Η ένταση στην Ευρώπη έχει χτυπήσει κόκκινο. Το ΝΑΤΟ φαίνεται να εισέρχεται σε μια κρίσιμη καμπή, με συζητήσεις που ενδέχεται να καθορίσουν την πορεία ενός νέου πολέμου στα σύνορα της ηπείρου. Σύμφωνα με πληροφορίες από διπλωματικές πηγές, η Συμμαχία εξετάζει νέα πρωτόκολλα εμπλοκής, τα οποία θα επιτρέπουν την κατάρριψη ρωσικών αεροσκαφών που πετούν πάνω από τον εναέριο χώρο των μελών της.
Παράλληλα, η Ουάσινγκτον –υπό την ηγεσία του προέδρου Donald Trump– ετοιμάζει σημαντικές ανακοινώσεις για αποστολή νέων στρατιωτικών συστημάτων στην Ουκρανία.
Πρόκειται για ένα επικίνδυνο γεωπολιτικό μπρα-ντε-φερ, με τα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ να κινούνται στα όρια του θερμού επεισοδίου και τη Μόσχα να απαντά ενισχύοντας την άμυνά της και προετοιμάζοντας κινητοποίηση εκατομμυρίων εφέδρων. Οι αναλυτές μιλούν ήδη για «ώρα μηδέν» και προειδοποιούν ότι ένα μόνο λάθος μπορεί να πυροδοτήσει τη μεγαλύτερη στρατιωτική κρίση μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Στο επίκεντρο των διαβουλεύσεων βρίσκεται η σύνταξη ενός ενιαίου πλαισίου κανόνων εμπλοκής για την αεράμυνα των χωρών του ΝΑΤΟ. Οι αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων επιδιώκουν να θεωρούνται «εχθρικοί στόχοι» τα ρωσικά μαχητικά που φέρουν πυραύλους αέρος–εδάφους και πετούν κοντά ή εντός του εναέριου χώρου των συμμάχων. Μια τέτοια απόφαση, αν ληφθεί, θα αποτελέσει ισχυρό μήνυμα αποτροπής, αλλά και δυνητική αιτία πολέμου, καθώς η Μόσχα έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι θα θεωρήσει «πράξη επιθετικότητας» οποιαδήποτε κατάρριψη ρωσικού αεροσκάφους.
Σύμφωνα με διαρροές της Telegraph, οι νέοι κανόνες θα βασίζονται σε δύο παραμέτρους: τον οπλισμό και την τροχιά κάθε αεροσκάφους. Εάν εντοπιστεί ρωσικό μαχητικό με πυραύλους εδάφους-αέρος ή αέρος-εδάφους που κινείται προς χώρες του ΝΑΤΟ, θα μπορεί να χαρακτηριστεί απειλή και να αναχαιτίζεται χωρίς προηγούμενη οπτική επιβεβαίωση. Το θέμα θα συζητηθεί στην Σύνοδο Υπουργών Άμυνας του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, την Τετάρτη 15 Οκτωβρίου.
Πίσω από τις κλειστές πόρτες, ο ανώτατος συμμαχικός διοικητής Ευρώπης, στρατηγός Alexus Grynkewich, έχει προτείνει τη δημιουργία ενός ενιαίου, ολοκληρωμένου συστήματος αεράμυνας και αντιπυραυλικής προστασίας, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αυξανόμενες ρωσικές δραστηριότητες στα σύνορα. Όπως δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης του ΝΑΤΟ, στόχος είναι να εξαλειφθούν τα «εθνικά εμπόδια» που επιτρέπουν σήμερα σε κάθε κράτος να ορίζει δικούς του κανόνες εμπλοκής — κάτι που δημιουργεί κενά και καθυστερήσεις στις αντιδράσεις.
Το πρόβλημα είναι ότι οι χώρες-μέλη δεν συμφωνούν για το πόσο επιθετική πρέπει να είναι η στάση της Συμμαχίας. Οι ΗΠΑ, η Εσθονία και η Πολωνία ζητούν σκληρή γραμμή και πλήρη αναβάθμιση των αποστολών εναέριας περιπολίας σε «επιχειρήσεις αεράμυνας», κάτι που θα επιτρέπει την άμεση κατάρριψη κάθε ρωσικού αεροσκάφους που εισέρχεται χωρίς άδεια. Οι Γερμανοί, οι Ισπανοί και οι Ιταλοί, αντίθετα, θεωρούν πως μια τέτοια πολιτική μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτη στρατιωτική κλιμάκωση.
Η Εσθονία και τα υπόλοιπα κράτη της Βαλτικής πιέζουν προς την κατεύθυνση της πλήρους αποτροπής. Ο Raimond Kaljulaid, πρόεδρος της αντιπροσωπείας της Εσθονίας στη Βουλή του ΝΑΤΟ, δήλωσε χαρακτηριστικά:
«Όταν λες ότι θα χρησιμοποιήσεις δύναμη μόνο αν υπάρχει άμεση στρατιωτική απειλή, στην ουσία δηλώνεις ότι κάποιες παραβιάσεις θα μείνουν ατιμώρητες. Αυτό δείχνει αδυναμία. Η Ρωσία πρέπει να γνωρίζει ότι η επόμενη παραβίαση ίσως δεν μείνει αναπάντητη».
Η Μόσχα, από την πλευρά της, απαντά με κινητοποίηση. Νέος νόμος, που αναμένεται να εγκριθεί από τη ρωσική Δούμα, θα επιτρέπει την κλήση έως και δύο εκατομμυρίων εφέδρων, δίνοντας στο Κρεμλίνο μεγαλύτερη ευελιξία να ενισχύσει τις δυνάμεις του στο ουκρανικό μέτωπο. Οι ενδείξεις είναι σαφείς: η Ρωσία προετοιμάζεται για μακρά αναμέτρηση.
Την ίδια στιγμή, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο πρόεδρος Donald Trump ετοιμάζεται να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού. Όπως ανακοίνωσε ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ, Matthew Whitaker, στις 15 Οκτωβρίου η Ουάσινγκτον θα προβεί σε «σημαντικές ανακοινώσεις» σχετικά με τις προμήθειες όπλων προς την Ουκρανία. Ανάμεσα στις επιλογές βρίσκεται η παράδοση πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς Tomahawk, μια εξέλιξη που πολλοί θεωρούν «κόκκινη γραμμή» για τη Μόσχα.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy θα συναντηθεί με τον Trump δύο ημέρες αργότερα, στις 17 Οκτωβρίου, στην Ουάσινγκτον, συνοδευόμενος από την πρωθυπουργό Yulia Sviridenko και τον υπουργό Άμυνας Rustem Umerov. Η ατζέντα περιλαμβάνει συζητήσεις για νέα όπλα, αεράμυνα και ενεργειακή ασφάλεια. Σύμφωνα με το Bloomberg, ο Zelensky βλέπει τη συνάντηση αυτή ως «καθοριστική για τη συνέχιση της ουκρανικής αντεπίθεσης και τη διατήρηση της δυτικής υποστήριξης».
Η αμερικανική πρωτοβουλία εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος PURL (Prioritized Ukraine Requirements List), που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. για την αγορά αμερικανικών όπλων υπέρ της Ουκρανίας. «Η Ουκρανία πρέπει να έχει ό,τι χρειάζεται για να υπερασπιστεί τον εαυτό της», δήλωσε ο Whitaker, τονίζοντας πως η ταχεία ενίσχυση του Κιέβου είναι «ζήτημα στρατηγικής αξιοπιστίας για το ΝΑΤΟ».
Ωστόσο, οι κινήσεις αυτές ενδέχεται να οδηγήσουν σε νέα φάση κλιμάκωσης. Η προοπτική μεταφοράς Tomahawk θεωρείται από τους αναλυτές «το πιο επικίνδυνο βήμα» των τελευταίων μηνών, καθώς τα βλήματα μπορούν να πλήξουν στόχους βαθιά μέσα στη ρωσική επικράτεια.
Μέσα σε αυτό το τεταμένο σκηνικό, στην Ουκρανία πληθαίνουν οι φωνές που μιλούν για επικείμενο τέλος του πολέμου. Η πρώην πρωθυπουργός Yulia Tymoshenko δήλωσε ότι «το τέλος είναι προ των πυλών», ενώ βουλευτές όπως ο Maksym Buzhansky και ο Fedir Venislavskyi εκτιμούν πως θα υπάρξει παύση των εχθροπραξιών μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου. Άλλοι, όπως ο Oleksiy Honcharenko, βλέπουν τα εσωτερικά γεγονότα –όπως την απομάκρυνση του δημάρχου της Οδησσού– ως ένδειξη ότι ο πρόεδρος Zelensky προετοιμάζεται για εκλογές μετά τη λήξη του στρατιωτικού νόμου.
Οι αισιόδοξες αυτές δηλώσεις, ωστόσο, συγκρούονται με τη ρεαλιστική αποτίμηση της οικονομικής και στρατιωτικής κατάστασης. Η Ουκρανία αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα χρηματοδότησης του πολέμου, ενώ η Ρωσία φαίνεται να έχει σταθεροποιήσει τα μέτωπα. Ένα ενδεχόμενο «πάγωμα» της σύγκρουσης μπορεί να μην προκύψει από πολιτική συμφωνία, αλλά από εξαντλημένη αντοχή και από τις πιέσεις των διεθνών παικτών που επιδιώκουν σταθερότητα πριν η κρίση μετατραπεί σε παγκόσμια σύρραξη.
Οι επόμενες ημέρες θα είναι καθοριστικές. Η συνεδρίαση του ΝΑΤΟ στις 15 Οκτωβρίου, οι ανακοινώσεις της Ουάσινγκτον και η συνάντηση Trump–Zelensky αναμένεται να διαμορφώσουν το νέο γεωπολιτικό τοπίο. Η Ευρώπη βρίσκεται κυριολεκτικά στο χείλος της φωτιάς — και ο κόσμος παρακολουθεί, γνωρίζοντας ότι η παραμικρή απόφαση μπορεί να πυροδοτήσει την πιο επικίνδυνη αντιπαράθεση του 21ου αιώνα.