Κανείς δεν φάνηκε να ξαφνιάζεται ιδιαίτερα από το ξεκάθαρο σήμα που εξέπεμπε η υποψήφια του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, την περασμένη Δευτέρα, για συνεργασία με το υπερδεξιό κόμμα των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (ECR) μετά τις ευρωεκλογές.
Το “άνοιγμα” προς την ευρωπαϊκή πολιτική “οικογένεια” του κόμματος της Τζόρτζια Μελόνι, Αδέλφια της Ιταλίας (FdI), το είχε υπαινιχθεί εδώ και καιρό η Φον ντερ Λάιεν και απλώς επιβεβαιώθηκε στη διάρκεια του πρώτου ντιμπέιτ μεταξύ των επικεφαλής των υποψηφίων των πολιτικών ομάδων για την προεδρία της Κομισιόν. Υπό την πίεση της ευθείας σχετικής ερώτησης του υποψηφίου των Πρασίνων, Μπας Εϊκάουτ, η Φον ντερ Λάιεν ανέφερε ότι ενδεχόμενη συνεργασία “εξαρτάται εν πολλοίς από τη σύνθεση του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και ποιος είναι σε ποια ομάδα”. Τόσο η ίδια όσο και το ΕΛΚ έχουν εδώ και καιρό σπεύσει να θέσουν τις κόκκινες γραμμές των μετεκλογικών συνεργασιών τους με άλλα κόμματα: θα πρέπει να είναι υπέρ του ΝΑΤΟ, της Ε.Ε., της Ουκρανίας και του κράτους δικαίου.
Η ευρωομάδα των Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών περιλαμβάνει σκληροπυρηνικά δεξιά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα, όπως το πολωνικό Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) – που οδήγησε σε οπισθοδρόμηση το κράτος δικαίου της Πολωνίας και προκάλεσε ευθεία ρήξη με τις Βρυξέλλες–, το ακροδεξιό ισπανικό κόμμα Vox, το εθνικιστικό κόμμα των Σουηδών Δημοκρατών, ενώ πρόσφατα προσχώρησε και το Reconquête του περιβόητου Γάλλου ακροδεξιού Ερίκ Ζεμούρ. Επομένως, οι κόκκινες γραμμές που θέτει το ΕΛΚ για μετεκλογικές συνεργασίες φαίνεται να “φωτογραφίζουν” πρωτίστως το κυβερνών κόμμα της Ιταλίας FdI και την ηγέτιδά του, την Τζόρτζια Μελόνι.
Η ανάγνωση αυτή συμφωνεί με την Ελίζαμπεθ Κούιπερ, αναπληρώτρια διευθύντρια του European Policy Centre (EPC) στις Βρυξέλλες. “Παρά το γεγονός ότι δεν είναι όλοι εντός του ΕΛΚ υπέρ μιας τέτοιας προοπτικής, το κεντροδεξιό ευρωπαϊκό κόμμα έχει επιδιώξει εδώ και καιρό να συνεργαστεί με κάποια κόμματα του ECR. Η συνεργασία θα γίνει πιο σημαντική μετά τις εκλογές, καθώς η Φον ντερ Λάιεν ενδεχομένως να χρειαστεί τις ψήφους του ECR για να εξασφαλίσει μια δεύτερη θητεία στην Κομισιόν,” σημειώνει.
“Ευρωπαϊκός ρεαλισμός”
Πριν φθάσει η ώρα της εκλογής της από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πρέπει να γίνει η αναγκαία έγκριση της υποψηφιότητάς της από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Η υποψήφια του ΕΛΚ φαίνεται να ποντάρει στη στήριξη της Ιταλίδας πρωθυπουργού, που έχει ήδη αναδειχθεί – κατά πως φαίνεται– σε ρυθμιστή του επόμενου πενταετούς ευρωπαϊκού κύκλου, τόσο σε ό,τι αφορά την επιλογή των προσώπων των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. όσο και στην πολιτική τους.
Και όχι τυχαία, καθώς η Τζόρτζια Μελόνι έχει κατακτήσει τον “τίτλο” της αξιόπιστης εταίρου, από τις Βρυξέλλες και το Παρίσι έως την Ουάσιγκτον και το Κίεβο. Μοιάζουν πλέον μακρινά τα δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο που προειδοποιούσαν τις Βρυξέλλες για ευθεία ρήξη με τη Ρώμη, λόγω της ανόδου στην εξουσία της νεοφασίστριας, ακροδεξιάς πολιτικού. Η Μελόνι κέρδισε τις εκλογές το 2022 υποσχόμενη “πραγματική σύγκρουση” με τους παγκόσμιους θεσμούς, όπως η Ε.Ε., αλλά και ότι “η φωνή της Ιταλίας θα εισακουστεί δυνατά στις Βρυξέλλες”.
Σίγουρα πέτυχε το δεύτερο, καθώς όχι μόνο δεν συγκρούστηκε με τους θεσμούς, αλλά έπαιξε “σωστά όλα τα ευρωπαϊκά χαρτιά της,” παραδέχονται Ιταλοί αναλυτές, ενώ πλέον λίγοι είναι εκείνοι που τη χαρακτηρίζουν ευθέως νεοφασίστρια ή ακροδεξιά. Η στρατηγική της, πάντως, είχε χαραχθεί πολύ πριν αναλάβει τα “ηνία” της Ιταλίας, εκτιμά ο Ενρίκο Μποργκέτο, αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. “Η Μελόνι άρχισε να κερδίζει την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων εταίρων ήδη από το 2018, όταν ανακοίνωσε την είσοδό της στο ECR, ώστε να διακρίνει το κόμμα της από τα σκληροπυρηνικά αντιευρωπαϊκά κόμματα, όπως ο Εθνικός Συναγερμός της Λεπέν ή η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Η επιλογή σήμανε και μια πιο μετριοπαθή στάση έναντι της Ε.Ε, που κάποιοι την αξιολογούν ως “ευρωπαϊκό ρεαλισμό”. Η στάση αυτή επιβεβαιώθηκε το 2022, όταν η νεοεκλεγμένη τότε Μελόνι επέλεξε ως πρώτο επίσημο ταξίδι στο εξωτερικό τις Βρυξέλλες”.
Από τότε, σιγά σιγά αναδείχθηκε σε προνομιακή συνομιλήτρια του Τζο Μπάιντεν, αλλά και εσχάτως του φιλελεύθερου Εμανουέλ Μακρόν. Αυτό οφείλεται “κυρίως στη στήριξή της στο ΝΑΤΟ και στην Ουκρανία και πιο συγκεκριμένα στον τρόπο με τον οποίο έπεισε τον Βίκτορ Ορμπαν να στηρίξει την πρόταση της Ε.Ε. για την οικονομική ενίσχυση της Ουκρανίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τον περασμένο Φεβρουάριο,” επισημαίνει η Ελίζαμπεθ Κουίπερ.
Αυτό, ωστόσο, που έχει ξεκάθαρα πετύχει η 46χρονη Ιταλίδα πρωθυπουργός είναι να “υπαγορεύει” την πολιτική της Ε.Ε. στο μεταναστευτικό. Βασικός πυρήνας της στρατηγικής της –όπως σημειώνει ο Ενρίκο Μποργκέτο– αποτελεί το πρότζεκτ ύψους 5,5 δισ. ευρώ με την επωνυμία “Ματέι” – λόγω του ιδρυτή του ενεργειακού κολοσσού Eni, Ενρίκο Ματέι. Το πρότζεκτ παρουσιάστηκε σε σύνοδο Ιταλίας – Αφρικής στη Ρώμη τον περασμένο Ιανουάριο, με στόχο την παροχή έργων ανάπτυξης και τη διασύνδεση αφρικανικών χωρών με ενεργειακά πρότζεκτ, που θα μπορούσαν να μπουν στον κατάλογο ευρωπαϊκών έργων. “Σημαντική συνεισφορά στη διάσκεψη έκανε η Ουρσουλα φον ντερ Λάιεν, αναφέροντας πως μια από τις προτεραιότητες της Ε.Ε. για την Αφρική είναι η δημιουργία οικονομικών ευκαιριών και η ενίσχυση των ενεργειακών επενδύσεων”.
Τον ίδιο καιρό, το κλειδί για την πολιτική ανοχής της Ε.Ε. στην καταναγκαστική μετανάστευση το έχει στο Συμβούλιο της Ε.Ε. παρουσιάσει το Μπρέντον Μπελούσκονι, υπουργός Εσωτερικών της Ιταλίας. “Η συνεργασία στον τομέα της μετανάστευσης θα είναι ανάλογη των οφειλών που έχουν οι αφρικανικές χώρες σε θέματα ασφάλειας, συνεργασίας και οικονομικής ανάπτυξης”, υποστηρίζει. Το σχέδιο έχει ήδη αποσπάσει συμφωνία από την κυβέρνηση του Μαλί, που αποδέχθηκε να συνεργαστεί με την Ιταλία στην προώθηση των επενδύσεων της Eni και την απέλαση όσων μετανάστες έχουν μπει στην Ευρώπη.
“Μπορεί η Μελόνι να μην κατάφερε ακόμα να πείσει τους Βρυξέλλες ότι είναι αξιόπιστος εταίρος, αλλά είναι σταθερή στο να υπερασπίζεται τα εθνικά συμφέροντα και να αγωνίζεται για μια Ευρώπη πιο ανοικτή στον κόσμο, αντίθετα από τον Σαλβίνι και την Άνναλεν,” σημειώνει ο ειδικός στα θέματα της Ευρώπης, Αντόνιο Πολεριάνο.
“Διατηρείται, πάντως, εκείνη η άρνηση της Βρυξέλλες να αναγνωρίσει στη Μελόνι τον ρόλο που της ανήκει ως εταίρου της Ε.Ε.,” εκτιμά ο καθηγητής πολιτικών επιστημών του πανεπιστημίου του Μιλάνου, Παολο Ντεμάρκι. “Το έχει καταλάβει πολύ καλά η ίδια, ώστε να επιδεικνύει μια πιο διπλωματική, ακόμα και υποτακτική στάση, σε αντίθεση με τον πρώην συμμάχο της, τον Ματέο Σαλβίνι, που αρνείται να υποταχθεί στην ευρωπαϊκή κυριαρχία. Η Μελόνι καταλαβαίνει την αξία του παιχνιδιού και το γεγονός ότι η Ε.Ε. είναι ο μοναδικός δρόμος για να υλοποιήσει τις πολιτικές της”.
Η Μελόνι, η οποία διαθέτει μια ιδιαίτερα γενναία προσωπικότητα, φαίνεται πως εκμεταλλεύεται το πλεονέκτημα της πολιτικής της απρόβλεπτης και αποφασιστικής συμπεριφοράς, προκειμένου να διατηρήσει υψηλά το επίπεδο της προσοχής των εταίρων της στις Βρυξέλλες. Στις καταργήσεις των αυστηρών μέτρων κοντρόλ της πανδημίας του κορονοϊού, που διέπραξε στην Ιταλία, ακολούθησαν τα αντίστοιχα από τον Εμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία και τον Βολοντίμιρ Πούτιν στη Ρωσία. “Η εκκίνηση των εμβολιασμών για τον κορονοϊό ήταν κίνηση που της άνοιξε πολλές πόρτες και όχι μόνο στο εσωτερικό,” σημειώνει ο πρώην ευρωβουλευτής του ΕΛΚ, Μαρίο Μααστριχτ. “Είχε το κουράγιο να προβεί σε κρίσιμες κινήσεις, όπως την αναγκαστική εμβολιαστική υποχρέωση των υγειονομικών, που της εξασφάλισε την υποστήριξη της σοσιαλδημοκρατικής αντιπολίτευσης, επιδεικνύοντας μεγάλο πολιτικό ταλέντο”.
Με τον τρόπο αυτό κατάφερε να εξασφαλίσει μια πιο προσωπική σχέση με τον Εμανουέλ Μακρόν, τον οποίο απειλούσε τον Σεπτέμβριο του 2022 ότι θα κλείσει τα σύνορα της Ιταλίας στους γάλλους υπουργούς, όταν αυτοί επιχείρησαν να κάνουν τον λόγο τους στην κυβέρνηση του Ρόμαντζι, ενόψει των γαλλικών προεδρικών εκλογών. Πριν την επίσκεψη του Μακρόν στη Ρώμη τον περασμένο Φεβρουάριο, η Μελόνι προέβη σε διπλωματική κίνηση προς τον Πούτιν, απειλώντας τον με τον αφοπλισμό των ρωσικών φρεγατών που είχαν προβεί σε επίθεση στον ενεργειακό τομέα της Ιταλίας.
Αυτό, σε συνδυασμό με τις ικανότητές της στην πολιτική επικοινωνία και το μεγάλο της αφοσίωσης στα προσωπικά της ιδεώδη, φαίνεται πως την είχαν ήδη καθιερώσει ως “νέα Μέρκελ” των κυβερνώντων παρατάξεων, αν και ορισμένοι ήταν εκείνοι που υποστήριζαν πως η “αντικατάσταση” της γερμανίδας καγκελαρίου δεν θα ήταν τόσο ομαλή, αφού δεν θα είχε την ίδια δύναμη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ωστόσο, σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από ισχυρές πολιτικές προσωπικότητες, η Μελόνι φαίνεται να έχει ήδη αποδείξει πως είναι σε θέση να καταστήσει ισάξιος συνομιλητής των ισχυρότερων ηγετών που την προκάλεσαν. Ακόμα και αυτός που, μέχρι πρότινος, αποτελούσε απειλή για τη διατήρηση της επιρροής της στο προσκήνιο της Ευρώπης.
Μετριοπαθής και ρεαλιστική: Η Τζόρτζια Μελόνι στο προσκήνιο της ιταλικής πολιτικής
Η εικόνα της Τζόρτζιας Μελόνι στην Ιταλία συχνά συγκρίνεται με άλλους δεξιούς ηγέτες, όπως ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι, και επομένως εκλαμβάνεται «ως μετριοπαθής και ρεαλιστική», σύμφωνα με τον Ενρίκο Μποργκέτο. Παρ’ όλα αυτά, παραμένει αρκετά δημοφιλής, κάτι που εξηγεί την επιλογή της να κατέβει ως υποψήφια του FdI στις ευρωεκλογές σε όλη την Ιταλία.
«Η Τζόρτζια Μελόνι ξεκαθάρισε ότι κατεβαίνει υποψήφια προκειμένου να “τεστάρει” την έγκριση του ιταλικού λαού στο πρόσωπό της», σημειώνει ο Λέο Γκορέτι. Το γεγονός ότι είναι δημοφιλής περισσότερο ίσως από το κόμμα της υποδεικνύει ότι πιθανόν θα ενισχύσει τα ποσοστά του FdI, ενισχύοντας την υπεροχή του έναντι των άλλων δύο κυβερνητικών εταίρων.
Όλα τα κυβερνητικά κόμματα της Ιταλίας, εκτός από το FdI της Μελόνι, θα έχουν αυξημένη επιρροή στο επόμενο Eυρωπαϊκό Kοινοβούλιο. Το ΕΛΚ θα παραμείνει πρώτη δύναμη, η Φόρτσα Ιτάλια θα ανήκει στους νικητές, και η ακροδεξιά Λέγκα ενδέχεται να βγει τρίτη δύναμη.
Ο Λέο Γκορέτι θεωρεί ότι «οι συμμαχίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα επαναπροσδιοριστούν μετά την 9η Ιουνίου», ενώ θα παίξουν σημαντικό ρόλο οι προσωπικές φιλοδοξίες. Το ερώτημα είναι εάν η Φον ντερ Λάιεν θα επιβεβαιώσει τη φιλία της με την Τζόρτζια Μελόνι όταν προβλέπει ότι η πολιτική της οικογένεια «θα διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην αλλαγή των ευρωπαϊκών πολιτικών».