Το σκάνδαλο των αγροτικών επιδοτήσεων που αποκαλύφθηκε μέσα στο 2025 δεν είναι απλώς ένα ακόμη φαινόμενο απάτης εις βάρος του Δημοσίου (και ευρύτερα της Ε.Ε., της οποίας αποτελούμε μέρος).
Αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση, πέραν της προφανούς διαφθοράς, θεσμικής αδυναμίας, διοικητικής αμέλειας και τελικά συστημικής συγκάλυψης.
Με επίκεντρο τον ΟΠΕΚΕΠΕ αλλά και κάτι που δεν έχει ειπωθεί μέχρι τούδε, την πλήρη απουσία ελέγχου από την ΑΑΔΕ, την Ανεξάρτητη Αρχή Ελέγχου και καταπολέμησης της φοροκλοπής, η υπόθεση φανερώνει τις παθογένειες ενός κράτους που παρακολουθεί αλλά δεν παρεμβαίνει, γνωρίζει αλλά δεν αντιδρά.
Το πρόβλημα δεν είναι απλώς το τι συνέβη, είναι ο αντίκτυπός του στους πολίτες αυτής της χώρας: το ηθικό των αγροτών και κτηνοτροφών όλης της Ελλάδας αλλά και των πολιτών που παρακολουθούν αποσπασματικούς διαλόγους πολιτικών, συνδικαλιστών αγροτών, υπηρεσιακών κ.λπ. έχει κατρακυλήσει στα τάρταρα, εξαιτίας αυτού του αποτρόπαιου σκανδάλου και του τι σημαίνει για τη χώρα στην οποία ζούμε.
Πολλοί συμμετείχαν και προκάλεσαν το σκάνδαλο, όχι όμως όλοι. Υπάρχουν εκείνοι που παρέμειναν συνεπείς και σωστοί και δε μετείχαν στο μεγάλο φαγοπότι. Αλλά σε αυτή τη συγκυρία, όλοι έχουν τσουβαλιαστεί και όλοι δήθεν είναι ένοχοι. Και ένα ηχηρό «μαζί τα φάγαμε» πλανάται ξανά πάνω από τη χώρα.
Όλοι μιλάνε για τις δεδομένες ευθύνες της κυβέρνησης και του πολιτικού προσωπικού εν γένει και φυσικά του ΟΠΕΚΕΠΕ. Ωστόσο, δε μιλά κανείς για έναν ακόμη υπεύθυνο: την Ανεξάρτητη Αρχή που είναι αρμόδια για την ανίχνευση και πρόληψη της φοροδιαφυγής. Την Αρχή που ήταν καμάρι της κυβέρνησης και της Ευρώπης, αφού και τα έσοδα αύξησε και ελέγχους αλγοριθμικά κάνει και γενικώς έχει παρουσιάσει καλή δουλειά μέχρι τώρα.
Όμως εδώ έσφαλε. Εάν αποκάλυπτε, ως είχε υποχρέωση, στη γέννησή του αυτό το σκάνδαλο, δε θα υπήρχε αυτός ο ζόφος, αυτή η απογοήτευση στην κοινωνία, που πλέον θεωρεί ότι τίποτε δε λειτουργεί. Και το αποτέλεσμα είναι η φθορά της εμπιστοσύνης των Ελλήνων προς την Πολιτεία και η καταβαράθρωση του ηθικού τους.
Η Μηχανική της απάτης
Το σκάνδαλο βασίστηκε σε ψευδείς δηλώσεις για ανύπαρκτα ή υπερεκτιμημένα βοσκοτόπια και ζώα, ώστε επιτήδειοι να εισπράξουν επιδοτήσεις μέσω του “Εθνικού Αποθέματος”.
Οι καταγγελίες για 1.300 ΑΦΜ και ενισχύσεις άνω των 30 εκατομμυρίων ευρώ αντιμετωπίστηκαν με πλήρη αδράνεια από τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Αντί ουσιαστικών ελέγχων, η Διεύθυνση Εσωτερικών Ελέγχων έκρινε τις αναφορές «ανεπαρκώς τεκμηριωμένες», με βάση γνωμοδοτήσεις, οδηγώντας σε συγκάλυψη.
Η ΑΑΔΕ – Μάρτυρας ή συνυπεύθυνη;
Η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) λάμβανε ετησίως στοιχεία επιδοτήσεων ανά ΑΦΜ από τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Τα στοιχεία αυτά προσυμπληρώνονταν στις φορολογικές δηλώσεις (Ε1, Ε3). Ωστόσο, ουδέποτε ενεργοποιήθηκε σύστημα διασταύρωσης μεταξύ επιδότησης και δηλωθέντος εισοδήματος ή παραγωγής. Έτσι, ακόμα και παραγωγοί που λάμβαναν 20.000 ευρώ ετησίως σε επιδότηση μπορούσαν να δηλώνουν μηδενικά εισοδήματα, χωρίς καμία αντίδραση από το φορολογικό σύστημα.
Η ΑΑΔΕ κατ’ εξοχήν όργανο κατά της φοροδιαφυγής
Η ΑΑΔΕ έχει από τον νόμο (Ν. 4389/2016) τις εξής ευθύνες:
* Επιτήρηση της αλήθειας και πληρότητας των φορολογικών δηλώσεων.
* Ανίχνευση και πρόληψη της φοροδιαφυγής.
* Αξιολόγηση φορολογικού κινδύνου.
* Διασταυρώσεις με κάθε στοιχείο που συλλέγεται ή της αποστέλλεται.
Τι δεν έκανε η ΑΑΔΕ:
– Δεν ενεργοποίησε κανένα φίλτρο ή μηχανισμό διασταύρωσης για:
* διπλότυπα ΑΦΜ με παρόμοιες διευθύνσεις,
* ασυνήθιστες επιδοτήσεις χωρίς δραστηριότητα,
* ΑΦΜ με ανύπαρκτες δηλώσεις εισοδήματος για χρόνια.
– Δεν αξιολόγησε τον κίνδυνο φοροδιαφυγής από τέτοια ΑΦΜ – παρά το ότι:
* λάμβανε τις επιδοτήσεις ετησίως από τον ΟΠΕΚΕΠΕ,
* έβλεπε ότι πολλοί δε δήλωναν καν εισόδημα.
Αυτό δεν είναι τεχνική αδυναμία, είναι διοικητική παράλειψη ή και πολιτική επιλογή αδράνειας.
Τι όφειλε να κάνει η ΑΑΔΕ και δεν έκανε
Η ΑΑΔΕ φέρει σοβαρή ευθύνη, γιατί:
Είχε τα στοιχεία,
Είχε το καθήκον,
Είχε τα εργαλεία,
Και όμως δεν έπραξε.
1. Είχε τα στοιχεία – δεν τα αξιοποίησε
Η ΑΑΔΕ λάμβανε κάθε χρόνο από τον ΟΠΕΚΕΠΕ:
– ΑΦΜ,
– ποσά επιδοτήσεων,
– είδος ενίσχυσης (βασική, πρασίνισμα, συνδεδεμένη, απόθεμα).
Αυτά εισάγονταν προσυμπληρωμένα στο Ε1. Άρα είχε στις τράπεζες δεδομένων της όλα τα στοιχεία του ποιος έλαβε τι.
Ωστόσο, δεν ενεργοποιήθηκε καμία αυτοματοποιημένη διασταύρωση με:
– δηλωθέντα αριθμό ζώων (Μητρώο Ζωικού Κεφαλαίου),
– δηλώσεις παραγωγής (ΟΣΔΕ),
– δηλώσεις καθαρών αγροτικών εσόδων (Ε3/Ε1).
2. Δεν ενεργοποίησε μηχανισμό “συσχέτισης”
Αν ένας κτηνοτρόφος λάμβανε π.χ. 20.000 € επιδότηση για βοσκοτόπια και 500 ζώα, η ΑΑΔΕ όφειλε να:
* περιμένει και αναλογικό αγροτικό εισόδημα (π.χ. από πώληση γάλακτος, σφάγια κ.λπ.),
* να χτυπήσει “κόκκινο” όταν δήλωνε 0 € παραγωγή ή μικτό εισόδημα 1.200 €.
Αυτό δε γινόταν και δεν υπήρχε ούτε “αλγόριθμος”, ούτε καν δείκτης απόδοσης, που να απαιτεί λογική συσχέτιση μεταξύ επιδότησης και παραγωγής.
Υπήρχαν χιλιάδες “μαϊμού” ΑΦΜ – γιατί δεν τα έπιασε η ΑΑΔΕ;
Σύμφωνα με τις έρευνες της EPPO και τα στοιχεία του 2021-2024, περισσότερα από 1.300 ΑΦΜ φέρεται να χρησιμοποιήθηκαν:
– για παράνομες δηλώσεις επιδοτήσεων,
– χωρίς πραγματική γεωργική ή κτηνοτροφική δραστηριότητα,
– πολλές φορές με επαναλαμβανόμενη χρήση της ίδιας γης (δημόσια ή και ανύπαρκτης).
Η αποτυχία να ελεγχθούν τα “μαϊμού” ΑΦΜ δεν είναι αθώα αδυναμία. Είναι αποτυχία αποστολής. Η ΑΑΔΕ είχε τόσο τα δεδομένα, όσο και την ευθύνη να τα αξιολογήσει και να δράσει.
Η θεσμική αδράνεια και η πολιτική κάλυψη
Πρόεδροι του ΟΠΕΚΕΠΕ που προσπάθησαν να εφαρμόσουν ελέγχους παύθηκαν ή μετακινήθηκαν. Η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας (EPPO) αποκάλυψε τη συστηματική απόκρυψη παρατυπιών. Επικοινωνίες μεταξύ εμπλεκομένων δείχνουν προσπάθεια απομάκρυνσης ελεγκτών και εισαγγελικών λειτουργών.
Τελικό αποτέλεσμα: πρόστιμο περί τα 415 εκατομμύρια ευρώ από την Κομισιόν, πολιτικές παραιτήσεις και διεθνής έκθεση της χώρας. Και αυτό είναι απλώς η αρχή, διότι το πρόστιμο αφορά σε «διοικητικές παρατυπίες και ολιγωρίες», όχι στο σκάνδαλο καθαυτό, τα ποσά που κόστισε και τις ευθύνες που αναλογούν.
Η ουσία της φοροδιαφυγής: Απόκρυψη με δηλωμένη επιδότηση
Το πιο ουσιαστικό πρόβλημα είναι ότι η επιδότηση, ενώ δηλωνόταν στην ΑΑΔΕ, δε συσχετιζόταν ποτέ με το αντίστοιχο εισόδημα. Αυτό αντιβαίνει σε κάθε αρχή λογιστικής ειλικρίνειας. Το κράτος γνώριζε, αλλά δεν απαιτούσε απόδειξη παραγωγής. Έτσι, επιδοτήσεις χωρίς αντίκρισμα σε παραγωγή θεωρούνταν “κανονικές”, δημιουργώντας θεσμικά αποδεκτή φοροδιαφυγή.
Η παραπλανητική «λύση»: Μεταφορά του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ
Ως απάντηση στο σκάνδαλο, η κυβέρνηση εξήγγειλε μεταφορά του ΟΠΕΚΕΠΕ στην ΑΑΔΕ. Αυτό όμως, χωρίς θεσμικές εγγυήσεις ανεξαρτησίας, ισοδυναμεί με ανάθεση ελέγχου στον ίδιο μηχανισμό που αγνόησε το πρόβλημα για χρόνια. Αν η ΑΑΔΕ δεν ενεργοποιήσει έστω τώρα συστήματα διασταύρωσης, η νέα δομή απλώς θα κληρονομήσει τις ίδιες παθογένειες.
karditsastakra