Γράφει ο Χρήστος Κωνσταντινίδης
Ένα ακόμα άρθρο με έντονη δόση τουρκικής γεωπολιτικής προπαγάνδας εμφανίστηκε στο Yetkin Report, με την υπογραφή του Μεχμέτ Ογιουτσού (Mehmet Öğütçü) — πρώην διπλωμάτη και νυν “αναλυτή”, ο οποίος ήταν ο νεότερος σύμβουλος του Τουργκούτ Οζάλ και παρείχε συμβουλές για διάφορα θέματα κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του .Ο Ογιουτσού έχει σημαντική εμπειρία στην επαγγελματική διπλωματία, την ενεργειακή γεωπολιτική, τα οικονομικά και τις διεθνείς επενδύσεις. Μετά την παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στον Οζάλ, κατείχε ανώτερες θέσεις στον ΟΟΣΑ, στον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA) και σε διάφορες μεγάλες εταιρείες. . Ο αρθρογράφος, με αφορμή το λεγόμενο “UK–Greece Strategic Summit” στο Κέιμπριτζ, στο οποίο συμμετείχε, όπως αναφέρει, ως ο μοναδικός Τούρκος ομιλητής, επιχείρησε να παρουσιάσει μια «νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας» βασισμένη, όπως υποστηρίζει, στον άξονα Ηνωμένου Βασιλείου – Ελλάδας – Τουρκίας. Πίσω όμως από την επιφανειακή ρητορική περί “συνεργασίας” και “ενεργειακής συνύπαρξης”, το κείμενό του αποκαλύπτει μια μεθοδική προσπάθεια να εξωραϊστεί ο ρόλος της Άγκυρας και να υποβαθμιστούν οι διαχρονικές τουρκικές παραβιάσεις σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Σημειωτέον, ότι στο ίδιο φόρουμ ομιλητής ήταν ο ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας της Ελλάδας, Νίκος Δένδιας, ο οποίος μίλησε για τριμερή συνεργασία Ελλάδας-Αγγλίας-Ινδίας υποστήριξε, ότι είναι ευκαιρία για το Νέο Δελχί, προκειμένου, να αποκτήσει θεσμική και σταθερή παρουσία στην ίδια περιοχή, προς όφελος όλων. Μάλιστα ο ΥΕΘΑ και προς τιμήν του, δεν κρύφτηκε αφήνοντας αιχμές για τα προβλήματα που προκαλεί η Τουρκία στην περιοχή μας, ενώ παράλληλα εξήρε την αποτελεσματικότητα του συστήματος «Κένταυρος» κατά των τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar.
Ο μανδύας του «ουδέτερου τεχνοκράτη»
Με γλώσσα μαλακιά, σχεδόν φιλική, αλλά παραπλανητική, ο Ογιουτσού επιχειρεί να εμφανιστεί ως νηφάλιος γεωοικονομικός αναλυτής, μιλώντας για “ρεαλιστική συνεργασία” στους τομείς ενέργειας, τεχνολογίας και ασφάλειας. Ωστόσο, η ίδια η δομή του άρθρου προδίδει τη διπροσωπία της Άγκυρας. Αποσιωπά τις τουρκικές προκλήσεις, τα παράνομα γεωτρητικά προγράμματα και τις υπερπτήσεις στο Αιγαίο, ενώ παρουσιάζει την Τουρκία ως «αναγκαίο παράγοντα σταθερότητας» και “αναπόφευκτο ενεργειακό διάδρομο”. Η ρητορική αυτή, που συναντάται συχνά σε κύκλους της τουρκικής διπλωματίας, επιδιώκει να επιβάλει ως “μοιραίο γεγονός” την τουρκική παρουσία στα ενεργειακά της Μεσογείου — χωρίς αναφορά σε Δίκαιο της Θάλασσας ή σε κυριαρχικά δικαιώματα.
Η “ανασύνταξη” της Ευρώπης υπό τουρκική οπτική
Ο αρθρογράφος παρουσιάζει την Ευρώπη ως μια ήπειρο «χωρίς κοινή αντίληψη ασφάλειας» και το ΝΑΤΟ ως “σύμβολο χωρίς ουσία”. Στη βάση αυτή, προτείνει η Ε.Ε. να στηριχθεί σε έναν νέο άξονα που να περιλαμβάνει την Τουρκία. Είναι σαφές ότι η επιχειρηματολογία του λειτουργεί ως έμμεση κριτική προς την ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στην Άγκυρα — επιδιώκοντας να επιβάλει την ιδέα ότι καμία στρατηγική ή ενεργειακή σταθερότητα δεν είναι εφικτή χωρίς την Τουρκία στο τραπέζι. Για το SAFE περί ου ο λόγος, για το οποίο οι Γερμανοί προσπαθούν να πείσουν Αθήνα και Λευκωσία να αναπροσαρμόστουν τη στάση τους.
Πρόκειται για γνωστή μέθοδο “αναβαθμισμένης ομηρίας”: αν η Ευρώπη θέλει ασφάλεια, πρέπει να συνυπολογίσει την Τουρκία· αν θέλει ενέργεια, πρέπει να της παραχωρήσει ρόλο εγγυητή. Με αυτή τη λογική, ο Ογιουτσού μετατρέπει τη γεωπολιτική εκβιαστική τακτική της Άγκυρας σε “θεσμική αναγκαιότητα”.
Η σιωπή για τις τουρκικές ευθύνες
Εντυπωσιακή είναι η παντελής απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στις ευθύνες της Τουρκίας για την αστάθεια στην περιοχή. Ούτε λέξη για την κατοχή στην Κύπρο, τις παραβιάσεις του FIR Αθηνών, την αποσταθεροποίηση στη Συρία, τη στήριξη ισλαμιστικών οργανώσεων στη Λιβύη με την οποία έχει επισυνάψει παράνομο σύμφωνο το λεγόμενο τουρκολιβυκό μνημόνιο ή τις προκλήσεις εναντίον της Ελλάδας και της Κύπρου. Αντίθετα, το άρθρο παρουσιάζει την Τουρκία ως «παρεξηγημένη δύναμη» που “τιμωρήθηκε άδικα” με εμπάργκο όπλων και αποκλεισμό από το πρόγραμμα F-35.
Η θέση αυτή όχι μόνο διαστρεβλώνει την πραγματικότητα, αλλά λειτουργεί και ως έμμεση νομιμοποίηση της τουρκικής επιθετικότητας. Η λογική “τιμωρημένης υπερδύναμης” είναι το βασικό αφήγημα της Άγκυρας τα τελευταία χρόνια, το οποίο ο Ογιουτσού αναπαράγει σχεδόν αυτούσιο.
Ο “άξονας συνεργασίας” ως εργαλείο πίεσης
Η πρόταση για έναν «ενεργειακό άξονα» Ηνωμένου Βασιλείου – Ελλάδας – Τουρκίας, που υποτίθεται θα ενώσει την Ευρώπη, λειτουργεί περισσότερο ως πολιτικό τέχνασμα παρά ως ρεαλιστικό σχέδιο.
Ο Ογιουτσού παρουσιάζει τις ενεργειακές υποδομές Ελλάδας και Τουρκίας (TANAP, TAP, LNG Αλεξανδρούπολης, FSRU Σάρος κ.λπ.) ως τμήματα μιας “φυσικής συνέχειας”, αποσιωπώντας ότι οι δύο χώρες βρίσκονται σε χρόνια αντιπαράθεση, η οποία έχει αποκτήσει εκρηκτικό χαρακτήρα από το 1995 που η Άγκυρα «φόρεσε» το casus belli στη διπλωματική ατζέντα.
Η προσέγγισή του είναι εξαιρετικά επικίνδυνη: διαγράφει την ανάγκη σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και επιχειρεί να υποκαταστήσει το νομικό πλαίσιο με “τεχνοκρατικό ρεαλισμό”.
Η ψευδαίσθηση της «ουδέτερης Ευρώπης»
Ο Ογιουτσού επιμένει ότι η Ευρώπη πρέπει να στραφεί στη Μεσόγειο, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι “η ασφάλεια δεν εξαρτάται από τα όπλα αλλά από τη γνώση και τη συνεργασία”. Πίσω από τη φράση αυτή κρύβεται μια επικίνδυνη ρομαντικοποίηση: η υποβάθμιση της αποτροπής και η εξίσωση θύτη και θύματος στο όνομα της “συνύπαρξης”.
Είναι μια ρητορική που, ενώ μιλά για ειρήνη, προετοιμάζει το έδαφος για υποχωρήσεις — κυρίως ελληνικές.
Το άρθρο του Μεχμέτ Ογιουτσού, παρά το τεχνοκρατικό του ύφος, αποτελεί πολιτικό μανιφέστο υπέρ της Άγκυρας. Προωθεί το τουρκικό αφήγημα περί «αναγκαίας συνεργασίας», επιδιώκοντας να απονομιμοποιήσει τις ελληνικές θέσεις περί σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου.
Επικαλείται τη “ρεαλιστική προσέγγιση” για να συγκαλύψει μια γνωστή στρατηγική: την εργαλειοποίηση της ενέργειας και της γεωγραφίας για τη διαιώνιση της τουρκικής επιρροής.
Η αυστηρή αλήθεια είναι ότι η συνεργασία δεν μπορεί να οικοδομηθεί πάνω σε παραβιάσεις, απειλές και εκβιασμούς.
Και όσο αρθρογράφοι σαν τον Ογιουτσού παρουσιάζουν την επιθετικότητα ως “αναγκαιότητα” και τη νομιμότητα ως “εμπόδιο”, τόσο η Ευρώπη θα απομακρύνεται από την ασφάλεια και θα πλησιάζει την αυταπάτη.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΟΓΙΟΥΤΣΟΥ
Ενεργειακή Συνεργασία Ηνωμένου Βασιλείου – Ελλάδας ενώ η Τουρκία και η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκονται στο επίκεντρο
Οι έρευνες της Τουρκίας για πετρέλαιο στην Ανατολική Μεσόγειο αλλάζουν όχι μόνο την ενεργειακή ισορροπία, αλλά και τις στρατηγικές ισορροπίες στην περιοχή.
Αυτή την εβδομάδα, το Κέιμπριτζ δεν είναι απλώς μια πανεπιστημιούπολη. Είναι σχεδόν ένα εργαστήριο όπου διαμορφώνονται ιδέες για το πώς ο άξονας Ηνωμένο Βασίλειο – Ελλάδα – Τουρκία θα καθορίσει το μέλλον της Ευρώπης.
Το Στρατηγικό Συνέδριο Ηνωμένου Βασιλείου – Ελλάδας που διοργανώθηκε από το Delphi Economic Forum – ένα είδος «Νταβός» – φιλοξενήθηκε και φέτος στο Κέιμπριτζ, με τη συμμετοχή των ηγετών των δύο χωρών. Ο αρθρογράφος του κειμένου συμμετείχε, όπως αναφέρει, ως ο μοναδικός Τούρκος ομιλητής.
Το θέμα του: να παρουσιάσει ρεαλιστικούς, εφαρμόσιμους και αμοιβαία επωφελείς τομείς συνεργασίας στους τομείς της ασφάλειας, της ενέργειας και της τεχνολογίας.
Απουσία Κοινής Αντίληψης Απειλής
Η Ευρώπη χρειάζεται πλέον να επαναπροσδιορίσει την έννοια της ασφάλειας. Ακόμα και στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, οι αντιλήψεις των κρατών-μελών διαφέρουν ριζικά. Για την Ελλάδα, η Τουρκία θεωρείται μεγαλύτερος κίνδυνος από τη Ρωσία. Οι Βαλτικές χώρες επικεντρώνονται αποκλειστικά στη Μόσχα, η Μάλτα δίνει προτεραιότητα στα μεταναστευτικά κύματα, η Βουλγαρία και η Μολδαβία στην οικονομική ευθραυστότητα, ενώ η Γαλλία ενδιαφέρεται κυρίως να διατηρήσει την επιρροή της στην Αφρική.
Υπάρχει λοιπόν ευρωπαϊκή «συμμαχία», αλλά όχι κοινή αντίληψη ασφάλειας — κάτι που αποδυναμώνει την αποτρεπτική ισχύ της ηπείρου.
Όπως έδειξαν τα παραδείγματα της Νότιας Οσετίας, της Αμπχαζίας, της Κριμαίας, του Ντονμπάς και της Γάζας, η Ευρώπη την τελευταία δεκαετία δεν είδε τα σύνορά της, αλλά τις αδυναμίες της.
Το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ: Ένα Ερωτηματικό
Η περίφημη ρήτρα του ΝΑΤΟ — «Ένας για όλους, όλοι για έναν» — παραμένει το σύμβολο της Συμμαχίας.
Όμως σήμερα κανείς δεν είναι βέβαιος αν μπορεί πράγματι να ενεργοποιηθεί. Οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δεν είναι έτοιμες να πολεμήσουν. Οι νέες γενιές ενδιαφέρονται περισσότερο για το κόστος ζωής παρά για την άμυνα. Είναι σχεδόν αδύνατο να ευθυγραμμιστούν 27 χώρες σε κοινή γραμμή.
Τα παραδείγματα που διαβρώνουν τη συνοχή πληθαίνουν:
επιβάλλεται εμπάργκο όπλων σε μια σύμμαχο όπως η Τουρκία, αποκλείεται από το πρόγραμμα F-35, δεν λαμβάνει Patriot και τιμωρείται επειδή αγόρασε ρωσικούς S-400.
Η τρομοκρατία θεωρητικά αναγνωρίζεται ως κοινή απειλή, αλλά στην πράξη γίνεται διάκριση: «ο δικός σου τρομοκράτης είναι ο δικός μου αγωνιστής της ελευθερίας». Η υποστήριξη στη YPG στη Συρία είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Αν η αρχή «όλοι για έναν» ισχύει μόνο για ορισμένους συμμάχους, τότε η συμμαχία χάνει το νόημά της και μένει απλό σύνθημα.
Οι ΗΠΑ Αποσύρονται
Η Ουάσινγκτον δεν θέλει πλέον να είναι ο «φύλακας της Ευρώπης».
Η στρατηγική της προσοχή στρέφεται στην περιοχή Ινδο-Ειρηνικού, στην ανάσχεση της ανόδου της Κίνας και στη διαμόρφωση μιας νέας παγκόσμιας αρχιτεκτονικής ισχύος. Το μήνυμα, που ξεκίνησε επί Τραμπ και συνεχίστηκε με διαφορετικό ύφος επί Μπάιντεν, είναι σαφές:
«Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει την ευθύνη της ασφάλειάς της.»
Αυτό το νέο πλαίσιο ωθεί την Ευρώπη να ανασυγκροτήσει όχι μόνο τη στρατιωτική της ικανότητα, αλλά και την ανθεκτικότητα της σε ενέργεια και τεχνολογία. Οι χώρες της Ε.Ε. δαπανούν πλέον περίπου το 3% του ΑΕΠ τους για άμυνα. Όμως η σύγχρονη ασφάλεια δεν βασίζεται μόνο στα όπλα — εξαρτάται από την ασφάλεια της ενέργειας, των δεδομένων και την τεχνολογική κυριαρχία.
Ο πόλεμος μετακινήθηκε από τα άρματα στους αλγόριθμους
Η φύση των πολέμων έχει αλλάξει ριζικά.
Τα τανκς αντικαταστάθηκαν από drones, οι στρατοί από κυβερνοομάδες.
Διακοπές ενεργειακού εφοδιασμού, σπάνιες γαίες, χρηματοπιστωτικοί χειρισμοί — όλα αποτελούν τα «άοπλα όπλα» του 21ου αιώνα.
Μια νομισματική κρίση ή ένα σφάλμα λογισμικού μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο από μια πυραυλική επίθεση.
Η αποτροπή πλέον δεν είναι στρατιωτική, αλλά τεχνολογική και πληροφοριακή.
Στο Κέιμπριτζ τονίστηκε ιδιαίτερα ότι η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία δεν γεννιέται πια στους στρατώνες αλλά στα εργαστήρια και στα data centers.
Τεχνητή νοημοσύνη, κβαντικοί υπολογισμοί, διαστημική επιτήρηση, ενεργειακή κυβερνοασφάλεια – εκεί βρίσκεται η νέα άμυνα.
Η Ευρώπη Πρέπει να Ενώσει τα Δύο Άκρα της
Η ασφάλεια της Ευρώπης εξαρτάται από την ισορροπία και τον διάλογο ανάμεσα στη Δύση (Ηνωμένο Βασίλειο) και την Ανατολή (Ελλάδα και Τουρκία).
Μια κρίση στο Αιγαίο μπορεί να πλήξει το χρηματιστήριο του Λονδίνου· μια ενεργειακή διακοπή στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να επηρεάσει τη βιομηχανία του Βερολίνου.
Η γεωγραφία δεν είναι πλέον σύνορο, αλλά γεωοικονομικό πεπρωμένο.
Στο συνέδριο ακούστηκε συχνά το εξής:
«Άμυνα δεν σημαίνει πια προστασία συνόρων, αλλά προστασία ενέργειας, δεδομένων, κλίματος και τεχνολογίας.»
Ο συνδυασμός της τεχνολογικής και χρηματοπιστωτικής δύναμης του Ηνωμένου Βασιλείου, της ναυτικής υπεροχής της Ελλάδας και της περιφερειακής αποτρεπτικής ισχύος της Τουρκίας μπορεί να δημιουργήσει όχι την αδύναμη πλευρά της Ευρώπης, αλλά τον πιο δυναμικό της άξονα ασφάλειας.
Ενέργεια: Η Καρδιά της Νέας Ευρωπαϊκής Ασφάλειας
Η ενέργεια δεν είναι απλώς οικονομικός δείκτης, αλλά το κλειδί τόσο για την ειρήνη όσο και για την αποτροπή.
Στις συζητήσεις του Κέιμπριτζ αναδείχθηκαν πέντε βασικοί πυλώνες:
-
Κοινοί Ενεργειακοί Διάδρομοι
Ο άξονας Τουρκίας–Ελλάδας είναι αναντικατάστατος για τη ροή φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο, τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη. Οι αγωγοί TANAP–TAP, αλλά και οι πόροι της περιοχής, μπορούν να ενοποιηθούν σε αυτό το δίκτυο, με το Ηνωμένο Βασίλειο σε ρόλο χρηματοδότη και εμπορικού κόμβου. -
LNG και Ενοποίηση Αποθηκών
Οι εγκαταστάσεις LNG της Αλεξανδρούπολης και της Τουρκίας (Μαρμαρά Ερεγλί, Ντόρτυολ, Σάρος) μπορούν να λειτουργούν συμπληρωματικά, δημιουργώντας αλυσίδα περιφερειακής ενεργειακής ασφάλειας ως τα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. -
Διάδρομος Πράσινου Υδρογόνου
Η ηλιακή και αιολική ενέργεια της Τουρκίας, η ευρωπαϊκή διασύνδεση της Ελλάδας και η πράσινη χρηματοδότηση της Βρετανίας μπορούν να θεμελιώσουν έναν αγωγό πράσινου υδρογόνου από την Αλγερία ως την Αγγλία, στηρίζοντας τους στόχους ουδετερότητας άνθρακα του 2040. -
Ηλεκτρικές Διασυνδέσεις στη Μεσόγειο
Η ασφάλεια ενέργειας απαιτεί και υποθαλάσσια δίκτυα υψηλής τάσης (HVDC). Η διασύνδεση Ισραήλ–Κύπρου–Κρήτης με δίκτυα Τουρκίας–Ευρώπης θα ενίσχυε την ανθεκτικότητα· το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να συμβάλει ως επενδυτής και τεχνολογικός πάροχος. -
Κρίσιμα Ορυκτά και Αλυσίδα Μπαταριών
Οι πρώτες ύλες της Τουρκίας (βόριο, νικέλιο, λίθιο), τα αποθέματα βωξίτη και νικελίου της Ελλάδας και η χρηματοδοτική εμπειρία της Βρετανίας μπορούν να συνθέσουν μια ευρωπαϊκή πράσινη αλυσίδα εφοδιασμού — τη ραχοκοκαλιά μιας μελλοντικής «Πράσινης Συμμαχίας».
Τουρκία και Ελλάδα: Από την Αντιπαλότητα στη Συνεργασία
Η Τουρκία και η Ελλάδα πρέπει να πάψουν να αντιμετωπίζουν η μία την άλλη ως απειλή.
Και οι δύο είναι μέλη του ΝΑΤΟ και βασικά στοιχεία της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Αν κινηθούν συντονισμένα, μπορούν να περιορίσουν τη ρωσική κάθοδο από τον Εύξεινο Πόντο, να ενισχύσουν τη σταθερότητα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και να διασφαλίσουν την ομαλή μεταφορά ενέργειας από την Ανατολική Μεσόγειο, τον Καύκασο και το Ιράν προς την Ευρώπη.
Απαραίτητες άμεσες κινήσεις:
• Δημιουργία κοινού κέντρου ασφάλειας θαλάσσιων και ενεργειακών υποδομών.
• Τακτικές ασκήσεις έρευνας-διάσωσης και αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών.
• Κοινά ταμεία επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές.
• Ανταλλαγές ακαδημαϊκών και νέων.
Το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να παίξει ρόλο διευκολυντή — όχι διαμεσολαβητή — ενισχύοντας την αμοιβαία εμπιστοσύνη και εμπλέκοντας την Ε.Ε. σε μια νέα, αμοιβαία επωφελή σχέση στους τομείς της ασφάλειας, της ενέργειας, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και του πολιτισμού.
Η Μεσόγειος Θα Γράψει τη Νέα Ιστορία της Ευρώπης
Η ασφάλεια της Ευρώπης δεν γράφεται πλέον στον Βορρά αλλά στη Μεσόγειο.
Οι ενεργειακοί αγωγοί, τα υποθαλάσσια καλώδια δεδομένων και οι αλυσίδες πράσινης τεχνολογίας καθορίζουν τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα.
Ο ψυχρός άνεμος του Κέιμπριτζ μοιάζει να ψιθυρίζει την αλλαγή μιας εποχής:
«Η ασφάλεια δεν θα διασφαλίζεται πια με τα όπλα, αλλά με τη γνώση· όχι με τον ανταγωνισμό, αλλά με τη συνεργασία.»
Η Τουρκία και η Ελλάδα πρέπει να συναντηθούν όχι στην επιφάνεια των διαφορών, αλλά στα βαθύτερα στρώματα των κοινών συμφερόντων, της ενέργειας και της λογικής.
Μόνο τότε η Μεσόγειος μπορεί να ξαναγίνει πραγματικά μια θάλασσα ειρήνης.