Πριν από δύο εβδομάδες, η Ισπανία κατάφερε να πετύχει έναν στόχο που φάνταζε σχεδόν ανέφικτος για τους τεχνοκράτες των Βρυξελλών: 100% ανανεώσιμη ενέργεια στο εθνικό της δίκτυο.
Την ημέρα εκείνη, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ανέλαβαν κυρίαρχο ρόλο στην ηλεκτρική παραγωγή της χώρας, με την αιολική ενέργεια να καλύπτει το 45,8% της συνολικής παραγωγής, την ηλιακή ενέργεια να συνεισφέρει το 27%, και την υδροηλεκτρική ενέργεια το 23,1%. Η ηλιοθερμική ενέργεια πρόσφερε 2%, ενώ άλλες ανανεώσιμες πηγές και απόβλητα ανανεώσιμης προέλευσης πρόσφεραν το υπόλοιπο 2,1%.
Η εικόνα της Ισπανίας να πρωτοστατεί στην «πράσινη» Ευρώπη φαινόταν να επιβεβαιώνει την πορεία προς την επίτευξη των στόχων μηδενικών εκπομπών CO2. Ωστόσο, η πραγματικότητα σύντομα διαψεύδει τις αισιόδοξες εκτιμήσεις. Αμέσως μετά τους αλληλοσυγχαρητήριους πανηγυρισμούς, το σύστημα κατέρρευσε, προκαλώντας εκτεταμένες διακοπές ρεύματος στην Ιβηρική Χερσόνησο και τη νότια Γαλλία, επηρεάζοντας περίπου 55 εκατομμύρια ανθρώπους για πάνω από μισή μέρα.
Μπορεί να φαίνεται πως τα δύο αυτά γεγονότα δεν συνδέονται, ωστόσο, η αλήθεια είναι διαφορετική. Οι διακοπές ρεύματος της Δευτέρας, 28 Απριλίου 2025, συνέβησαν λόγω εξαιρετικά ακραίων καιρικών συνθηκών, με έντονες θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και τοπικούς ανέμους. Αυτές οι συνθήκες οδήγησαν σε ταλαντώσεις στις γραμμές υψηλής τάσης και προκάλεσαν αλυσιδωτή αστοχία σε ολόκληρο το δίκτυο της Ιβηρικής, φτάνοντας μάλιστα να επηρεάσουν και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Αν και αρκετοί έσπευσαν να αποδώσουν την καταστροφή σε εξωτερική παρέμβαση, όπως η «κλασική» υπόθεση των Ρώσων χάκερ, ο διαχειριστής του ισπανικού δικτύου REE απέκλεισε αυτή την εκδοχή, επισημαίνοντας πως το πρόβλημα ήταν τεχνολογικής φύσης και ότι η αιτία της κατάρρευσης ήταν οι «πολύ ισχυρές ταλαντώσεις» του δικτύου.
Η λειτουργία του δικτύου και οι κίνδυνοι της υψηλής εξάρτησης από Ανανεώσιμες Πηγές
Η κατάσταση άρχισε να εκτραχύνεται λίγο πριν από τη διακοπή, όταν το 60,64% της ηλεκτρικής ενέργειας προερχόταν από φωτοβολταϊκά και το υπόλοιπο από αιολική και άλλες ανανεώσιμες πηγές. Η εξάρτηση από τις καιροεξαρτώμενες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ήλιος και άνεμος) είχε φτάσει το 78% του συνολικού μείγματος της παραγωγής.
Η αιτία της αστοχίας εντοπίζεται σε μία σπάνια ακραία καιρική ανωμαλία στη δυτική Ισπανία, η οποία δημιούργησε έντονους τοπικούς ανέμους. Αυτοί οι ανέμοι προκάλεσαν ταλαντώσεις στις γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης, γνωστές και ως «επαγόμενες ατμοσφαιρικές ταλαντώσεις», οι οποίες ενεργοποίησαν τους μηχανισμούς ασφαλείας του δικτύου και αποσύνδεσαν τμήματα του, προκαλώντας μια αιφνίδια υπερφόρτωση ισχύος που το σύστημα δεν μπορούσε να απορροφήσει.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία υπερτάσεων και τελικά την κατάρρευση του δικτύου, αποσυνδέοντας το ακόμα και από τους διασυνδετήριους κόμβους με το υπόλοιπο ευρωπαϊκό δίκτυο.
Το πρόβλημα με την αδράνεια του συστήματος και η εξάρτηση από inverters
Η κατάρρευση του ισπανικού δικτύου ανέδειξε ένα σοβαρό τεχνικό ζήτημα, που σχετίζεται με την απουσία περιστροφικής αδράνειας, ενός μηχανισμού ασφάλειας που υπήρχε στα παραδοσιακά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας με τουρμπίνες. Ουσιαστικά, τα εργοστάσια με καύσιμα και πυρηνικούς αντιδραστήρες ενσωματώνουν μεγάλα μηχανικά συστήματα που παρέχουν σταθερότητα στο σύστημα, απορροφώντας τις διακυμάνσεις στη ζήτηση ή στην παραγωγή ενέργειας. Αντίθετα, οι σύγχρονοι σταθμοί ανανεώσιμων πηγών, όπως τα φωτοβολταϊκά και οι ανεμογεννήτριες, παράγουν ενέργεια μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων (inverters) και δεν προσφέρουν την ίδια μηχανική αδράνεια για να εξομαλύνουν τις διαταραχές.
Αυτό το πρόβλημα της έλλειψης αδράνειας είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο σε συνθήκες ξαφνικών καιρικών φαινομένων ή αυξομειώσεων της ζήτησης, όπως αποδείχθηκε στην περίπτωση της Ισπανίας.
Η πολιτική ευθύνη και οι προειδοποιήσεις που αγνοήθηκαν
Όπως σημειώνει ο Michael Shellenberger, το πρόβλημα με την έλλειψη φυσικής αδράνειας στο σύστημα ενέργειας ήταν γνωστό εδώ και χρόνια. Ειδικότερα, η έκθεση του 2017 από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ENTSO-E) είχε προειδοποιήσει για τους κινδύνους που προκύπτουν από την αυξανόμενη εξάρτηση από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οι οποίες στηρίζονται σε inverter-based συστήματα.
Η πολιτική ηγεσία, ωστόσο, φαίνεται να αγνόησε αυτές τις τεχνικές προειδοποιήσεις, παραμένοντας προσκολλημένη στην ιδεολογία των «πράσινων» λύσεων χωρίς να λαμβάνει υπόψη τις κρίσιμες τεχνικές παραμέτρους που απαιτούνται για την ασφαλή λειτουργία ενός σύγχρονου ενεργειακού δικτύου.
Το μυστικό κόστος της «Πράσινης Επανάστασης»
Η κατάρρευση του ισπανικού δικτύου είναι ένα ηχηρό καμπανάκι για το μέλλον των ενεργειακών πολιτικών στην Ευρώπη. Η εξάρτηση από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μπορεί να φαντάζει ως η λύση για την προστασία του περιβάλλοντος και την επίτευξη των στόχων της κλιματικής ουδετερότητας, αλλά αυτή η στροφή προς τις «πράσινες» πηγές ενέργειας συνοδεύεται από σοβαρούς κινδύνους και τεχνικές αδυναμίες που πρέπει να αντιμετωπιστούν άμεσα.
Η επιμονή σε πολιτικές που αγνοούν αυτές τις αδυναμίες ενδέχεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερες ενεργειακές κρίσεις στο μέλλον, θέτοντας σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια και τη βιωσιμότητα των ενεργειακών δικτύων σε μια εποχή όπου οι καιρικές συνθήκες γίνονται ολοένα και πιο ασταθείς.
newsprime