Το Ιράν κλιμακώνει την ένταση με τη Δύση, απειλώντας να μπλοκάρει τα Στενά του Ορμούζ, το στρατηγικό πέρασμα από το οποίο διέρχεται περίπου το 30% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου και το 20% του φυσικού αερίου, ως αντίποινα για τις προσπάθειες των ΗΠΑ να περιορίσουν τις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου.
Παράλληλα, οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης βρίσκονται σε αδιέξοδο, με τις δύο πλευρές να εμμένουν σε αγεφύρωτες θέσεις, αυξάνοντας τους φόβους για περιφερειακή αποσταθεροποίηση και ενεργειακή κρίση.
Μιλώντας σε διεθνές ακροατήριο από περισσότερες από 50 χώρες, ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν υπογράμμισε τη γεωστρατηγική σημασία των Στενών του Ορμούζ. «Αν η ενέργεια δεν μπορεί να περάσει από τον Κόλπο, ο κόσμος θα σταματήσει να λειτουργεί», δήλωσε χαρακτηριστικά, κατηγορώντας ξένες δυνάμεις ότι επιδιώκουν την αποδυνάμωση του Ιράν μέσω κυρώσεων και υποστήριξης περιφερειακών αντιπάλων. Η απειλή αποκλεισμού του διαύλου, που συνδέει τον Περσικό Κόλπο με τη διεθνή αγορά, θεωρείται «όπλο» υψηλού κινδύνου, καθώς οποιαδήποτε διακοπή θα μπορούσε να εκτοξεύσει τις τιμές του πετρελαίου και να πλήξει τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Η προειδοποίηση έρχεται σε μια περίοδο αυξημένης έντασης, καθώς ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει κλιμακώσει την πίεση στην Τεχεράνη. Σε πρόσφατη ανάρτησή του στο Truth Social, ο Τραμπ δήλωσε ότι οποιαδήποτε χώρα αγοράζει ιρανικό πετρέλαιο θα αντιμετωπίσει δευτερογενείς κυρώσεις, αποκλειόμενη από εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ. «Δεν θα επιτρέπεται να κάνει καμία δουλειά με τις ΗΠΑ», τόνισε, ενώ ισχυρίστηκε ότι έχει αποσταλεί γραπτή πρόταση για την επίλυση της κρίσης.
Πυρηνικές διαπραγματεύσεις σε τέλμα
Οι έμμεσες συνομιλίες μεταξύ ΗΠΑ και Ιράν για το πυρηνικό πρόγραμμα παραμένουν εύθραυστες. Ο Στιβ Γουίτκοφ, ειδικός σύμβουλος του Τραμπ, επανέλαβε την «κόκκινη γραμμή» της Ουάσινγκτον: μηδενικός εμπλουτισμός ουρανίου. «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε ούτε 1% ικανότητα εμπλουτισμού, γιατί οδηγεί στην κατασκευή όπλων», δήλωσε στην εκπομπή This Week του ABC. Η Τεχεράνη, ωστόσο, απορρίπτει κατηγορηματικά αυτή την απαίτηση, χαρακτηρίζοντάς την «ανεδαφική».
Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αρακτσί δήλωσε ότι «ο εμπλουτισμός αποτελεί εθνικό επίτευγμα και δεν θα σταματήσει», επιμένοντας ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει ειρηνικούς σκοπούς. Ο υφυπουργός Εξωτερικών Ματζίντ Ταχτραβαντσί πρόσθεσε ότι οι απειλές των ΗΠΑ δεν θα οδηγήσουν σε πρόοδο, ενώ ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ Εσμαΐλ Μπαγκαΐ κατηγόρησε την Ουάσινγκτον ότι περιπλέκει τις διαπραγματεύσεις με αντιφατικές δηλώσεις. «Παρά τις αντιφάσεις, συνεχίζουμε να συμμετέχουμε», τόνισε ο Μπαγκαΐ, σημειώνοντας ότι η Τεχεράνη είναι ανοιχτή σε διάλογο για τον περιορισμό του εμπλουτισμού, εφόσον αρθούν οι κυρώσεις.
Τα Στενά του Ορμούζ, που βρίσκονται μεταξύ Ιράν και Ομάν, αποτελούν τον σημαντικότερο θαλάσσιο δίαυλο για το παγκόσμιο εμπόριο πετρελαίου. Το 2022, περίπου 21 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα, ή το 21% του παγκόσμιου εμπορίου, διήλθαν από το στενό, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ενεργειακής Πληροφόρησης των ΗΠΑ (EIA). Επιπλέον, σημαντικές ποσότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από το Κατάρ, που αντιπροσωπεύουν το 20% του παγκόσμιου εμπορίου LNG, περνούν από την ίδια διαδρομή.
Το Ιράν έχει ιστορικό απειλών για αποκλεισμό των Στενών, ιδιαίτερα σε περιόδους κλιμάκωσης με τη Δύση. Το 2018, ο τότε πρόεδρος Χασάν Ρουχανί προειδοποίησε ότι, εάν οι ΗΠΑ μπλοκάρουν τις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου, «κανένα πετρέλαιο δεν θα εξαχθεί από τον Περσικό Κόλπο». Παρόμοιες δηλώσεις επανέλαβε το 2025 ο διοικητής του Ναυτικού των Φρουρών της Επανάστασης Αλιρεζά Τανγκσιρί, δηλώνοντας ότι το Ιράν έχει τη δυνατότητα να κλείσει το στενό εάν το διατάξουν ανώτεροι αξιωματούχοι.
Κίνδυνος κλιμάκωσης
Οι αναλυτές προειδοποιούν ότι ένας αποκλεισμός των Στενών θα είχε καταστροφικές συνέπειες. Σύμφωνα με την JPMorgan, μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να εκτοξεύσει τις τιμές του πετρελαίου πάνω από τα 100 δολάρια το βαρέλι, ενώ ορισμένοι εκτιμούν ότι θα μπορούσαν να φτάσουν ακόμα και τα 150 δολάρια σε περίπτωση παρατεταμένης διακοπής. Επιπλέον, η διακοπή των εξαγωγών LNG από το Κατάρ θα προκαλούσε σοκ στις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου, ιδιαίτερα κατά τη χειμερινή περίοδο.
Η στάση του Ιράν ενισχύεται από την ενίσχυση των ναυτικών του δυνάμεων στην περιοχή. Το 2020, οι Φρουροί της Επανάστασης εγκαινίασαν τη ναυτική βάση Σαχίντ Ραχμπαρί κοντά στα Στενά, ενισχύοντας την ικανότητά τους να επηρεάζουν τη ναυσιπλοΐα. Το Ιράν διαθέτει επίσης αντιαρματικούς πυραύλους, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ναυτικές νάρκες, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να διαταράξουν τη διέλευση πλοίων.
Παρά τις δηλώσεις του Τραμπ ότι οι ΗΠΑ είναι κοντά σε συμφωνία, η Τεχεράνη αμφισβητεί την ύπαρξη γραπτής πρότασης, κατηγορώντας την Ουάσινγκτον για ασυνέπεια. Ο Αρακτσί δήλωσε ότι ο επόμενος γύρος συνομιλιών θα ανακοινωθεί σύντομα, αλλά η αισιοδοξία παραμένει περιορισμένη. Οι δηλώσεις του Τραμπ ότι το Ιράν «πρέπει να κινηθεί γρήγορα, διαφορετικά κάτι κακό θα συμβεί» εντείνουν την αβεβαιότητα.
Η σκληρή στάση των ΗΠΑ, σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητα του Ιράν να διατηρήσει το πυρηνικό του πρόγραμμα, δημιουργεί ένα εκρηκτικό μείγμα. Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι κρίσιμες, καθώς η αποτυχία των διαπραγματεύσεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες κυρώσεις, στρατιωτική κλιμάκωση ή ακόμα και απόπειρα αποκλεισμού των Στενών, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια και την περιφερειακή σταθερότητα.