Μετά από τέσσερις δεκαετίες το τείχος που χωρίζει στα δύο την Λίμα, από τη μία τους πλούσιους της συνοικίας Λα Μολίνα και από την άλλη τους πένητες των φτωχών συνοικιών με φαβέλες θα πέσει. Το ξήλωμα άρχισε την περασμένη εβδομάδα, αλλά δεν είναι σαφές με τι ρυθμό θα προχωρήσει, εάν θα υπάρξουν αντιδράσεις ή παρεμβάσεις ανακοπής της δικαστικής απόφασης, παρότι είναι τελεσίδικη και θα πρέπει να εκτελεστεί άμεσα.
Το “τείχος της ντροπής”, όπως αποκαλείται, άρχισε να κατασκευάζεται στην πρωτεύουσα του Περού στις αρχές της δεκαετίας του 1980, για να αναχαιτιστούν οι επιδρομές αντάρτικων και τρομοκρατικών ομάδων. Το προάστιο Λα Μολίνα στεγάζει τις πιο πλούσιες οικογένειες του Περού, σε βίλες και πολυκατοικίες που διαθέτουν όλες τις ανέσεις -και πισίνες, ενώ ακριβώς απέναντι είναι η Μαρία ντελ Τριούμφο, μία από τις πιο φτωχές περιοχές της χώρας, που δεν διαθέτει ακόμα ούτε τις βασικές υποδομές, ύδρευσης, αποχέτευσης, ηλεκτροδότησης.
Αρχικά το τείχος είχε μήκος περίπου 4,5 χιλιόμετρα, όμως την δεκαετία του 1990 έγινε μεγαλύτερο, με την επίκληση του κύματος μετανάστευσης, όχι μόνον από μετανάστες από γειτονικές χώρες, αλλά κυρίως για την αναχαίτιση των εσωτερικών μεταναστών που μετακινούνταν από την περιφέρεια προς την πρωτεύουσα. Και στη δεκαετία του 2000 έφθασε τα 10 χιλιόμετρα με την επίκληση της προστασίας της δημόσιας γης στο Λα Μολίνα από επίδοξους καταπατητές, που δεν είχαν που να μείνουν.
Οι αντάρτες του Φωτεινού Μονοπατιού ηττήθηκαν, η εσωτερική μετανάστευση μπήκε σε σειρά, καταπατήσει στη Λα Μολίνα φυσικά δεν έγιναν, αφού οι πλούσιοι προστατεύουν τις ιδιοκτησίες τους με ιδιωτικές ομάδες αστυνόμευσης και ο δήμος προστατεύει τα πάρκα γύρω τους με ειδική δύναμη, όμως το τείχος της ντροπής εκεί.
Το τείχος που χωρίζει τον πλούτο από τη φτώχεια είναι ύψους τριών μέτρων από πέτρες και τσιμέντο και ασφαλισμένο με συρματόπλεγμα. Είναι το σύμβολο της ανισότητας στο Περού και καμία κυβέρνηση όλα αυτά τα χρόνια δεν πήρε απόφαση να το ρίξει, ούτε βεβαίως ο δήμος. Η μητροπολιτική Λίμα έχει πληθυσμό άνω των 11 εκατομμυρίων και το τείχος αντί να πέσει επεκτείνονταν και μοιάζει με μικρογραφία του σινικού τείχους καθώς κινείται πάνω σε λόφους και κορυφογραμμές. Ο μητροπολιτικός δήμος μαστίζεται από σκάνδαλα διαφθοράς, όπως άλλωστε και η κεντρική πολιτική σκηνή της χώρας, παρότι βρίσκεται σε ειρηνική πορεία μετά την παράδοση των όπλων από τους αντάρτες του Φωτεινού Μονοπατιού.
Η αρχή του τέλους (;) σηματοδοτείται το 2018, με την προσφυγή ενός δημότη της Λίμα, από τις φτωχές συνοικίες, στο δικαστήριο και την εξάντληση των δικονομικών μέσων. Η υπόθεση έφθασε πέρυσι στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο και τον Δεκέμβριο, μετά από τετραετή νομική μάχη, αποφασίστηκε η κατεδάφισή του.
Ο Gustavo Gutierrez, δικαστής που επιβλέπει την κατεδάφιση, τόνισε τον αρνητικό αντίκτυπο του τείχους, επισημαίνοντας: «Επηρεάζει την ελεύθερη διέλευση, αλλά βλάπτει και την αξιοπρέπεια των γειτόνων. Είναι ένας διαχωρισμός που χωρίζει δύο κοινωνικές ομάδες που δεν θα έπρεπε να υπάρχει». Η οπτική του Γκουτιέρες είναι η αισιόδοξη. Η άλλη οπτική είναι αυτή που δίνει ο δημοτικός διευθυντής της πλούσιας συνοικίας Λα Μολίνα, ο Φρανσίσκο Ντουμλέρ που λέει ότι «η πτώση του τείχους μπορεί να καθυστερήσει λόγω μεγάλου κόστους, το οποίο δεν έχει προϋπολογιστεί και δεν μπορεί να καλυφθεί». Ο εκπρόσωπος του δήμου λέει επίσης ότι εναλλακτικά «αντί να κατεδαφιστεί το τείχος να ανοίξουν δίοδοι, ώστε να πληρείται και η δικαστική απόφαση περί παρεμπόδισης της ελεύθερης κυκλοφορίας». Για το άλλο σκέλος της απόφασης, περί του απαράδεκτου διαχωρισμού δεν είπε τίποτε στην κρατική τηλεόραση του Περού.
Οι δύο όψεις της ντροπής
Από την άλλη πλευρά του τείχους όμως οι κάτοικοι στις παράγκες υπενθυμίζουν ότι όταν ανεγείρονταν το τείχος, «ολόκληρος στρατός εργολάβων και εργατών δούλευε νυχθημερόν και οι μπετονιέρες πηγαινοέρχονταν ακόμη και στα πιο δύσβατα σημεία» της διαιρεμένης πρωτεύουσας. Τα συνεργεία συνοδεύονταν από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, υπό τον φόβο των αντιδράσεων των φτωχών. Η πρώτη φάση του έργου, σε μήκος 4,5 χιλιομέτρων ολοκληρώθηκε μέσα σε μία εβδομάδα, όπως θυμούνται οι παλαιότεροι και προσθέτουν ότι ήθελαν να φύγουν, αλλά που να πάνε…
Το τείχος επεκτάθηκε, λοιπόν, από το Λα Μολίνα στο παρακείμενο Κασαρίνας και μετά στις άλλες γειτονικές περιοχές και ο αποκλεισμός επεκτάθηκε από το Μαρία ντελ Τριούμφο στις άλλες φτωχές συνοικίες, Μιραφλόρες και Σαν Χουάν. Η Asociación Casuarinas, η οργάνωση της πλούσιας γειτονιάς που επέκτεινε το αρχικό τείχος, αρνήθηκε να δώσει συνέντευξη, λέγοντας ότι όλοι οι εκπρόσωποί της ήταν «εκτός πόλης για διακοπές». Ορισμένοι κάτοικοι, που δέχθηκαν να μιλήσουν είπαν ότι «η εγκληματικότητα στη γειτονιά τους έχει μειωθεί, ως αποτέλεσμα της κατασκευής, ενώ πριν το τείχος φοβόταν να κυκλοφορήσουν». Περίπου 6,9 εκατομμύρια Περουβιανοί ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας του Περού, (102 δολάρια το μήνα). Το πλουσιότερο 20% της χώρας κερδίζει σχεδόν το 50% του ΑΕΠ, ενώ το φτωχότερο 20% έχει κάτω από 5% του ΑΕΠ.