Κινεζικές εξαγωγές: Μέρες αφότου ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping ολοκλήρωσε το ταξίδι του στην Ευρώπη, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Joe Biden ανακοίνωσε σαρωτικούς εμπορικούς δασμούς σε κινεζικά προϊόντα καθαρής τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένου ενός εντυπωσιακού 100% στα ηλεκτρικά οχήματα (EV).
Τώρα, η ΕΕ πρόκειται να επιβάλει δικoύς της δασμούς για τα EV. Αλλά οι Βρυξέλλες δεν συμμερίζονται τον στόχο της Ουάσιγκτον να περιορίσει την ανάπτυξη της Κίνας –θέλει απλά να «μειώσει τους κινδύνους». Και αυτό, παρόλο που η Κίνα εξάγει τη διέξοδό της από τα οικονομικά δεινά της χώρας και προκαλεί τεράστιες εμπορικές ανισορροπίες, οι οποίες απειλούν την οικονομία της Ευρώπης ακόμη περισσότερο από ό,τι των ΗΠΑ.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, το μοντέλο ανάπτυξης της Κίνας βασίζεται στη χρόνια χαμηλή εγχώρια κατανάλωση και στην ανακύκλωση του προκύπτοντος πλεονάσματος αποταμιεύσεων σε επενδύσεις με ολοένα και πιο χαμηλή απόδοση. Η υπερπαραγωγή έχει γίνει μόνιμο χαρακτηριστικό, με τις εξαγωγές μεταποιημένων αγαθών της Κίνας να αυξάνονται από 2,3 τοις εκατό του συνόλου του κόσμου το 1991 σε 19 τοις εκατό το 2013, όλα υποβοηθούμενα από τον προστατευτισμό, τις επιδοτήσεις και την κλοπή δυτικής πνευματικής ιδιοκτησίας.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι ΗΠΑ έχασαν περίπου 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας στον τομέα της μεταποίησης λόγω του κινεζικού ανταγωνισμού στις εισαγωγές -θέσεις εργασίας που ήταν συγκεντρωμένες σε περιφερειακό επίπεδο, για παράδειγμα, στα Μεσοδυτικά της χώρας, και οι περισσότεροι από αυτούς τους εργαζόμενους καταδικάστηκαν σε μακροχρόνια ανεργία. Η ΕΕ -ειδικά η Γερμανία- ήταν πιο προστατευμένη από αυτό, καθώς οι κατασκευαστές της μπορούσαν να μειώνουν το κόστος μετατοπίζοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού σε νέες, φθηνότερες χώρες μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.
Ωστόσο, ένα δεύτερο σοκ από την Κίνα εκτυλίσσεται τώρα και μάλιστα πολύ πιο γρήγορα. Και σε αντίθεση με το πρώτο (σοκ), αυτό επηρεάζει διάφορους τομείς στην καρδιά της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Μετά την έκρηξη της φούσκας ακινήτων της Κίνας στα τέλη του 2023, ο Xi κατεύθυνε τις αποταμιεύσεις της χώρας προς την κατασκευή αυτοκινήτων, χημικών, μηχανημάτων και τσιπ. Και η Κίνα απορρίπτει την προκύπτουσα υπερπαραγωγή της στις παγκόσμιες αγορές για να αποφύγει την ανεργία στο εσωτερικό. Σήμερα, η χώρα παρέχει το 13 τοις εκατό της παγκόσμιας κατανάλωσης ενώ παρέχει το 31 τοις εκατό της μεταποιητικής παραγωγής.
Ως εκ τούτου, η ΕΕ είναι στο κατώφλι να χάσει δυνητικά πολλές περισσότερες θέσεις εργασίας από ό,τι οι ΗΠΑ κατά το πρώτο σοκ.
Το ευρωπαϊκό μπλοκ αυτή τη στιγμή έχει περίπου 30 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στη μεταποίηση σε σύγκριση με τα 17 εκατομμύρια που είχαν οι ΗΠΑ το 2000. Και αυτό το σοκ —που υπολογίζεται ως το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας σε σχέση με το μερίδιο του παγκόσμιου ΑΕΠ— είναι επίσης σχεδόν διπλάσιο από το προηγούμενο.
Σύμφωνα με τον Economist και πολλούς ειδικούς στον τομέα, ωστόσο, η ΕΕ θα πρέπει απλώς να αγοράσει αυτά τα φθηνά αγαθά για την κλιματική μετάβαση και να στείλει ένα ευχαριστήριο σημείωμα στο Πεκίνο που μείωσε τις τιμές τους με τις επιδοτήσεις. Το στοίχημά τους είναι ότι η Ευρώπη μπορεί να ανακατευθύνει το κεφάλαιο και την εργασία της σε άλλους τομείς —αλλά αυτή η στρατηγική είναι εξαιρετικά επικίνδυνη.
Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, η κουλτούρα και τα δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας της Ευρώπης προωθούν ισχυρούς δεσμούς μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, οστεοποιώντας την τομεακή της σύνθεση. Η ευρωπαϊκή οικονομία είναι επίσης λιγότερο δυναμική και οι εργαζόμενοί της λιγότερο κινητικοί από εκείνους στις Η.Π.Α..
Επιπλέον, αυτό το δεύτερο σοκ από την Κίνα θα συρρικνώσει τους πιο παραγωγικούς τομείς της Ευρώπης.
Στη δεκαετία του 2010, η παραγωγικότητα της μεταποίησης στην ΕΕ αυξήθηκε κατά 1,7 τοις εκατό ετησίως, σε σύγκριση με την αύξηση μόνο 0,3 έως 0,8 τοις εκατό στις υπηρεσίες. Ο τεχνολογικός τομέας ξεπέρασε και τις δύο με 2,4 τοις εκατό ετήσια αύξηση στην παραγωγή ανά εργαζόμενο, αλλά η τεχνολογία προσφέρει ελάχιστες ελπίδες για την ΕΕ, όπου αποτελεί μόνο το 5,5 τοις εκατό του ΑΕΠ σε σύγκριση με το 9,3 τοις εκατό στις ΗΠΑ.
Ως αποτέλεσμα όλων αυτών, η καινοτομία στην Ευρώπη μπορεί επίσης να μειωθεί. Τα μονοπώλια τείνουν να υπονομεύουν την καινοτομία, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τον υπερβολικό ανταγωνισμό και την καθοδική πίεση των τιμών. Οι εταιρείες καθαρής τεχνολογίας της ΕΕ αντιμετωπίζουν τώρα την τεράστια κινεζική υπερπαραγωγή, καθώς και περιορισμένη πρόσβαση στην κινεζική αγορά, ενώ οι Κινέζοι ανταγωνιστές τους μπορούν να έχουν πρόσβαση και στις δύο αγορές. Αυτό αναπόφευκτα θα πνίξει τα κέρδη που απαιτούνται για την επανεπένδυση στην επόμενη γενιά προϊόντων και μηχανών -όπως ο επιταχυνόμενος ανταγωνισμός στις εισαγωγές από την Κίνα εκτιμάται ότι ευθύνεται για το 40% της επιβράδυνσης της κατοχύρωσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στις ΗΠΑ στις επηρεαζόμενες βιομηχανίες μεταξύ 1999 και 2007.
Και ενώ οι επενδύσεις των εταιρειών γενικά ωφελούν ολόκληρη την οικονομία -καθώς οι εργαζόμενοι μεταδίδουν γνώσεις για τις διαδικασίες παραγωγής και τις καινοτομίες προϊόντων όταν αλλάζουν εργοδότες- η Ευρώπη θα χάσει αυτούς τους μαθησιακούς παράγοντες, ειδικά σε υποσχόμενες βιομηχανίες καθαρής τεχνολογίας. Επιπλέον, αποκλείοντας την Ευρώπη από την κούρσα, η Κίνα θα μπορούσε να μειώσει τον παγκόσμιο ρυθμό καινοτομίας και στον τομέα της καθαρής τεχνολογίας.
Μέχρι στιγμής, το βασικό σκεπτικό της Ευρώπης για την απάντηση στον κινεζικό μερκαντιλισμό ήταν η αποφυγή βασικών εξαρτήσεων από έναν στρατηγικό αντίπαλο. Όμως, το να «ξεγελάσεις» κάποιες αλυσίδες εφοδιασμού ως απάντηση στις τεράστιες εμπορικές ανισορροπίες της Κίνας είναι σαν να φέρνεις ένα μαχαίρι σε μια συμπλοκή. Αυτό που πραγματικά απαιτείται είναι η μυϊκή μακροοικονομική πολιτική.
Οι Βρυξέλλες θα πρέπει να ενεργήσουν στις έρευνές τους για τις επιδοτήσεις με σημαντικούς αλλά πιο στοχευμένους δασμούς από τις ΗΠΑ, δίνοντας προτεραιότητα στην προστασία βιώσιμων πλούσιων σε απασχόληση τομείς, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα και οι ανεμογεννήτριες. Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει επίσης να ενθαρρύνουν την τοπική παραγωγή εξαρτώντας τις πράσινες επιδοτήσεις από την αποφυγή εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από τις επιχειρήσεις από τη μεταφορά αγαθών σε μεγάλες αποστάσεις. Αντίθετα, το μπλοκ μπορεί να επιτρέψει την υπερβολή των κινεζικών εισαγωγών σε περιοχές όπου στερείται βιομηχανίας —όπως τα ηλιακά πάνελ.
Η Κίνα, φυσικά, θα αντεπιτεθεί. Ωστόσο, δεν μπορεί να χάσει την πρόσβαση τόσο στις αγορές των ΗΠΑ όσο και στην ΕΕ —κάτι που μπορεί να περιορίσει τα αντίποινα και να δώσει στην ΕΕ μόχλευση.
Για την Ευρώπη, η αποτυχία να ενεργήσει δυναμικά θα μπορούσε να σημαίνει σημαντική αποβιομηχάνιση, ακόμη πιο αργή ανάπτυξη και μαζική πολιτική αντίδραση στην κλιματική μετάβαση. Ο Biden έχει δίκιο να ακούει τους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης στην Πενσυλβάνια. Η ευρωπαϊκή ήπειρος, που έχει ακόμη περισσότερα να χάσει από αυτό το σοκ της Κίνας, καλύτερα να αρχίσει να ακούει κι αυτή.