολιτική διαφοροποίηση από το κυρίαρχο αφήγημα των Βρυξελλών.
Ο ίδιος ο Βούτσιτς, μιλώντας από τη Μόσχα στη δημόσια σερβική τηλεόραση RTS, υποστήριξε την ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας, αλλά διευκρίνισε πως παραμένει υποχρεωμένος να φροντίζει τα ιδιαίτερα συμφέροντα της χώρας, ειδικά σε οικονομία και ενέργεια. Παράλληλα, προανήγγειλε σημαντικές συνομιλίες με τον Πούτιν και τον Σι, επισημαίνοντας τον γεωοικονομικό ρεαλισμό που καθορίζει τις αποφάσεις του.
Αντιδράσεις από τις Βρυξέλλες
Η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν άργησε. Η Επίτροπος Διεύρυνσης Μάρτα Κος, δήλωσε από τα τέλη Απριλίου ότι η μετάβαση του Σέρβου προέδρου στη Μόσχα “θα επηρεάσει αρνητικά την ευρωπαϊκή πορεία της Σερβίας”. Η δήλωση αυτή ερμηνεύεται ως σαφές προειδοποιητικό μήνυμα, σε μια περίοδο που η ενταξιακή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων συνεχώς απομακρύνεται.
Ο Βούτσιτς, από την πλευρά του, απέκρουσε τις κατηγορίες, τονίζοντας πως ενημέρωσε εκ των προτέρων όλους τους Ευρωπαίους ηγέτες — από την φον ντερ Λάιεν μέχρι τον Μακρόν και τη Μελόνι. Δεν δίστασε να εκφράσει το παράπονο του για την έλλειψη κατανόησης από τη Δύση, θυμίζοντας τον πόλεμο του 1999 και την απώλεια του 14% της σερβικής επικράτειας, αναφορά που αφορά φυσικά στο Κόσοβο.
«Αντί να μας φέρονται με κατανόηση και επιείκεια, ως έναν μικρό λαό που τον αδίκησαν, μας λένε να μην γυρίζουμε στο παρελθόν», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η Σερβία επί Βούτσιτς συνεχίζει να ακολουθεί μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική – πατώντας με το ένα πόδι στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και με το άλλο στη συνεργασία με τη Ρωσία και την Κίνα. Η επίμονη άρνηση της Βαλκανικής χώρας να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, παρότι υποψήφια χώρα προς ένταξη στην Ε.Ε., ενισχύει αυτή τη στρατηγική “ουδετερότητας με προεκτάσεις”.
Η παρουσία του Βούτσιτς στην Μόσχα, την ώρα που η Δύση επιχειρεί να απομονώσει τη Ρωσία, αποτελεί μια ακόμη υπενθύμιση πως τα Βαλκάνια εξακολουθούν να είναι πεδίο γεωπολιτικής τριβής και διεκδίκησης επιρροής.
Ανακύπτει το ερώτημα: μπορεί η Σερβία να συνεχίσει για πολύ καιρό ακόμη να ισορροπεί ανάμεσα σε δύο κόσμους που απομακρύνονται διαρκώς;