Η εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ και η επιστροφή του στον Λευκό Οίκο ενεργοποίησε ένα γεωπολιτικό ντόμινο. Ένα από τα πρώτα και ισχυρότερα αποτελέσματά του;
Η επαναφορά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο προσκήνιο, όχι απλώς ως συνομιλητής, αλλά ως πρωταγωνιστής. Αυτός που μέχρι χθες χαρακτηριζόταν “παρίας” από τις δυτικές πρωτεύουσες, σήμερα εμφανίζεται ως ο “ακρογωνιαίος λίθος” των ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή.
Δεν πρόκειται για υπερβολή. Η εβδομάδα που πέρασε απέδειξε με χειροπιαστά δεδομένα τη νέα του εικόνα. Η Τουρκία φιλοξενεί συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, με τον ίδιο τον Τούρκο πρόεδρο να μετατρέπεται σε διαμεσολαβητή. Η διεθνής κοινότητα όχι μόνο δεν διαμαρτύρεται, αλλά υποκλίνεται στη “νέα” Άγκυρα. Παράλληλα, η επιρροή του Ερντογάν φτάνει ως τον Λευκό Οίκο: ο Τραμπ, με σειρά δηλώσεων, εγκωμιάζει τη σταθερότητα που μπορεί να προσφέρει ο “ισχυρός ηγέτης της Τουρκίας”. Έπεισε ακόμη και για την άρση των κυρώσεων στη Συρία, ενώ δεν δίστασε να προτείνει συνομιλίες με την παλαιά τζιχαντιστική ηγεσία.
Η Τουρκία, από εξόριστη του δυτικού συστήματος, επιστρέφει στον σκληρό πυρήνα του. Και αυτή τη φορά, όχι ως “εταίρος υπό αίρεση”, αλλά ως ρυθμιστής που επιβάλλει την παρουσία του.
Από τον διπλωματικό αποκλεισμό στη γεωπολιτική πρωτοκαθεδρία
Η ανάδειξη της Τουρκίας ως προνομιακού εταίρου των ΗΠΑ, αντί του Ισραήλ, συνιστά βαθιά αναδιάταξη της αμερικανικής στρατηγικής. Πλέον, η Άγκυρα εμφανίζεται ως το μοναδικό σημείο συνάντησης και σύγκλισης των μεγάλων δυνάμεων: ΗΠΑ, Ρωσία, Ουκρανία, Συρία. Ούτε αποκλεισμένη, ούτε περιθωριοποιημένη. Αντιθέτως, με την κάλυψη Τραμπ, ο Ερντογάν απολαμβάνει ελευθερία κινήσεων και περιθώρια δράσης που άλλες χώρες της περιοχής ούτε ονειρεύονται.
Η εσωτερική σταθερότητα στην Τουρκία ενισχύει αυτή τη στρατηγική. Η υποχώρηση και αυτοδιάλυση του ΡΚΚ έπειτα από τέσσερις δεκαετίες συγκρούσεων προσφέρει στον Ερντογάν ένα ανεκτίμητο “δώρο”: τη δυνατότητα να κινηθεί χωρίς τα βαρίδια του Κουρδικού. Η αναθεώρηση του Συντάγματος για επέκταση της προεδρικής του θητείας παύει να φαντάζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Ο Ερντογάν επιχειρεί πλέον να στήσει μια “νέα Τουρκία”, όχι μόνο στο εσωτερικό της χώρας του, αλλά και στο γεωπολιτικό θέατρο. Κι αν τα εσωτερικά μέτωπα κλείνουν το ένα μετά το άλλο, η διεθνής ενίσχυση από τον Τραμπ του επιτρέπει να ανοίγει καινούργια: σε Ασία, Μέση Ανατολή, Ευρώπη.
Η σιωπηλή αποδοχή της Δύσης και η τουρκική στρατηγική αναβάθμιση
Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες –παρά το προφίλ τους ως υποστηρικτές δημοκρατικών αξιών– δεν κρύβουν πλέον την ανάγκη τους για την τουρκική στρατιωτική και διπλωματική ευελιξία. Η Πολωνία πρωτοστατεί, προτείνοντας ρόλο συνδιαμορφωτή στην ειρήνευση της Ουκρανίας. Η δήλωση του Ερντογάν πως “δεν μπορεί να υπάρξει ευρωπαϊκή ασφάλεια χωρίς την Τουρκία” ηχεί πλέον περισσότερο ως διαπίστωση παρά ως απειλή.
Η Άγκυρα έχει κατορθώσει να μετατρέψει τη θέση της από “αναγκαίο κακό” σε πολύτιμο στρατηγικό κρίκο. Είτε πρόκειται για μεταναστευτικά κύματα, είτε για ενεργειακούς διαδρόμους, είτε για διπλωματική διαμεσολάβηση, η Τουρκία εμφανίζεται έτοιμη –και αποφασισμένη– να παίζει κεντρικό ρόλο.
Η επιστροφή Ερντογάν στο “τραπέζι των ισχυρών” δεν είναι τυχαία. Ούτε βασίζεται μόνο στην εύνοια Τραμπ. Είναι αποτέλεσμα μιας μακροπρόθεσμης τακτικής, η οποία ενορχηστρώθηκε μεθοδικά. Ο πρώην “ταραχοποιός” της Δύσης μετατρέπεται σε παράγοντα σταθερότητας. Και ίσως –για πρώτη φορά– όχι απλώς παίζει με τους όρους της διεθνούς σκηνής, αλλά είναι σε θέση να τους υπαγορεύει.