Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέρριψε την Τετάρτη την προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να μπλοκάρει το αίτημα των New York Times για πρόσβαση σε προσωπικά μηνύματα μεταξύ της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του διευθύνοντος συμβούλου της Pfizer Άλμπερτ Μπουρλά.
Τα επίμαχα SMS, τα οποία ανταλλάχθηκαν την περίοδο από 1η Ιανουαρίου 2021 έως 11 Μαΐου 2022 — στη διάρκεια της πιο κρίσιμης φάσης της πανδημίας COVID-19 — φέρονται να αφορούν τις διαπραγματεύσεις για συμβάσεις προμήθειας εμβολίων πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ. Η εφημερίδα υποστήριξε ότι η δημοσιοποίηση αυτών των μηνυμάτων θα μπορούσε να ρίξει φως στους όρους και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες προχώρησαν οι συμφωνίες με τη φαρμακευτική εταιρεία, ανοίγοντας ζήτημα διαφάνειας στην κορυφή της Ε.Ε.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε απορρίψει αρχικά το αίτημα, με το επιχείρημα ότι τα επίμαχα μηνύματα δεν τηρήθηκαν στα επίσημα αρχεία, άρα δεν μπορούν να παρασχεθούν. Ως απάντηση, οι New York Times κατέθεσαν αγωγή κατά της Κομισιόν, ζητώντας πλήρη πρόσβαση στο περιεχόμενο των επικοινωνιών. Η απόφαση του Δικαστηρίου αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο οι αποκαλύψεις να φέρουν πολιτικές συνέπειες, επαναφέροντας με ένταση το ζήτημα της λογοδοσίας και της θεσμικής διαφάνειας στην καρδιά της ευρωπαϊκής ηγεσίας.
Όπως σημείωνε πριν λίγα 24ωρα το Politico, η ετυμηγορία αυτή ενδέχεται να έχει βαριές συνέπειες για το πώς οι κορυφαίοι αξιωματούχοι της Ε.Ε. διαχειρίζονται κρίσιμες υποθέσεις μακριά από τα βλέμματα της κοινής γνώμης. Και δεν είναι απλώς μια υπόθεση αρχών· η απόφαση αναμένεται να ρίξει βαριά σκιά πάνω στη δεύτερη πενταετία της φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Κομισιόν, που ξεκίνησε επισήμως την 1η Δεκεμβρίου. Η ίδια βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο για υπερσυγκέντρωση εξουσίας, πολιτικούς ελιγμούς με φόντο την πράσινη ατζέντα, αλλά και την αδυναμία ανάσχεσης της ανόδου του εθνικισμού σε πολλές χώρες της Ε.Ε.
Στην καρδιά της υπόθεσης βρίσκεται το ερώτημα: θεωρούνται τα γραπτά μηνύματα επίσημα διοικητικά έγγραφα που πρέπει να δημοσιοποιούνται; Για την Επιτροπή, η απάντηση είναι αρνητική. Για τους ακτιβιστές, τους παρατηρητές και τα μέσα ενημέρωσης, κάθε μέσο που επηρεάζει τη χάραξη πολιτικής πρέπει να υπάγεται στους ίδιους κανόνες διαφάνειας και δημόσιας λογοδοσίας. Το νομικό και πολιτικό φορτίο είναι ιδιαίτερα βαρύ για τη φον ντερ Λάιεν: όχι μόνο υπέγραψε η ίδια τη μεγαλύτερη σύμβαση εμβολίων στην ιστορία της Ε.Ε., αλλά ηγείται και του θεσμού που φέρει την ευθύνη εφαρμογής των ευρωπαϊκών κανόνων — συμπεριλαμβανομένων εκείνων περί διαφάνειας.
Μια καταδικαστική εξέλιξη, όπως σημείωνε και το Politico, μπορεί να αποδειχθεί καταστροφική για την εικόνα της, δίνοντας επιχειρήματα στους επικριτές της εντός και εκτός Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Και αυτό σε μια συγκυρία που η ίδια έχει δεσμευτεί δημόσια ότι στην καινούρια της θητεία θα επικεντρωθεί στις αξίες της διαφάνειας, της αποτελεσματικής διακυβέρνησης και της θεσμικής ακεραιότητας. Το Pfizergate, ωστόσο, απειλεί να καταστήσει αυτή την υπόσχεση κενό γράμμα.